بازار ابزارهای مشتقه

کتاب سودآوری در بازارهای نوین مالی

شناسه محصول: smosbazsdm دسته: ابزار مشتقه, کتاب‌های سرمایه‌گذاری Brand: مهربان نشر

کتاب سودآوری در بازارهای نوین مالی کسب سود در بازارهای صعودی و نزولی با ابزارهای مشتقه

در کتاب سودآوری در بازارهای نوین مالی قرار دادهای آتی، قرار دادهای آتی سبد سهام و اختیار معامله مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند. و استراتژی‌های معاملاتی هر کدام از این قرار دادها همراه با مثال برای استفاده خوانندگان توضیح داده شده است.معامله‌گران می‌توانند با به بکارگیری روش‌های ارائه شده در این کتاب ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و احتمال کسب سود را افزایش دهند. تمامی استراتژی‌ها و مثال‌های مطرح شده در این کتاب در شرایط واقعی بازار بازار ابزارهای مشتقه بررسی شده‌اند.

بخشی از مقدمه کتاب سودآوری در بازارهای نوین مالی

بازار سرمایه با توجه به شفافیت و تنوع ابزارهای مالی یکی از محبوب‌ترین بازارهای دنیا در بین سرمایه گذاران است. این بازار با استفاده از سازوکار حراج ارتباط مستقیم میان سرمایه گذاران را برقرار نموده و امکان خرید و فروش و تغییر مالکیت دارایی‌ها را در یک فضای کسب و کار امن و تحت نظارت فراهم می‌نماید.

به طور کلی بازار سرمایه به سه گروه کالا، ارز و اوراق بهادار تقسیم می‌شود. و ابزارهای مالی موجود در هر یک از این بازارها نیز در دو زیرمجموعه نقد و مشتقه قرار می‌گیرند. در بازارهای نقد در زمان انجام معامله، پول و دارایی مبادله شده و عملیات تسویه در همان زمان انجام می‌پذیرد. اما کارکرد بازارهای مشتقه متفاوت است. ابزارهای مشتقه که در قالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی، یعنی قراردادهای آتی، قراردادهای سلف، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای معاوضه مورد معامله قرار می‌گیرند، همگی توافق‌هایی هستند که در آینده تسویه می‌شوند. و به قراردادهای مالی اطلاق میشوند که ارزش خود را از یک دارایی پایه می‌گیرند. دارایی پایه می‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز، شاخص یا هر نوع دارایی دیگر باشد.

سرفصل مطالب کتاب سودآوری در بازارهای نوین مالی

• ابزارهای مشتقه
• قراردادهای آتی
• قراردادهای آتی سبد سهام
• قراردادهای اختیار معامله

مشخصات کتاب

نویسنده: مجید عبدالحمیدی، رضا دلیریان
تعداد صفحات: ۱۶۸
قطع کتاب: رقعی
نوع جلد: شومیز
نوبت چاپ: اول، ۱۳۹۸
شابک: ۹۷۸۶۰۰۴۰۷۲۹۲۲
قیمت: ۵۰ هزار تومان
ناشر: مهربان نشر

اوراق مشتقه چیست؟

ریسک، یکی از عناصر جدایی ناپذیر بازارهای مالی است که سرمایه‌گذاران و فعالان این بازارها همواره در تلاشند تا به روش‌های مختلف، درصدد کاهش آن برآیند. بعضی از کالاها مانند محصولات کشاورزی، محصولات خام مانند نفت و فلزات اساسی، دارای نوسانات قیمتی زیادی هستند به همین دلیل فعالان اقتصادی جهت کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، ابزارهای متنوعی را ایجاد کردند که یکی از این ابزارها، ابزارهای مالی مشتقه می‌باشد. این ابزارها علاوه بر کاهش ریسک بازار، حجم معاملات و نقدینگی نیز افزایش می‌دهند.

اوراق مشتقه، اوراق بهاداری است که ارزش آن وابسته به ارزش یک یا چند دارایی پایه است که از آنها مشتق می‌شود که این دارایی‌ها بصورت فیزیکی یا دارایی مالی هستند.

قراردادهای مشتقه توافقی است که بر اساس یک دارایی پایه، بین دو طرف منعقد شده و ارزش آن متناسب با قیمت دارایی پایه تغییر می‌کند.

دارایی‌های پایه متداول عبارتند از سهام، انواع کالا، ارز، اوراق قرضه، شاخص بازار و نرخ بهره.

اوراق مشتقه یا در بورس یا بازارهای خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. اوراق مشتقه در بورس دارای یک سری استاندارها بوده در حالیکه اوراق مشتقه خارج از بورس قانون گذاری شده نیست و دارای ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشتقه بورس می‌باشد.

فعالان بازار با اهداف مختلفی از ابزار مشتقه استفاده می‌کنند که در زیر یه شرح آن می پردازیم:

پوشش دهندگان ریسک( Hedgers ):

کسانی هستند که هدف آنها از به کارگیری ابزارهای مشتقه، کاهش ریسک ناشی از نوسانات قیمت دارایی است.

آربیتراژگران( Arbitrageur ):

کسانی هستند که هدف آنها از به کارگیری ابزارهای مشتقه، کسب منفعت از اختلاف قیمت یک دارایی(یا اوراق مشتقه) در بازارهای مختلف می‌باشد که این اختلاف معمولا ناشی از عدم تعادل قیمتی بازارهای مختلف است.

سفته بازان( Speculators ):

کسانی هستند که هدف آنها کسب سود بیشتر از طریق قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف و ریسک پذیری بالا، می‌باشد.

