انواع بورس در ایران

بازار بورس

تقسیم بندی انواع بازار بورس و اوراق بهادار در ایران

تقسیم بندی انواع بازار بورس و اوراق بهادار در ایران

این روزها همه جا حرف از بورس و سرمایه گذاری در بورس است.عموما ذهن اکثر افراد به سمت بازار سهام معطوف می شود. اما جالب است بدانید بورس انواع مختلفی دارد، در این بخش با انواع بازار بورس و اوراق بهادار موجود در ایران آشنا می ­شویم.­­

بازار بورس و اوراق بهادار در ایران به 4 نوع مختلف تقسیم می شود و سرمایه گذاران می توانند در هر کدام از آنها سرمایه گذاری کنند. هرکدام از این بازارها دارای شرکت ها مربوط به خود هستند.

هر چهار نوع مختلف بازار بورس زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت می کنند.

بورس اوراق بهادار با سابقه ترین بازار بورس در ایران است. در این بازار، دارایی های مختلف مالی مورد معامله قرار می گیرند. دارایی های مالی مانند سهام شرکت ها و اوراق مشارکت خرید و فروش می شود که بیشتر سرمایه گذاران بازار بورس، عموما در این بخش از بورس فعال هستند.

سابقه بورس اوراق بهادار به سال 1315 بر می گردد که در این لینک (+) با جزییات بیشتری در مورد تاریخچه آن بحث شده است.

تقسیم بندی بازار بورس

بازار بورس خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می شود. بازار اول شامل شرکت هایی است عملکرد قابل قبولی داشته اند. اگر این شرکت ها به خوبی عملکردهای خوب خود را ادامه ندهند به بازار دوم منتقل می شوند. در ادامه اگر شرکتی در بازار دوم هم چندان عملکرد خوبی نداشته باشد از بازار بورس اخراج می شود و به بازار فرابورس که در ادامه به معرفی آن می پردازیم، منتقل می شود. همچنین اگر شرکتی در بازارهای پایینتر باشد با ثبت عملکردهای قابل قبول، به بالاترین بازار یعنی بازار اول بورس ارتقا رتبه پیدا کند.
سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران در این لینک (+) می باشد.

فرابورس

بر اساس شرایط سخت تر پذیرش شرکت ها در بورس، بازار دیگری در کنار بورس به نام "فرابورس" تشکیل شد. سابقه و زمان تشکیل فرابورس به سال 1388 بر می گردد. در آن زمان برای سازمان دهی شرکت هایی که شفافیت کافی و سودآوری دائمی نداشتند و می خواستند وارد بورس شوند، فرابورس تشکیل شد.

سایت رسمی فرابورس در این لینک (+) می باشد.

فرابورس، بازاری برای معامله اوراق بهادار است که شرایط پذیرش شرکت ها در آن به مراتب راحت تر از شرایط پذیرش در بورس است.

تقسیم بندی بازار فرابورس

فرابورس دارای پنج بازار است: بازار اول، بازار دوم، بازار سوم «عرضه»، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه (بازار زرد، نارنجی و قرمز)
پذیرش شرکت های سهامی در بازار اول و دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می پذیرد.

بورس کالا

سابقه تشکیل بورس کالا به سال 82 بر می گردد. در بازار بورس کالا عرضه کنندگان، کالای خود را پس از بررسی های کارشناسی و قیمت گذاری توسط کارشناسان این بازار، به خریداران عرضه می کنند.

در بورس کالا انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده های نفتی، پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه داد و ستد می شود.
سایت رسمی بورس کالا در این لینک (+) می باشد.

بورس انرژی

بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس رسمی کشور از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرد. در این بازار امکان انجام معامله حامل‏ های انرژی مانند نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و … و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور وجود دارد.

سایت رسمی بورس انژی در این لینک (+) می باشد.

انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاصی دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند.

بازار بورس چیست؟ انواع بازار بورس و تاریخچه بورس

حتما در طی دو سال اخیر نام بازار بورس اوراق بهادار را بارها و بارها شنیده اید و شاید تجربه خوب یا بد دوستان و آشنایان را شنیده باشید. شاید هم سوالات زیادی در مورد اینکه آیا بورس بازدهی مناسبی دارد؟ یا چگونه می شود وارد آن شد؟ برایتان ایجاد شده است. در این مقاله قصد داریم مروری بر تاریخچه بورس و انواع آن بپردازیم.

بورس چیست؟

اگر بخواهیم بطور کاملا ساده بگویم بازار بورس مکانی برای خرید و فروش است. حالا این بازار می تواند بصورت فیزیکی یا بر روی بستری مانند اینترنت باشد. آنچه که معامله گران با آن در بازار معامله می کنند دارایشان است که می تواند بصورت واقعی یا مالی باشد. دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی مانند خانه، زمین، خودرو و… هستند. در طرف مقابل، دارایی‌های مالی اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت را در بر می‌گیرند.

تاریخچه پیداش بورس در ایران

تاریخ تاسیس بازار بورس در ایران به سال 1315 هجری شمسی باز می‌گردد، یعنی زمانی که ران لوترفلند بلژیکی اساس و پایه این بازار را در ایران بنا کرد. البته پس از آن جنگ جهانی دوم، پیش‌آمد و تحولات و تنش‌های داخلی کشور اجازه نداد تا این بازار جانی بگیرد. ماجرای بورس ایران به 25 سال بعد موکول شد و در سال 1341، حضور چند جانبه وزارت بازرگانی، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، وزارت دارایی و… اساسنامه نخستین بازار بورس ایران تشکیل شده و تنظیم گردید. باز هم بلژیکی ها برای راه اندازی بازار بورس ایران، به کمک درآمده و در سال 1345 هجری شمسی، به صورت رسمی و قانونی بورس اوراق بهادار ایران تاسیس گردید. نخستین معامله و شروع فعالیت به تاریخ 15 بهمن سال 1346 هجری شمسی انجام پذیرفت، این معامله بورسی نیز روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی بود.

بازار بورس

انواع بازار بورس در ایران

بازارهای بورس ایران به چهار دسته اصلی بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس انرژی و بورس کالا تقسیم می‌شوند. در ادامه جزئیات بیشتری را با شما به اشتراک می گذاریم.

بورس کالا

در این نوع که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به‌طور منظم و دائم فعال است، بورس کالا نام دارد. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بورسِ کالا را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار می‌گیرد، نام‌گذاری می‌کنند. مثل بورس نفت یا بورس گندم.

بورس ارز

در بورس ارز، همان‌طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش ارزهای خارجی انجام می‌گیرد. این بورس در ایران فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشمگیری دارد.

بورس اوراق بهادار

در بورس اوراق بهادار دارایی‌های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و… مورد معامله قرار می‌گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به‌طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل می‌شود، «بورس اوراق بهادار» می‌گویند.

فرابورس ایران

مهم‌ترین وظیفه شرکت فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را پیدا نکرده و یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند. در همین راستا رویه پذیرش شرکت‌ها به گونه‌ای است که با احراز حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته باشند. نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن Over The Counter گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار اختصارا OTC نیز گفته می‌شود. لازم به ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر، بر تمام فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت دارد.

بورس انرژی

بورس انرژی ایران بستری برای انجام معاملات حامل‌های انرژی (شامل نفت، گاز، برق و غیره) و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌هاست. بورس انرژی نیز مانند سایر بورس‌ها یک بازار رقابتی است که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در آن حضور دارند که در اثر معاملات آن‌ها، قیمت حامل‌های انرژی به تعادل می‌رسد. بورس انرژی دارای سه بازار «فیزیکی»، «مشتقه» و «فرعی» است.

مزایای سرمایه‌گذاری در بورس

معمولا در بدو ورود به بازار سرمایه، برای افراد این سوال ایجاد می‌شود که مزایای بازار سرمایه چیست؟ در پاسخ به این سوال موارد زیر را مطرح می‌کنیم:

بورس چیست؟ انواع بازار بورس در ایران

در کشور ما یکی از محوری‌ترین مفاهیمی که برای موفقیت در بازار سرمایه باید با آن آشنا شوید، ابتدایی‌ترین مفهوم این بازار است. یعنی بورس چیست؟ در این مقاله با بررسی انواع بازارهای بورس در ایران، برخی از مفاهیم اولیه بورسی، ارکان و نهادهای بورسی و وب سایت‌های مهم بورسی به این سوال پاسخ خواهیم داد. همراه ما باشید.

ویدئو صفر تا صد بورس!