انواع ابزار مشتقه:

1. قرارداد آتی( Futures contract ):

یکی از رایج‌ترین مشتقه‌هاست. قراردادی بین دو طرف است که طبق آن یک دارایی با قیمت از پیش تعیین شده در زمانی مشخصی در آینده معامله خواهد شد.قراردادهای آتی بازار بورس استاندارد شده هستند و مشخصات کالا، تاریخ و قیمت قرارداد نیز توسط این سازمان تعیین می‌گردد.

در قراردادهای آتی وجه نقد تا پایان تاریخ قرارداد رد و بدل نمی‌شود و به دلیل وجود ریسک نکول، تنها جهت تضمین، مبلغی بصورت ودیعه، توسط مشتری به اتاق پایاپای سپرده می‌شود تا در صورت محقق نشدن سود مد نظر یا زیان، از مبلغ ضمانت برداشت و به حساب طرف مقابل واریز گردد.

به عنوان مثال فرض کنید یک قرارداد آتی استاندارد شده توسط سازمان بورس با مبلغ 1000000 تومان و تاریخ قرارداد دو ماه آینده، قابل معامله باشد که وجه تضمین 10 درصد و حداقل ودیعه 5 درصد مبلغ قرارداد، تعیین شده باشد. در این صورت هر دو طرفین قرارداد باید مبلغ 100000 تومان به اتاق پایاپای بسپارند. پس از عقد قرارداد، اتاق پایاپای به صورت روزانه، مانده موجودی حساب طرفین را محاسبه می‌کند. مثلا اگر قیمت کالا در روز بعد از قرارداد 900000 تومان شود، بایستی 100000 تومان از وجه ضمانت خریدار برداشت و به حساب فروشنده واریز گردد و بالعکس. دلیل این امر این است که در صورت کاهش قیمت کالا، خریدار نمی‌تواند بیشتر از مبلغ مورد نظر کالای خود را بفروش برساند.

2.پیمان آتی( Forward contract ):

نوعی مشتقه است که مشابه قرارداد آتی بوده با این تفاوت که قرارداد آتی در بازار بورس معامله می‌شود و استاندارد شده است اما پیمان آتی در بازارهای خارج از بورس ( OTC ) معامله می‌شود و با استانداردهای بورس خاصی مطابقت ندارد.

3. قرارداد اختیار معامله( Option ):

قراردادی است که به خریدار آن(در ازای پرداخت مبلغی)، اختیار خرید یا فروش یک دارایی مشخص با قیمت تعیین شده و در زمان مشخص داده می‌شود؛ در حالیکه فروشنده(در ازای دریافت مبلغی از خریدار) باید تا قبل از تاریخ سررسید قرارداد، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، دارایی تعیین شده را با قیمت معین معامله کند.این قراردادها به دو نوع اختیار خرید (call option) و اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند.

اختیار خرید( call option ):

قراردادی است که طبق آن، خریدار در ازای پرداخت مبلغی، حق خرید دارایی پایه را با قیمت مشخص و در زمان مشخص یا قبل از آن برای خود می‌خرد.

اختیار فروش( put option ):

قراردادی است که طبق آن، خریدار در ازای پرداخت مبلغی حق فروش دارایی پایه را با قیمت مشخص و در زمان مشخص یا قیل از آن برای خود می‌خرد.

قراردادهای اختیار خرید( call option ) و اختیار فروش( put option ) به دو نوع آمریکایی و اروپایی تقسیم می‌شود که طبق نوع آمریکایی، در هر زمانی تا قبل از انقضای قرارداد و تاریخ انقضای قرارداد، امکان معامله وجود دارد اما در نوع اروپایی تنها در تاریخ انقضای قرارداد امکان اجرای قرارداد وجود دارد.

مثال: ابتدا یک مثال از قرارداد اختیار خرید آمریکایی را عنوان می‌کنیم:

فرض کنید شخصی با پرداخت 10 هزار تومن، حق خرید یک کالا را به مدت دو ماه و با نرخ 200 هزار تومن، از فروشنده خریده باشد. در طول این دو ماه، امکان رخ دادن اتفاقات مختلفی وجود دارد:

فرض کنید قیمت کالا در بازار به مبلغ 180 هزار تومن برسد در این صورت شخص با خرید کالا از فروشنده، مبلغ 20 هزار تومن ضرر کرده و با در نظر گرفتن پرداخت اولیه 10 هزار تومن، ضرر نهایی او 30 هزار تومن می‌باشد. اگر قیمت کالا در بازار به 215 هزار تومن برسد، شخص با خرید کالا از فروشنده 15 هزار تومن سود کرده اما به دلیل پرداخت مبلغ اولیه 10 هزار تومن، سود نهایی او 5 هزار تومن خواهد بود.

اگر قیمت کالا در بازار به 240 هزار تومن برسد، شخص با خرید از فروشنده و با در نظر گرفتن مبلغ پرداختی 10 هزار تومن در زمان شروع قرارداد؛ مجموعا مبلغ 30 هزار تومن سود کرده است.

همانطور که عنوان شد؛ شخص با خریدن حق خرید از فروشنده این اختیار را خواهد داشت که در هر زمانی که خرید کالای مورد نظر برای او سود آور باشد، از فروشنده خریداری شود.

مثال: اکنون یک مثال از قرارداد اختیار فروش اروپایی را بیان می‌کنیم:

فرض کنیم یک تولید ‎ کننده در ازای پرداخت مبلغ 10 هزار تومن به خریدار، حق فروش کالا را با نرخ 50 هزار تومن و در تاریخ سررسید سه ماه آینده خریده باشد.

اگر قیمت کالا در بازار کمتر از 50 هزار تومن باشد، تولید کننده این حق را خواهد داشت که کالای خود را به قیمت بازار و به شخص دیگری بفروشد و تنها به اندازه مبلغ پرداختی اولیه 10 هزار تومن ضرر کند.