بورس چیست؟

در ساده‌ترین تعریف بورس بازاری است که در آن دارایی‌های واقعی و مالی تعیین قیمت و خرید و فروش می‌شوند.
کارکردهای اصلی این بازار را می‌توان به صورت خلاصه این‌گونه بیان کرد:

• مدیریت انتقال ریسک
• شفافیت بازار
• کشف قیمت
• ایجاد بازار رقابتی
• جمع‌آوری سرمایه‌ها و پس‌اندازهای کوچک برای تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های اقتصادی

انواع بازار بورس در ایران

بازار بورس در ایران به ۴ دسته بورس کالا، بورس اوراق بهادار، بورس انرژی و فرابورس تقسیم می‌شود. در هر یک از این بازارها، شرکت‌های مختلفی حضور دارند و کالاهای متفاوتی نیز مورد معامله قرار می‌گیرند.

بورس کالا

بورس کالا بازاری است که در آن کالاهای مختلف به ویژه مواد خام و مواد اولیه مانند فلزات، نفت، گندم و … مورد معامله قرار می‌گیرند. علاقه‌مندان به حضور در این بازار باید حتما کد بورس کالا دریافت کنند که با کد بورسی متفاوت است.

بورس اوراق بهادار

در بورس اوراق بهادار دارایی‌هایی مانند سهام، اوراق مشارکت و …. معامله می‌شوند. بورس اوراق بهادار ایران خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود که شرایط پذیرش شرکت‌ها در هر یک از این دو بازار و همچنین تابلوی اصلی و فرعی بازار اول با یکدیگر متفاوت است.

بورس انرژی

بورس انرژی بازاری است که در آن معاملات حامل‌های انرژی مانند نفت و گاز و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌ها انجام می‌شود.

فرابورس

فرابورس بازاری است با ساختاری مشابه با بازار بورس با این تفاوت که شرایط پذیرش و فعالیت در این بازار ساده‌تر از بورس است. شرکت‌هایی که شرایط ورود به بازار بورس را ندارند، معمولا سهام‌شان را در بازار فرابورس عرضه می‌کنند.

مفاهیم اولیه بورس و سرمایه گذاری

یکی از مهم‌ترین عوامل در کسب بازدهی مناسب از بازار سرمایه و موفقیت در بورس، داشتن شناخت و آگاهی کافی از این بازار است. شناخت نسبت به بورس، مبانی سرمایه گذاری موفق در این بازار و ابزارهای مختلفی که می‌توانند فعالان این بازار را برای کسب سود و رسیدن به اهداف‌شان از سرمایه‌گذاری یاری کنند.
آشنایی با مفاهیم اولیه بورسی از جمله این موارد است که آشنایی با آن‌ها برای کسانی که برای اولین بار قصد ورود به بازار سرمایه رادارند، ضروری است. در زیر به اختصار برخی از این مفاهیم را توضیح می‌دهیم.

کد بورسی

همه کاربران بازار سرمایه برای حضور در این بازار و خرید و فروش سهام باید کد بورسی داشته باشند. شناسه منحصر به فردی که از ترکیب سه حرف اول نام خانوادگی افراد و ۵ عدد به صورت تصادفی تشکیل شده است و تنها یک‌بار برای هر سرمایه‌گذار صادر می‌شود.

نماد معاملاتی

برای تسهیل معاملات و سرعت بخشیدن به فرآیند خرید و فروش سهام در بورس، برای هر یک از شرکت‌های حاضر در این بازار یک نماد معاملاتی در نظر گرفته شده است که از نام شرکت و صنعتی که شرکت در آن فعالیت می‌کند، گرفته شده است.

شاخص بورس

شاخص بورس کمیتی است که وضعیت کلی بازار بورس و تغییرات ایجاد شده در این بازار در بازه‌های زمانی مختلف را نشان می‌دهد. در بورس شاخص‌های مختلفی وجود دارد که هر یک به بررسی جنبه‌هایی از تغییرات این بازار می‌پردازند. از جمله این شاخص‌ها می‌توان به شاخص کل قیمت، شاخص بازده نقدی، شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر، شاخص هم‌وزن و … اشاره کرد.

کارگزار ناظر

در بازار بورس ایران خرید و فروش سهام و انجام معاملات با واسطه کارگزاری‌ها یا همان کارگزار ناظر انجام می‌شود. انتخاب کارگزار ناظر یکی از اولین قدم‌ها برای فعالیت در بورس و انجام معاملات در این بازار به شمار می‌رود.