اگر قیمت کالا در بازار به 40 هزار تومن برسد با توجه به مبلغ پرداختی اولیه ، تولید ‎ کننده سودی نکرده و تنها زیان خود را کاهش داده است.

اگر قیمت کالا به کمتر از 40 هزار تومن برسد در این صورت تولید‌کننده، سود خواهد کرد.

4. قرارداد معاوضه یا سوآپ:

در زمان های دور، افراد برای تامین نیازهای خود، کالاهای مختلف را با یکدیگر عوض می‌کردند. در اصطلاح حقوقی به این کار، معاوضه یا مبادله کالا به کالا گفته می‌شود. در بازارهای مالی نیز نوعی قرارداد تحت عنوان قرارداد معاوضه یا سوآپ وجود داشته که از اوایل دهه 1980 میلادی به بازارهای مالی معرفی گشت و نسبت به سایر ابزارهای مالی نیز سابقه کمتری دارد.

قرارداد سوآپ قراردادی است که طبق آن، طرفین قرارداد متعهد می‌شوند که کالاهای خود یا منافع حاصل از آن را باهم تعویض کنند و در پایان سر رسید قرارداد نیز، دارایی‌ها و یا منافع حاصل از آن به صاحب اصلی بازگردد.

مروری بر ابزارهای مشتقه و به کارگیری آنها در بازار ایران

محمد رضا جوادیان
کارشناس ارزی
شاید از نخستین روزهایی که بشر تغییرات رابطه ارزشی یا برابری کالاها در قبال یکدیگر را در فصول مختلف سال مشاهده می‌کرد، متوجه تاثیرات ناشی از ریسک بازار بر ارزش دارایی‌های خود شده بود.

محمد رضا جوادیان

شاید از نخستین روزهایی که بشر تغییرات رابطه ارزشی یا برابری کالاها در قبال یکدیگر را در فصول مختلف سال مشاهده می‌کرد، متوجه تاثیرات ناشی از ریسک بازار بر ارزش دارایی‌های خود شده بود. با خلق پول و تحولات بعدی و تنوع و پیچیدگی روز افزون جنبه‌های اقتصادی، حتی افراد عادی نیز به فکر مهار این زیان احتمالی افتادند. چرا که بشر طی سال‌های متمادی محصولات کشاورزی خود را پیش فروش کرده است تا علاوه بر تامین مالی فعالیت‌های زراعی خود، از تثبیت قیمت فروش دارایی خویش در آینده نیز آسوده خاطر باشد.

هرچه در طول زمان بر حجم و عمق بازار افزوده می‌شد، تغییرات سریع عرضه و تقاضا، به ویژه به واسطه عملیات سفته بازی (Speculation) بیشتر جلوه می‌نمود، در نتیجه فعالان و به ویژه مشتریان نهایی کالاها، بیشتر از نوسانات قیمت متاثر می‌شدند. این امر در کنار تحولات علمی ‌در سایر زمینه‌ها به ویژه علم آمار و ریاضی و رایانه به متخصصان کمک کرد که این ریسک را در بازارهای مختلف به عدد و رقم بکشند و در قالب نمودارهای موجز و مؤثر نشان دهند و به طراحی ابزارهای مدیریت ریسک و عرضه آنها به بازار همت بگمارند.

تا آنجــا که به حیطـــه این بررســـی مربوط است، اصلاح ابزارهــای مشتقـــه بازارهای ارزی (Fx Market) و پولی (Money Market) از اواخر دهه هشتاد میلادی مورد استفاده قرار گرفت. البته پیش از آن اصلاحاتی نظیر ابزارهای زیر خط تراز نامه (Off-balance Sheet Instruments)، محصولات مالی (Financial Products)، ابزارهای مدیریت ریسک (Risk Management Instrument) و مهندسی مالی (Financial Engineering) استفاده می‌شد. ابزارهای مشتقه که از بازارهای پایه ای شامل کالا، انرژی، ارز، پول و سرمایه مشتق شده اند تمامی ‌اصطلاحات قبلی را در بر می‌گیرند.

برخی ویژگی‌های کلی

بنا به تعریف ابزارهای مشتقه معاملاتی هستند که اصل دارایی (کالا یا ارز،. )‌ در آن جابه‌جا نشده و عملکرد قیمت ابزارهای مشتقه ناشی از تغییرات قیمت کالای مربوطه می‌باشد. به دیگر سخن، رفتار این ابزارها از رفتار دارایی مربوطه در بازار ناشی می‌گردد. البته در بسیاری از موارد، دارایی معامله نشده و فقط مابه‌التفاوت قیمت‌ها(نرخ‌ها) و یا حق بیمه (Premium) بین طرفین تسویه می‌شود. معاملات اخیر صرفا برای کسب سود یا سفته بازی بوده و به منظور انجـام معامــــلات در بورس Exchange-based) یــــا خارج از بورس (Over the counter):

بسیاری از معاملات مربوط به ابزارهای مشتقه از لحاظ مبلغ و سررسید تسویه ثابت بوده و در بورس‌های مربوطه (کالا، انرژی، یا ارز) انجام می‌پذیرند. سال‌ها این نوع معاملات به شیوه اعلام قیمت در صحن بازار (Outcry) انجام می‌گرفت تا معیار و اصل مهم شفافیت قیمت رعایت گردد. از اواسط سال ۱۹۹۸ این شیوه سنتی جای خود را به اعلام قیمت بر روی صفحات مانیتور مستقر در بازار داد.

در عین حال برخی بورس‌های قدیمی ‌با یکدیگر ادغام شدند. به عنوان نمونه یورکس از ادغام دو بورس سوییس و آلمان شکل گرفته و از نیمه سال ۲۰۰۰ بازار بورس شیکاگو (Chicago Board of Trade) و یورکس یک سامانه معاملاتی مشترک رایانه‌ای (Platform) ایجاد کردند. نمونه بارز دیگر بورس جهانی گلوبکس Globex) است که از ادغام بورس‌های فرانسه، سنگاپور، کالای شیکاگو، برزیل و مونترال شکل گرفت.

ادغام بورس‌های ملی برای تشکیل بورس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و استفاده از شبکه‌های همزمان اعلام قیمت و انجام معاملات، از واپسین سال‌های قرن بیستم آغـاز و با سرعت در حال گسترش است.

طراحی و فروش محصولات به صورت خارج از بورس با هدف رفع نیازهای خاص مشتریان شامل مبالغ و سررسید‌های غیر بخش قابل توجهی از بازار را تشکیل می‌دهد. بر خلاف ابزارهـای معامله شده در بورس‌ها، معاملات اخیر از لحاظ مبلغ/ ارزش، سر رسید تسویـه و نـرخ مرجـع، خاص مشتری مربوطه طراحی و انجام می‌پذیرد.

حق بیمه (Premium)

می‌توان معاملات یا ابزارهای مشتقه را از لحاظ پرداخت حق بیمه به دو نوع با پرداخت حق بیمه و بدون آن نقسیم بندی نمود. معاملات اختیاری بطور کلی دارای حق بیمه می‌باشند چرا که خریدار حق در قبال پرداخت حق بیمه خود را در برابر عواقب نامطلوب افزایش یا کاهش احتمالـی قیمت یا نرخ کالا یا ارز (بسته به وضعیت نسبی دارایی‌ها در مقابل بدهی‌های خود) مصون می‌سازد.

در عین حال خریدار چنین محصولاتی به لحاظ عدم قطعی نمودن نرخ به هنگـام عقد قرارداد، از نوسانات مطلوب محتمل نرخ‌ها نیز برخوردار می‌باشد.

در تمامی‌معاملات غیر اختیاری، حق بیمه موضوعیت پیدا نمی‌کند.

معاملات آتی (Future) - تعویضی (Swap) و اختیاری (Option) در بازارهای کالا، ارز و بهره از مهمترین ابزارهای مشتقه می‌باشند که تعاریف و مشخصات مهم آنها در ادامه خواهد آمد.

ابزارهای مهار ریسک نوسانات نرخ‌های برابری ارزها

معاملات آتی (Future): قرارداد‌هایی هستند که به موجب آنها و در چهار چوب معاملات بورس مبالغی به ارزهای مختلف وبا نرخی که هنگام عقد قرارداد تعیین می‌شود، در مقابل یکدیگر معامله می‌گردند. پیش زمینه این معاملات بازارهایی شکل گرفته با روابط اعتباری تعریف شده بین اعضای بازار و ساز و کار‌های انجام و تسویه معاملات می‌باشند. مبالغ و سر رسید‌ها از قبل معین می‌باشند و طرفین با انتخاب تعداد معاملات ارزش پرتفوی خود را تعیین می‌کنند.

معاملات سلف (Forward) با مبالغ و سررسید‌های شکسته برای رفع نیازهای خاص مشتریان و خارج از بورس (Over The Counter) انجام می‌پذیرند.

معاملات تعویضی ارزی (‍‍‍Currency Swaps) برای اجتناب از ریسک نوسانات نرخ‌های ارز مرتبط با گردش وجوه نقد ارزی مشتریان طراحی می‌شوند. این ابزار شامل یک معامله نقدی با نرخ میانگین خرید و فروش و یک معامله سلف در جهت عکس معامله نقدی است.

معاملات اختیاری (Options): خریدار حق خرید (Call Option) یا حق فروش (Put Option) با پرداخت هزینه یا حق بیمه (Premium) می‌تواند از اختیار اعمال نرخ خرید یا فروش (Exercise Price) که هنگام عقد قرارداد تعیین می‌شود، در سررسید معین (نوع اروپایی) یا تا سررسید معین (نوع امریکایی) بهره‌مند گردد. در مقابل فروشنده، اجبار دارد تا در صورت مراجعه خریدار وبا نرخ تعیین شده در قرارداد، معامله را انجام دهد. به واقع خریدار حق خرید خود را در قبال افزایش نرخ و خریدار حق فروش خود را در قبال کاهش نرخ مصون می‌سازد، البته چنانچه نرخ در جهت منافع خریدار حرکت کند،

وی اجباری برای معامله نداشته و براساس منافع خود و با نرخ جاری بازار در سررسید یا تا سررسید به خرید یا فروش ارز خود اقدام خواهد کرد.

ابزارهای مدیریت ریسک نرخ بهره

احتمال نوسان نرخ بهره ارزهای مختلف می‌تواند به ویژه دریافت‌کنندگان تسهیلات ارزی را در معرض زیان قرار دهد. هرچه دوره بازپرداخت براساس نرخ‌های شناور بهره نظیر لایبور طولانی تر باشد، ریسک افزایش می‌یابد. تثبیت نرخ بهره برای آینده از طریق انعقاد قراردادهایی شامل قرارداد (تثبیت) نرخ بهره

(Interest Rate Agreement)، قرارداد تعویض نرخ بهره

(Interest Rate Swap Agreement) یعنی پرداخت بهره براساس یک نرخ ثابت به جای یک نرخ متغیر نظیر لایبور صورت می‌پذیرد. در قرارداد اختیاری نرخ بهره (Interest Rate Option) خریدار با پرداخت حق بیمه برای به دست آوردن حق استفاده یا عدم استفاده از یک نرخ تعیین شده در متن قرارداد، خود را در برابر افزایش نرخ بهره در آینده مصون می‌سازد و در عین حال می‌تواند از کاهش احتمالی نرخ بهره در آینده بهره‌مند گردد.