صندوق سرمایه‌گذاری

در بازار بورس ابزارهای مختلفی برای سرمایه‌گذاری تعبیه شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری اشاره کرد. این صندوق‌ها یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس به شمار می‌روند و با بهره‌گیری از نیروهای متخصص و حرفه‌ای در زمینه بورس و بازارهای مالی، به مدیریت دارایی سرمایه‌گذاران خود در این بازار می‌پردازند.
صندوق های سرمایه گذاری انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به صندوق‌های با درآمد ثابت، صندوق‌های سهامی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط اشاره کرد.

ارکان و نهادهای بورسی

در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین ارکان‌ها و نهادهای بازار سرمایه در ایران می‌پردازیم. همچنان همراه ما باشید.

شورای عالی بورس

شورای عالی بورس، بالاترین رکن بورس اوراق بهادار است و مهم‌ترین وظیفه آن تصویب سیاست‌های کلان و خط مشی‌های بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار بورس اوراق بهادار است.

اعضای شورای بورس عبارتند از: وزیر امور اقتصاد و دارایی در سمت رئیس شورا، وزیر بازرگانی، رئیس بانک مرکزی، روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در سمت دبیر شورا و سخنگوی سازمان، ۳ نفر خبره مالی از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار به پیشنهاد وزیر امور اقتصاد و دارایی و تصویب هیئت وزیران، یک نفر خبره از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط و تصویب هیئت وزیران برای هر بورس کالا.

سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار یک موسسه عمومی غیر دولتی است که شخصیت حقوقی و مالی مستقلی دارد. این سازمان توسط یک هیئت مدیره ۵ نفره از کارشناسان بخش غیردولتی که دارای حسن شهرت و تجربه در رشته‌های مالی هستند و با پیشنهاد رئیس شورای عالی بورس و تصویب این شورا تعیین می‌شوند، اداره می‌شود.
از جمله اهداف ایجاد سازمان بورس و اوراق بهادار، تدوین قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای آن‌ها زیر نظر شورای عالی بورس است.

بورس اوراق بهادار تهران

بورس اوراق بهادار تهران یکی دیگر از ارکان مهم بازار سرمایه ایران است. این نهاد یک شرکت سهامی عام انتفاعی است که عملیات اجرایی بورس اوراق بهادار بر عهده آن قرار دارد. ایجاد بازاری منصفانه، کارآ و شفاف با ابزارهای متنوع از مهم‌ترین ماموریت‌های این سازمان به شمار می‌رود.
تشکیل، سازماندهی و اداره بازار اوراق بهادار، پذیرش اوراق بهادار، وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضا و نظارت بر فعالیت آن‌ها و نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار از جمله وظایف بورس اوراق بهادار تهران است.

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران

وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی TSETMC.com یکی از پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین وب‌سایت‌ها در میان فعالان بازار سرمایه است. اصلی‌ترین وظیفه این شرکت، راهبری عملیاتی و فنی سامانه رایانه‌ای بورس است. نام وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در میان پربازدیدترین وب سایت‌های ایرانی در سایت الکسا نیز دیده می‌شود.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه یا به اختصار سمات، یکی دیگر از نهادهای مهم بازار سرمایه است که امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال، مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه معاملات را برعهده دارد. این نهاد زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری

شرکت‌های سرمایه‌گذاری از دیگر نهادهای مالی مهم و کلیدی بازار سرمایه هستند که با بهره‌گیری از نیروهای متخصص و حرفه‌ای، به مدیریت دارایی افرادی مشغول هستند که نمی‌خواهند به صورت مستقیم به خرید و فروش سهام و انجام معاملات در بازار بورس بپردازند. وظیفه این شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری وجوه جمع‌آوری شده از مشتریان در ترکیبی از اوراق بهادار مختلف است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری

از دیگر نهادهای مهم و کلیدی بازار سرمایه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که بنا بر تعریف ماده ۱ بند ۲۰ قانون بازار اوراق بهادار، نهادهای مالی هستند که فعالیت اصلی آن‌ها سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است و مالکین واحدهای آن نیز نسبت به سود و زیان صندوق شریک هستند. وجوه دریافتی از سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار و سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به ویژه برای کسانی که دانش کافی از بازار سرمایه ندارند یا نمی‌توانند اتفاقات این بازار را پیگیری کنند، گزینه‌ای بسیار خوب برای ورود به بورس و سرمایه‌گذاری در این بازار به شمار می‌روند.