نیازهای گوناگون و گاه پیچیده مشتریان و نیز میزان ریسک مورد پذیرش مشتری (Customer's Risk Appetite) باعث شده است تا محصولاتی ترکیبی با سطوح معین عملکردی بانک‌ها (Knock-in Levels) در طرح نهایی گنجانده شود. طراحی این محصولات متنوع در حیطه کار مهندسان مالی ابزارهای مشتقه جای می‌گیرد.

طی سه دهه گذشته سیستم ارزی کشور از دو مرحله تک نرخی تثبیت شده در مقابل دلار امریکا و سپس سیستم چند نرخی حمایتی در مقابل دلار امریکا عبور کرده و در نهایت و از ابتدای دهه ۸۰ شمسی وارد حیطه سیستم شناور مدیریت شده گردیده جایی که دلار امریکا در مقابل ریال ایران و از ابتدای سال۱۳۸۱، با شیب ملایمی‌ تقویت شده است به طوری که این نرخ از ۷۹۲۴ ریال در ابتدای تشکیل بازار بین بانکی به نرخ ۹۲۷۲ ریال (مورخ ۲۷ خرداد ۱۳۸۶) رسیده است. در عین حال و بازار ابزارهای مشتقه پس از تشدید تحریم‌های مالی علیه ایران و توقف خدمات بانک‌های اروپایی در خصوص تسویه دلار امریکا و افزایش حجم و نقش یورو در تجارت خارجی کشور، بازار ایران در کل بیشتر و جدی‌تر در معرض تاثیرات سوءناشی از نوسانات نرخ برابری ارزها (به ویژه یورو-ریال ایران) قرار گرفته است. در این مدت نیز بانکها بیشتر شاهد مراجعه مشتریان برای دریافت خدمات کنترل ریسک بوده و هستند. چرا که نرخ یورو در مقابل ریال ایران از تعامل دو نرخ دلار امریکا در قبال ریال ایران و یورو در مقابل دلار آمریکا به دست می‌آید، یعنی نرخ دلار امریکا در مقابل ریال با افزایش ملایم و نرخ یورو در مقابل دلار امریکا با نوسانات زیاد. بنابراین در شرایط کنونی چنانچه بتوان ابزارهای مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز و بهره را برای بازار ایران و در چهارچوب مقررات بانکی بدون ربا تعریف کرد، از تحمیل هزینه‌های سنگین به بنگاه‌های اقتصادی کشور جلوگیری شده و برای اقتصاد کشور از لحاظ کاهش قیمت تمام شده و تورم مفید فایده خواهد بود. البته تا آن زمان می‌توان با استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک در بازار یورو در مقابل درهم امارات تا حد قابل توجهی از ریسک سازمان‌ها و شرکت‌های ایرانی که بدون دفاع در معرض نوسانات شدید یورو قرار دارند، می‌کاهد.

اقدام اخیر بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران برای تشکیل بازار پولی بین بانکی جایی که نرخ سود ریال ایران بر اساس عوامل عرضه و تقاضا و برای مقاطع زمانی یکسان تعیین خواهد شود یک عامل اساسی و پایه‌ای برای طراحی و تعیین نرخ و هزینه ابزارهای مشتقه می‌باشد و بدین ترتیب یکی از مهمترین موانع عرضه این نوع محصولات در بازار ایران از میان برداشته می‌شود.

همه چیز در مورد ابزار یا قرارداد مشتقه

امروزه کاربرد ابزار مشتقه دیگر آنقدر فراوان شده است که تصور اینکه در بازارهای جهانی حضور داشته باشید، حال چه به عنوان یک بازرگان و یا چه عنوان یک معامله گر و با قراردادهای مشتقه آشنا نباشید سخت است و الزامی است که انواع ابزار مشتقه مانند قرارداد آتی قرارداد فوروارد یا پیمان و سواپ و قرارداد آپشن آشنا باشید. در حقیقت رمز موفقیت شما در بازارهای مالی آشنایی با همین مفاهیم پایه ای بازار است.

تعریف ابزار مشتقه

شاید بارها اسم ابزار مشتقه یا اوراق مشتقه را شنیده باشید.اما این بار اسم مشتق که می آید یاد ریاضی دبیرستان و دانشگاه نیوفتید چرا که این اسم هیچ ارتباطی به مشتق و انتگرال ندارد.ابزار مشتقه،به قراردادی گفته می شود که بر اساس یک پایه دارایی مشخص تعریف شده و قابل معامله باشد حال این پایه دارایی ثابت می تواند یک کالا مثل نفت و طلا و نفره باشد و یا یک شاخص گروهی از سهام و اوراق قرضه و یا حتی ارز کشورها باشد.به طور خلاصه در اینجا معنی کلمه مشتق یعنی برگرفته شده از یک دارایی که قابل ترید و معامله باشد.

یک تصور رایج در مورد ابزار مشتقه وجود دارد و آن این است که ابزار مشتقه دارایی محسوب می شوند و دارای ارزش هستند که این تصور غلط می باشد. چرا که ارزش اوراق مشتقه وابسته به ارزش اوراق بهادار،کالا،شاخص و یا ارز است و خود به طور مستقل دارای ارزش نیستند

دو مثال خاص برای اوراق مشتقه

• ابزار مشتقه در خدمت آب و هوا

برای بیساری از شرکت ها، تغییر آب و هوا می تواند ضررهای خیلی بزرگی به سود آوری آن ها بزند.اگر Hب و هوا نامساعد شود می تواند منجر به زیان و یا حتی سود یک شرکت شود.برای مثال برای یک شرکت سرمایه گذاری در محصولات کشاورزی تغییر آب و هوا و سرد شدن هوا در فرودین که معمولا زمان شکوفه کردن درختان است می تواند منجر به از دست رفتن شکوفه ها و ضرر سنگین به شرکت شود.در این نوع از اوراق مشتقه شرکت می تواند ریسک این اتفاقات که از قبل تا حدودی قابل پیش بینی نیست را مدیریت کند.یک شرکت سرمایه گذار در رویدادهای ورزشی می تواند از اوراق مشتقه برای پوشش ریسک خود استقاده کند چرا که، اگر در روز مسابقه باران ببارد بلیط های کمتری به فروش می رسد و شرکت ضرر بازار ابزارهای مشتقه سنگینی می کند.

• ابزار مشتقه و نرخ برابری یورو به دلار

فرض کنید یک سرمایه گذار اروپایی بخواهد از طریق یک کارگزار سهام یک شرکت آمریکایی را برحسب دلار است بخرد.اگر این سرمایه گذار مدتی این سهم را نگه داری کند در خطر تغییر نرخ ارز(تغییر ارزش یورو در برابر دلار) است.اگر در این حین ارزش یورو افزایش پیدا کند سود حاصل از فروش سهام شرکت آمریکایی به دلار و تبدیل آن به یورو می تواند گاهی اوقات حتی منجر به ضرر سرمایه گذار هم بشود راه حل چیست؟در اینجا سرمایه گذار همزمان به خرید سهام شرکت آمریکایی می تواند از یک قرارداد آتی ارز و یا سوآپ ارزی استفاده کند تا دیگر نگران تغییر نرخ ارز نشود.

معایا و مزایای ابزار مشتقه در چیست؟

هر ابزاری در دنیای واقعی می تواند معایا و مزایای خاص خودش را داشته باشد ابزار مشتقه هم از این قاعده مستثنا نیست و می تواند مثل یک شمشیر دولبه باشد.در اینجا معایب و مزایا را برایتان مشخص می کنیم

مزایای ابزار مشتقه در بازارهای جهانی

• نقد شوندگی بالا

در بازار اوراق مشتقه نسبت به بازار نقدی معاملات سرعت و قدرت نقد شوندگی بالاتری دارند.این به معنا است که شما می توانید به راحتی کالا و یا اوراق بهادار خود را به پول نقد تبدیل کنید.در بازار معاملات روزز دنیا از نظر حجم معاملات می توان گفت روز به روز استقبال از اوراق مشتقه بیشتر می شود چرا که هزینه تامین مالی(به خاطر استفاده از مارجین) کمتر شده و ریسک ورود به بازار هم کمتر می شود.

وجود اهرم در معاملات مشتقه،آن ها را جذاب کرده است.این که شما در معاملات لازم نیست تمام پول آن را پرداخت کنید می تواند به شما کمک کند در معاملات خود از حجم بیشتری استفاده کنید که در صورت درستی تحلیل سود بیشتری عاید شما می شود.البته اهرم مثل یک شمشیر دولبه است چرا استفاده نادرست از آن می تواند منجر به از دست رفتن سرمایه شما شود.

در قراردادهای آتی به طور مفصل به این موضوع همراه با مثال اشاره شد که یکی از بازیگران اصلی در اوراق مشتقه به ویژه قراردادهای آتی تولید کنندگان و مصرف کنندگان هستند که از ابزار مستقه برای پوشش ریسک مانند ریسک نوسانات قیمت استفاده می کنند.

معاملات مشتقه

بورس اینترکانتینتال (ICE) یکی از بورس‌های پیشگام در حوزه تجارت جهانی کالا و ارائه‌دهنده خدمات تسویه بازار ابزارهای مشتقه بازار ابزارهای مشتقه وجوه است. عمده فعالیت این بورس در بازارهای انرژی، کالاهای کشاورزی، فلزات، نرخ بهره، سهام، صندوق‌های قابل معامله (ETF)، معاملات مشتقه اعتباری، دارایی‌های دیجیتال، اوراق قرضه و ارزها و همچنین خدمات و فناوری وام مسکن است. این بورس که فعالیتش را از سال ۲۰۰۰ آغاز کرده و در رتبه‌بندی هزار درآمد برتر جهان از نگاه مجله «فورچون» در جایگاه ۳۶۵ قرار دارد برخی بازارهای جهانی فرابورس (OTC) و مبادلات آتی تنظیم‌شده را هم مدیریت می‌کند.

بورس کالا طی اطلاعیه ای اعلام کرد؛

عدم برگزاری جلسات معاملات قراردادهای مشتقه

مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران با صدور اطلاعیه ای از عدم برگزاری جلسات معاملات قراردادهای مشتقه از امروز (سه شنبه ۲۹ تیر ماه تا یکشنبه هفته آینده ۳ مرداد ماه) خبر داد.

اطلاعیه بورس کالا در پی مصوبه هیات دولت؛

معاملات مشتقه در روزهای پنجشنبه تا پایان مرداد ماه ۱۴۰۰ برگزار نمی شود

مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران با صدور اطلاعیه ای از عدم برگزاری جلسات معاملات قراردادهای مشتقه در روزهای پنجشنبه تا پایان مرداد ماه ۱۴۰۰ خبر داد.

اخذ مجوز معاملات کالایی از سوی چند کارگزاری

مدیریت بازرسی و امور اعضای بورس کالای ایران با صدور اطلاعیه های جداگانه ای از اخذ مجوز فعالیت در گروه معاملات کالا توسط شرکت های کارگزاری توسعه فردا و کارگزاری ارگ هومن و همینطور اخذ مجوز فعالیت در گروه معاملات مشتقه مبتنی بر کالا توسط شرکت های کارگزاری توانا و کارگزاری ارگ هومن خبر داد.