معرفی سایت های کاربردی برای فعالان بازار بورس

یکی از مهم‌ترین سوالات فعالان بازار سرمایه به ویژه در ابتدای ورود به این بازار این است که اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل بازار سرمایه را از چه منبعی به دست آورند. در ادامه مطلب به این سوال پاسخ می‌دهیم و برخی از وب سایت‌های پرطرفدار و کاربردی برای کسب اطلاعات بورسی را به شما معرفی می‌کنیم.

۱/ سایت مدیریت فناوری بورس تهران

وب سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی www.tsetmc.com همانگونه که پیش از این هم گفتیم یکی از جامع‌ترین و کاربردی‌ترین وب سایت‌هایی است که اطلاعات بسیار خوبی درباره نمادهای معاملاتی مختلف در آن ارائه شده است.
در این وب سایت می‌توانید آمار و نمودارهای مربوط به معاملات روزانه سهام، وضعیت بازارهای مختلف بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و … را مشاهده کنید و از این اطلاعات برای تحلیل بهتر بازار سرمایه و انتخاب سهام مناسب برای انجام معاملات در این بازار استفاده کنید.

۲/ سایت کدال

سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران یا کدال به نشانی www.codal.ir یکی دیگر از وب سایت‌های پرکاربرد بازار سرمایه است که اطلاعات و گزارشات مالی شرکت‌های بورسی در این وب سایت جمع‌آوری و منتشر می‌شود.

۳/ سایت فیپیران

مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران یا فیپیران به نشانی www.fipiran.com از دیگر سایت‌هایی است که در آن اطلاعات مختلفی از بازار سرمایه ارائه شده است.از جمله این اطلاعات می‌توان به وضعیت معاملات سهام در بورس، شاخص‌های مختلف این بازار و البته اطلاعات جامع و بسیار خوبی درباره صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد.

۴/ سایت sena.ir (خبرگزاری بازار سرمایه ایران)

این وبسایت پایگاه خبری بازار سرمایه است و جایگاه بالایی در میان سایت‌هایی که اخبار بازار را پوشش می‌دهند، دارد. همان‌طور که بالاتر اشاره کردیم، فعالیت در بازار سرمایه به اخبار و اطلاعات گره خورده است. سنا اخبار و جریان اطلاع‌رسانی در بازار سرمایه را پوشش می‌دهد.

۵/ سایت seo.ir (وبسایت سازمان بورس و اوراق بهادار)

یکی از منابع مهم کسب اطلاعات پیرامون بازار سرمایه، سایت سازمان بورس و اوراق بهادار است. اطلاعاتی که در این سایت منتشر می‌شود شامل برنامه‌های آموزشی سازمان بورس، معرفی نهادهای فعال، معرفی و اطلاعات تماس سازمان‌های فعال در بازار سرمایه، قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها و … اطلاعاتی از این دست هستند.

۶/ سایت ifb.ir (وبسایت فرابورس ایران)

دومین شرکتی که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند، فرابورس است. در این بازار نیز مانند بازار بورس، اوراق بهادار معامله می‌شود. پس به همین منوال، اطلاعات آن برای سرمایه‌گذاران اهمیت بالایی دارد. در سایت فرابورس اطلاعات شرکت‌های فعالی در این بازار، قوانین و مقررات، آیین‌نامه بازارهای مختلف فرابورس، اطلاعات نمادها و … اطلاعاتی از این دست منتشر می‌شود.

۷/ سایت ime.co.ir (بورس کالای ایران)

سومین بازار بورس کشور، بورس کالا است که در آن انواع مختلفی از کالاها معامله می‌شود. اطلاعات مربوط به عرضه کالاهای جدید، محدودیت‌های خرید، آمار معاملات، قوانین و مقررات و … در این وبسایت منتشر می‌شود.

سخن آخر

بورس بازار جذاب و هیجان‌انگیز است که در عین سودآور بودن ریسک کاهش سرمایه نیز در آن وجود دارد. بازاری که اگر اطلاعات خوبی از آن داشته باشید و با شناخت وارد آن شوید، می‌توانید سود خوبی از آن به دست آورید. در این مطلب سعی کردیم در انواع بورس در ایران یک نگاه این بازار را بررسی کنیم و به شما بگوییم که بورس چیست و چگونه در بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟ راهنمای کامل سرمایه گذاری در بورس برای تازه واردان، که می‌تواند شروعی برای آشنایی با این بازار و نحوه سرمایه‌گذاری در آن باشد. برای آشنایی بیشتر با بازار بورس و مبانی سرمایه‌گذاری موفق در این بازار، دوره‌های آموزش بورس آگاه را فراموش نکنید.