طی هفته گذشته به ثبت رسید؛

رشد دسته جمعی نماگرهای بازار آتی

در جریان معاملات هفته گذشته بازار مشتقه بورس کالای ایران معامله گران تعداد ۳۵۳ هزار و ۵۴۱ قرارداد آتی را در حالی به ارزشی بیش از ۴۹۱۴ میلیارد و ۶۹۴ میلیون ریال بر پایه دارایی های زعفران نگین و پوشال، پسته و زیره سبز دادوستد کردند که این آمار نسبت به هفته پیش از آن با رشد ۵ و ۳.۱ درصدی در حجم و ارزش معاملات همراه بود.

با انعقاد یک میلیون و ۶۳۵هزار قرارداد رقم خورد؛

رشد حجم و ارزش معاملات آتی بورس کالا در مهر ۹۹

در جریان معاملات مهر ماه ۱۳۹۹ در بازار مشتقه بورس کالای ایران تعداد یک میلیون و ۶۳۵ هزار و ۷۹۲ قرارداد آتی به ارزشی بیش از ۲۵ هزار و ۸۸۶ میلیارد و ۵۱۷ میلیون ریال منعقد شد که این آمار نسبت به شهریور ماه به ترتیب، با رشد ۲۶ و ۴۷ درصدی همراه بود.

بورس کالا با ۲۰ کارگاه آموزشی به استقبال پاییز ۹۹ می رود

بورس کالای ایران با برگزاری ۲۰ دوره آموزشی رایگان در حوزه های مختلف معاملاتی و ابزارهای مالی به استقبال پاییز ۹۹ می رود.

یک کارشناس بازار سرمایه عنوان کرد؛

مقابله با ریسک و بحران اقتصادی با بهره گیری از ابزارهای مالی بورس کالا

همواره تولید کنندگان و فعالان اقتصادی به دنبال کاهش ریسک هایی هستند که تجارت آن ها را با بحران مواجه می سازد. خصوصا با وجود تلاطم های ارزی و نوسانات شدید قیمتی این ریسک ها افزایش یافته و حتی می تواند چرخ تولید را متوقف سازد. از این رو ابزارهای مالی پوشش ریسک می تواند به یاری صاحبان صنایع آمده و به بسیاری از مشکلات در راستای برنامه ریزی تولید پایان دهد؛ این در حالیست که برخلاف اقتصاد دنیا، این ابزارها آنطور که باید و شاید در ایران مورد استفاده قرار نمی گیرند.

در بازار مشتقه بورس کالا به ثبت رسید؛

انعقاد یک میلیون و ۹۰۰ هزار قرارداد آتی در تیر ۹۹

در جریان معاملات بازار مشتقه بورس کالای ایران طی تیرماه ۱۳۹۹، معامله گران بیش از یک میلیون و ۹۰۰ هزار قرارداد آتی را در ۱۰ سررسید فعال منعقد کردند و ارزش بیش از ۲۷ هزار میلیارد ریال را به ثبت رساندند.

آشنایی با معاملات اوراق بهادار در بورس های کالایی

معرفی بورس های کالایی اروپا(۵)؛

با بورس Eurex آشنا شوید

یورکس یکی از بزرگترین بورس های قراردادهای مشتقه در جهان و اولین بورس بزرگ مشتقه در اروپاست که در سال ۱۹۹۸ با مشارکت دویچ بورس (Deutsche Borse) و بورسSix Swiss در فرانکفورت آلمان تشکیل شد.

مدیریت توسعه بازار مشتقه اعلام کرد:

فرایند تحویل قراردادهای آتی زیره سبز سررسید فروردین ماه ۹۹

مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران با صدور اطلاعیه ای فرایند تحویل قراردادهای آتی زیره سررسید فروردین ماه ۹۹ را اعلام کرد.

کارشناس بازار سرمایه مطرح کرد؛

قراردادهای مشتقه، ابزار درمان بیماری های اقتصادی

در سال های اخیر، بازار سرمایه در مسیر رشد و توسعه ابزارهای معاملاتی و حرکت به سمت سرمایه گذاری حرفه ای گام برداشته و هدف تصمیم گیران و سیاست گذاران این حوزه نیز در این راستا قرار گرفته که همسو با افزایش حجم معاملات، توسعه ابزارهای معاملاتی را در مسیر حرفه ای تر شدن این بازار شاهد باشیم.

روزانه ۵۸۵ هزار قرارداد معاملات کشاورزی و انرژی منعقد می‌شود؛

«یورونکست» ۶ بازار در یک بازار

در سال‌های اخیر کارکرد بازارهای مالی در دنیا تغییر زیادی کرده است که یکی از مظاهر این تغییرات را می‌توان در ادغام بازارهای مختلف با یکدیگر یا ایجاد بازارهای مشترک دانست. euronext بازاری شامل بورس‌های آمستردام، بروکسل، دوبلین، لیسبون، لندن و پاریس است که در بخش تجارت محصولات کشاورزی و انرژی فعالیت می‌کند.

مدیرعامل بورس کالای ایران ارزیابی کرد:

تاثیر مثبت دلار تک نرخی بر معاملات بورس کالا

مدیرعامل بورس کالای ایران تاثیر بازار ابزارهای مشتقه تک نرخی شدن ارز بر معاملات بورس کالا را مثبت ارزیابی کرد.

در روز جاری رقم خورد؛

دو نماد جدید در قرارداد آپشن سکه سررسید تیر ۹۷

از روز جاری دو نماد معاملاتی جدید در زیر گروه هم ماه قرارداد اختیار معامله سکه طلا سررسید تیرماه ۹۷، در بورس کالا راه‌اندازی و معامله شد.