انواع بازارها در بورس اوراق بهادار تهران

در مقالات قبلی مطالبی در مورد آشنایی در بورس و نحوه انجام معاملات خدمتتان ارائه کردم. در این مقاله قصد دارم تا شما را با انواع بازارهای موجود در بورس اوراق بهادار تهران آشنا انواع بورس در ایران کنم.

دوستان عزیز با توجه به اینکه مطالب بسیاری زیادی در فضای مجازی در مورد معرفی این بازارها وجود دارد و همچنین ما به دانستن برخی از آنها نیاز نداریم بنده از توضیحت اضافی به جهت گمراه شدن از مسیر اصلی خودداری می کنم . لذا سعی دارم تا هریک از این موضوعات را در صورت لزومدر مقالات تخصصی و مربوط به خود بازگو کنم. تا شما همراهان گرامی نیز در صورت علاقه مندی به هریک از این موضوعات در صورت تمایل بتوانید به صورت جداگانه مطالب را مطالعه فرمایید.

در ایران انواع بورس به 4 دسته تقسیم می‌شود که در هر کدام از آن‌ها انواع بورس در ایران شامل شرکت‌هایی هستند. این 4 دسته عبارتند از:

البته در جهان بورس ارز هم یکی از انواع بورس است که در آن ارزهای خارجی خرید و فروش می­شوند. اما در ایران، بورس ارز برای معامله و تبادل ارزهای خارجی وجود ندارد و خرید و فروش ارز به صورت دستی و در صرافی­‌ها یا بازار آزاد انجام می‌شود.

در مورد بازار مبادلات ارزهای خارجی یا فارکس نیز در مقالات آتی مطالبی را خدمت دوستان ارائه خواهم کرد.

بازار بورس: بازار بورس اوراق بهادار تهران خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود، تفاوت این دو بازار در قوانین آن‌ها است. بطوریکه یک شرکت برای ثبت در تابلوی بازار اول باید قوانین سخت‌گیرانه‌تری را نسبت به بازار دوم پشت سر بگذارد.

بازار فرابورس: این بازار در آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد که این بازار دارای ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس است، اما شرایط پذیرش در آن ساده‌تر است تا اهرمی کمک‌کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد.

فرابورس دارای پنج بازار (بازار اول، بازار دوم، بازار سوم «عرضه»، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه) است. پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. بازار سوم جهت عرضه یكجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل‌ و انتقال سهام شرکت‌هایی است كه بر اساس الزام بند ب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امكان پذیرش دریکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند.

بورس کالا: این بازار مربوط به معاملات حقیقی کالای شرکت هایی است که سهام آنها در بورس یا فرابورس قرار دارد. شرکت ها با ارائه محصولات خود به صورت عمده در این بازار به تنظیم بازار خرد نیز کمک می کنند. برای خرید در این بازار باید کد معاملاتی بورس کالا داشت که با کد بورسی متفاوت است.

بورس انرژی: این بازار در ایران در حال حاضر مربوط به معاملات کالاهای انرژی مانند بنزین، نفت گاز و سلف استاندارد برق می باشد. به گونه ای که نیروگاه ها برای کشف قیمت تعادلی برق با یکدیگر به رقابت می پردازند.

در مورد انواع بازارها مطالب کلی را دانستیم در ادامه به مواردی می پردازم که شما عزیزان برای معامله در بورس به آن احتیاج دارید.

ابتدا باید بدانیم که هدف از خرید و فروش یک معامله گر در بازار بورس خرید و فورش سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس هستند که به طور کلی به آنها شرکت های بورسی می گوییم. شما به عنوان یک شخص حقیقی تنها میتوانید سهام این شرکت ها را خرید و فروش کنید. نکته مهم آن است که بدانیم چه زمان سهام شرکت های بورسی یا فرابورسی بخریم؟

در مورد فرایند خرید و فروش سهام این شرکت باید بگویم هیچ تفاوتی در ساختار خرید و فروش با هم ندارند. و از نظر کارمزد معاملاتی کاملا یکسان هستند اما نکاتی را باید در خرید و فروش این سهم ها در نظر بگیریم که در مقاله بعدی این نکات را به تفصیل بیان خواهم کرد.

انواع معاملات بازار بورس کالا

در این مطلب قصد داریم شما را با انواع معاملات بازار بورس کالا که شامل بازار فرعی، بازار کالاهای فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی می‌شود، آشنا کنیم.

بسیاری از افراد درک روشنی از بازار بورس کالا ندارند و نمی‌دانند که بورس کالا چیست؟ در واقع بورس کالای ایران ( Iran Mercantile Exchange ) به داد و ستد نقد، نسیه و سلف انواع محصولات صنعتی و کشاورزی در ایران می‌پردازد و راه‌اندازی معاملات ابزارهای مشتقه و به ویژه قراردادهای آتی را در برنامه‌های پیش روی خود دارد.

بورس کالای ایران در راســتای تحقق اهداف خود توانســته است علاوه بر توســعه قراردادهای نقد، نسیه و ســلف در بازار فیزیکی، ابزارهای متنوع دیگری را برای محصــولات مختلف طراحی و به بهره برداری برساند. هر ابزار با ویژگی‌های منحصر به فردی که دارا می باشد نیازهای بخشی از فعالان اقتصادی را پوشش می‌دهد.

برای شروع یک سرمایه‌گذاری دقیق و مطمئن ، شناخت کامل بخش‌های مختلف بازار ضروری است. بازارهای بورس انواع بورس در ایران ایران متشکل از بورس اوراق بهادار (معاملات سهام و سایر اوراق بهادار)، بورس کالا و بورس انرژی است.

انواع معاملات بورس کالای ایران

معاملات بورس کالای ایران در حال حاضر در قالب چهار گروه زیر که هر کدام از این قالب‌ها دارای ابزارهای خاص خود هستند، در حال انجام می‌باشد.

1. بازار کالاهای فیزیکی

یکی از بازارهای بسیار مهم بورس کالا بازار فیزیکی آن است. ماهیت این بازار از حیث تحویل کالا شبیه به بازار سنتی است؛ البته با این تفاوت که قوانین و سازوکارهای مخصوص و مشخص خود را دارد. معاملات کالای فیزیکی در بورس کالای ایران به روش مزایده انجام می‌شود. مزایده یا حراج به نوعی از معامله گفته می‌شود که در ابتدا فروشنده حداقل قیمتی را که حاضر است کالای خود را بفروشد اعلام می‌کند. سپس خریداران در صورت تمایل، قیمتی بالاتر از قیمت نهایی را جهت خرید پیشنهاد می‌کنند. در نهایت کالا به پیشنهاد دهنده بالاترین قیمت فروخته می‌شود. در واقع حراج، سازوکاری برای دادوستد کالا بر پایه انطباق سفارش‌های خرید و فروش مشتریان با در نظر گرفتن اولویت قیمت و زمان است.

انواع قراردادهای مورد معامله در بازار فیزیکی:

• قرارداد نقدی: قراردادی است که طی آن پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله انجام می‌شود.
• قرارداد نسیه: قراردادی است که طی آن کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید پرداخت می‌گردد.
• قرارداد سلف: قراردادی است که طی آن کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله پرداخت می‌گردد.

معاملات در بازار فیزیکی در دو رینگ داخلی و صادراتی صورت می پذیرد.

• رینگ داخلی عبارت است از جلسه معاملاتی بورس برای معامله کالاهایی که مقصد آن‌ها صرفاً بازار هدف داخل ایران است.
• رینگ صادراتی عبارت است از جلسه معاملاتی بورس برای معامله کالاهایی که مقصد آن‌ها صرفاً بازار هدف بین‌المللی است.

2. بازار فرعی

در این بازار کالاهایی که به دلایلی نظیر عدم تداوم عرضه، نیاز به بازدید حضوری کالا جهت احراز کمیت و یا کیفیت توسط متقاضی خرید، قابل اتکا نبودن نرخ کشف شده در بورس به واسطه سهم پایین معامله در بورس نسبت به کل بازار محصول و درخواست تسویه خارج از پایاپای معامله توسط عرضه‌کننده امکان‌پذیرش و معامله در بازار فیزیکی را ندارند قابل پذیرش و معامله می‌باشد و همانند بازار فیزیکی امکان معامله انواع قراردادها در دو رینگ داخلی و صادراتی بر روی سه دسته محصولات صنعتی و معدنی، فراورده‌های نفتی و پتروشیمی و محصولات کشاورزی وجود دارد.

یا به بیانی ساده‌تر، کالاهایی که امکان عرضه در بازار فرعی را دارند آن‌هایی هستند که معمولا شرایط عرضه در بازار فیزیکی را ندارند. برای مثال محصولاتی از قبیل: فولاد، ضایعات، پلیمر، شیمیایی، روی، مواد معدنی، سولفات، آهک، صنعتی، مس و اموال غیرمنقول، شامل املاک و مستقلات اداری تجاری مسکونی و اراضی کشاورزی.