طی اطلاعیه بورس کالای ایران اعلام شد؛

تغییر ساعات معاملاتی قراردادهای مشتقه در ایام نوروز

با فرا رسیدن نوروز و آغاز تعطیلات نوروزی، بنگاه‌های اقتصادی و معاملاتی نیز تحت تاثیر این تعطیلات قرار گرفتند. بورس کالای ایران به درخواست فعالان اقتصادی، اطلاعیه‌ای را درباره زمان و مدت جلسات معاملاتی اعلام کرد.

از سوی مدیریت توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران؛

فرآیند تحویل قراردادهای آتی سکه تحویل دیماه ۹۶ اعلام شد

فرآیند تحویل قراردادهای آتی سکه طلا تحویل دیماه ۹۶ در بورس کالای ایران اعلام شد.

در یادداشتی بررسی شد؛

ابزار مشتقه سدی در برابر ریسک

طی سالیان متمادی ابزارهای مشتقه به عنوان یکی از نیاز های مهم پاسخگویی به خواست مشتریان در بورس‌ های جهانی مطرح شده اند.

اسلامی بیدگلی عنوان کرد:

افزایش قابلیت پیش بینی بازار با کمک ابزارهای مشتقه بورس کالا

رئیس هیات مدیره شرکت مشاور سرمایه گذاری آرمان آتی معتقد است با توسعه یافتن ابزارهای مشتقه نظیر فوروارد و فیوچرز در بورس کالا در کنار ایجاد مکانیزم های تشکیل ابزارهای نوین مالی نظیر صندوق های سرمایه گذاری و اوراق بدهی می توان به قابلیت پیش بینی پذیر کردن بازارها کمک کرد.

همزمان با رو نمایی از تالارمجازی معاملات مشتقه بورس کالا؛

جوایز نفیسی به برندگان مسابقه اهدا شد

سامانه مجازی معاملات مشتقه امروز در غرفه بورس کالای ایران رونمایی شد، بر همین اساس با اجرای مسابقه در این تالار مجازی به افرادی که بیشترین امتیاز را در انجام معاملات کسب کردند به ترتیب از نفر اول تا سوم جوایز نفیسی اهدا شد.

با حضور رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در غرفه بورس کالا صورت گرفت؛

رونمایی از سامانه بازار مجازی معاملات مشتقه

سامانه بازار مجازی معاملات مشتقه هم اکنون با حضور رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در محل غرفه شرکت بورس کالای ایران در سالن 35 نمایشگاه بین المللی بورس، بانک و بیمه گشایش یافت.

همزمان با برپایی فاینکس ٢٠١٧؛

اهدای جوایز نفیس به برندگان مسابقه تالارمجازی معاملات مشتقه بورس کالا

سامانه مجازی معاملات مشتقه همزمان با برپایی دهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه رونمایی می شود، بر همین اساس بورس کالای ایران در نظر دارد با اجرای مسابقه در بازار ابزارهای مشتقه این تالار مجازی به افرادی که بیشترین امتیاز را در انجام معاملات کسب می کنند جوایز نفیسی اهدا کند.

مدیر توسعه بازار مشتقه بورس کالا خبر داد؛

راه اندازی سامانه مجازی معاملات مشتقه در فاینکس ۲۰۱۷

با توجه به آغاز شمارش معکوس برپایی دهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه به عنوان بزرگترین رویداد مالی کشور، فرصتی برای تبیین و ارتقای جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد ملی فراهم شده است، در همین راستا بورس کالای ایران این فرصت را مغتنم شمرده به طوریکه در این نمایشگاه سامانه مجازی معاملات مشتقه از سوی این بورس راه اندازی کند.

بر اساس اطلاعیه مدیریت توسعه بازار مشتقه:

ساعت معاملاتی نوروز ۹۶ بورس کالا اعلام شد

ساعت شروع و خاتمه معاملات قراردادهای مشتقه بورس کالای ایران در ایام نوروز ۹۶ اعلام شد.

مدیر توسعه بازار مشتقه بورس کالای ایران عنوان کرد؛

معاملات الگوریتم در راستای توسعه ابزارهای مالی

به گفته مدیر توسعه بازار مشتقه بورس کالا، معاملات الگوریتم (Algorithmic trading) که از آن به عنوان معاملات پربسامد (high - frequency) نیز یاد می کنند، فرایند معامله بازار ابزارهای مشتقه بازار ابزارهای مشتقه گری در بازارهای حراج پیوسته از جمله معاملات بازار سهام و بازار معاملات مشتقه در بورس کالایی را تسهیل می کند.

در نشست تحلیل بازار مشتقه بورس کالای ایران مطرح شد؛

لزوم آشنایی فعالان بازارهای کالایی با مفاهیم معاملات مشتقه

مرکز مالی ایران سومین نشست تخصصی مشتقات را روز یکشنبه ۲۶ دی ماه به میزبانی شرکت بورس کالای ایران برگزار کرد. سومین نشست تخصصی مشتقات با هدف افزایش دانش مالی کارشناسان و فعالان بازار سرمایه به موضوع تحلیل بازار مشتقه بورس کالای ایران اختصاص داشت.

کارشناس بازار سرمایه با اشاره به راه اندازی معاملات آپشن؛

خیال سرمایه گذاران بازار طلا، تخت شد/ "پوشش ریسک" از طریق معاملات مشتقه

زمانی که حلقه‌های ابزار در بازارهای مالی تکمیل نباشد نمی‌توان بهترین استراتژی را برای سرمایه‌گذاری اتخاذ کرد. برای مثال در صورتی که شخصی در بازار نقدی طلا، اقدام به خرید می کند همیشه با ریسک کاهش قیمت طلا مواجه می شود اما با وجود بازار مشتقه سکه، خیال آسوده ای دارد به طوریکه حد زیادی از ریسک او، پوشش داده خواهد شد.