3. بازار مشتقه

این بازار شامل معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله می‌باشد:

• قرارداد آتی: فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود، آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. مشخصات این قرارداد بر روی یک دارایی مشخص، یکسان می‌باشد و توسط بورس پیشنهاد و به تصویب هیئت پذیرش می‌رسد.
• قرارداد اختیار معامله: تفاوت این اوراق با معاملات آتی در این است که در قرارداد آتی دو طرف متعهد به خرید و فروش دارایی در سررسید هستند اما در این اوراق یک نفر متعهد است (فروشنده اختیار که پول آن را گرفته‌است) و دیگری دارای اختیار (خریدار اختیار که پول آن را به فروشنده داده است). فروشنده اوراق متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال (قیمت معین معامله در آینده که الان تعیین شده‌است) معامله کند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اختیار از انجام تعهدش، فروشنده مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بورس قرار می‌دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند. اوراق اختیار در بازار ثانویه قابل خرید و فروش می‌باشند. اوراق اختیار معامله می‌تواند به دو نوع اختیار فروش یا اختیارخرید تقسیم گردد. در اختیار خرید، خریدار حق خرید یک کالا را در آینده از فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده به او بفروشد. در اختیار فروش، خریدار حق فروش یک کالا را در آینده به فروشنده اختیار دارد و فروشنده اختیار متعهد است در صورت درخواست خریدار کالا را به قیمت توافق شده از او بخرد.

4. بازار مالی

• قرارداد سلف موازی استاندارد: فروشنده کالا در قالب این اوراق، همانند قرارداد سلف بهای کالایی را که در آینده تحویل خواهد داد، به صورت نقد دریافت می‌کند. این اوراق برخلاف قرارداد سلف، بازار ثانویه دارد و دارنده اوراق می‌تواند قبل از سررسید این اوراق را در بورس به فروش برساند.انواع بورس در ایران
• گواهی سپرده کالایی: گواهی سپرده کالایی ورقه بهاداری است که موید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالای سپرده شده به انبار پذیرش شده در بورس کالا است و پشتوانه آن قبض انبار صادر شده توسط انباردار است. انباردار پس از ارزیابی کمی و کیفی کالای مشتری برای وی قبض انبار صادر می‌نماید. مشتری با سپرده کردن این قبض نزد اتاق پایاپای، می‌تواند این گواهی سپرده کالایی را که به پشتوانه قبض انبار صادر می‌شود در بازار ثانویه معامله نماید. مالک گواهی در طول مهلت نگهداری کالا، هر زمان که خواست می‌تواند به انبار مراجعه و کالا را از انبار تحویل گیرد.
• صندوق سرمایه‌گذاری کالایی: صندوق کالایی با جذب سرمایه از طریق فروش واحدهای سرمایه‌گذاری، منابع جذب شده را بر روی اوراق‌بهادار مبتنی بر کالا سرمایه‌گذاری می‌کند. صندوق کالایی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که به جای خرید و نگهداری کالای مورد نظر و تحمل هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری و خسارت‌های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری نمایند. به عبارت دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از وجوه گردآوری شده خود را به سرمایه‌گذاری در کالایی خاص اختصاص می‌دهند و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در آن کالای خاص اقدام به خرید واحدهای این صندوق‌ها می‌کنند.

ساختار کلی بازارهای بورس کالای ایران

به صورت کلی ساختار کلی بازارهای بورس ایران در 4 قالبی که عنوان شد دسته‌بندی می‌شوند. هر کدام از این بازارها مجموعه‌ای از محصولات و کالاهای خاصی را دربرداشته و متناسب آن هدف کلی و تعریف شده‌ای را دارا می‌باشند؛ که توضیح داده شد.

انواع محصولات معامله شده در بورس کالای ایران

آشنایی با اصول و ساختارهای اولیه بورس یقیناً یکی از ملزومات اولیه مشارکت فعالان حوزه اقتصادی در این بازار نوپا محسوب می‌شود. از این‌رو به جهت اهمیت آشنایی هرچه بیشتر شما با محصولات پذیرفته شده در بورس کالا اقدام به انتشار لیست مربوط به محصولات پذیرفته شده کردیم که به تفکیک در زیر می‌آید: