ارزش اوراق اختیار معامله

این آپشن از نوع اروپایی است و تنها در زمان انقضای آن قابل اجرا است. در مدت دوره زمانی این آپشن هیچ سود سهامی پرداخت نمی شود.

منظور از قراردادهای اختیار معامله چیست؟

معمولا برداشت ما از بازار بورس جایی است که عده‌ای خریدار و فروشنده در آن به خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار مختلف مشغول هستند اما این تنها بخشی از اتفاقی است که در بورس می‌افتد و در بورس کالا و اوراق بهادار کشور بازارهای مختلفی وجود دارند و معاملات گوناگونی در این بازارها انجام می‌شود. امروز قرار است به سراغ یکی از این ابزارهای معاملاتی یعنی قراردادهای اختیار معامله برویم و شما را با مفهوم این نوع از قراردادها و چگونگی کارکرد آن‌ها بیشتر آشنا کنیم. با ما همراه شوید.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

قراردادهای اختیار معامله و قرارداهای آتی از مهم‌ترین ابزارهای مشتقه در بازار بورس کالا و اوراق ارزش اوراق اختیار معامله بهادار کشور به شمار می‌روند و به دلیل این که مفهوم جدیدی در بازار بورس ایران هستند، بسیاری از سهامداران آشنایی زیادی با این قراردادها ندارند.

در یک معامله ساده شما معمولا برای دریافت یک کالا یا خدمات مبلغی را پرداخت و کالا یا خدمت مورد نیاز خود را هم دریافت می‌کنید اما در قراردادهایی مانند قرارداد اختیار معامله به خریدار حق خرید یا فروش کالای مورد معامله در تاریخی معین با قیمتی مشخص و از پیش تعیین شده داده می‌شود.

چگونگی کارکرد قرارداهای اختیار معامله

برای این که با کارکرد قرادادهای اختیار معامله بیشتر آشنا شوید، کار را با یک مثال آغاز می‌کنیم. فرض کنید در فرودین ماه 1400 که قیمت هر سکه 8 میلیون تومان است شما اختیار خرید این کالا را با همین قیمت در تاریخ اسفند 1400 از یک فروشنده خریداری و مبلغ 200 هزار تومان را هم به عنوان قیمت اختیار معامله مشخص می‌کنید. حال شما این اختیار را دارید که کالای مورد نظر را در سررسید مشخص شده با همان قیمت 8 میلیون تومان از فروشنده‌ای که با او قرارداد اختیار معامله بسته‌اید، خریداری کنید.

در این شرایط اگر قیمت کالای مورد نظر افزایش پیدا کند مثلا در همین مثال قیمت سکه به 10 میلیون تومان برسد، شما سود کرده‌اید. نکته جالب در اینجا این است که شما اختیار معامله را خریداری کرده‌اید و اجباری برای انجام معامله مورد نظر ندارید.

یعنی اگر قیمت کالایی که خریداری کرده‌اید کاهش پیدا کرده باشد مثلا در همین مثال به 7 میلیون تومان رسیده باشد، می‌توانید از اختیار خود استفاده نکنید. در این صورت تنها به اندازه همان مبلغی که به عنوان قیمت قرارداد اختیار معامله باید پرداخت کنید، یعنی 200 هزار تومان دچار ضرر می‌شوید.

شما می‌توانید قراداد اختیار معامله را برای فروش یک کالا هم اعمال کنید. به این معنا که شما به عنوان خریدار قرارداد اختیار معامله، حق فروش یک دارایی را با قیمت مشخص در زمان تعیین شده خریداری می‌کند.

برای نمونه در همان مثال قبلی خریدار قرارداد، حق فروش سکه با همان قیمت 8 میلیون تومان را برای اسفند 1400 با همان قیمت اختیار معامله 200 هزار تومان از یک فروشنده خریداری می‌کند. در این حالت او می‌تواند در زمان سررسید کالای مورد نظر را با قیمت تعیین شده به فروشنده قرارداد بفروشد.

حال در نظر بگیرید که در اسفندماه قیمت سکه به 7 میلیون تومان رسیده باشد، در این شرایط خریدار قرارداد اختیار معامله سود می‌کند اما در صورتی هم که قیمت سکه به 10 میلیون تومان رسیده باشد وی می‌تواند از اختیار خود برای فروش کالای مورد نظر استفاده نکند.

همانگونه که احتمالا از این مثال متوجه شده باشید قراردادهای اختیار معامله یا آپشن‌ها به دو دسته قرادادهای اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شوند.

اختیار خرید (Call Option)

در قراردادهای اختیار خرید حق خرید یک دارایی از پیش به خریدار قرارداد اختیار معامله داده می‌شود. کسانی به سراغ قرادادهای اختیار خرید می‌روند که منتظر افزایش قیمت دارایی هستند و می‌خواهند از این طریق با این نوع از قراردادهای به سود برسند. آن‌ها قرارداد را با قیمت روز یک کالا خریداری می‌کنند تا در آینده با افزایش قیمت‌ها به سود مورد نظرشان دست پیدا کنند.

اختیار فروش (Put Option)

قراردادهای اختیار فروش برعکس اختیار خرید هستند و در این قراردادها حق فروش یک دارایی با قیمت تعیین شده از قبل به معامله کننده داده می‌شود. در این حالت درست برعکس قراردادهای اختیار خرید صاحب قرارداد امیدوار به کاهش قیمت‌ها است و با پیش‌بینی که از کم شدن قیمت یک دارایی دارد، دست به انعقاد قراردادهای اختیار فروش می‌زند.

بعضی نکات مهم در قراردادهای اختیار معامله

• برای آغاز فعالیت در بازار مشتقه علاقه‌مندان به حضور در معاملات این بازار باید از کارگزاری‌هایی که مجوز معاملاتی برای قرادادهای بازار مشتقه را دارند کد معاملاتی دریافت کنند.
• زمان تسویه قراداد اختیار معامله، تاریخ سررسید مشخص شده در همان قرارداد است که در پایان روز معاملاتی این تسویه انجام می‌شود. کارمزد معامله نیز در همان روز به حساب سازمان بورس، کارگزار مربوطه و .. واریز می‌شود.
• قرادادهای اختیار معامله به دو سبک اروپایی و آمریکایی قابل اجرا هستند. در سبک اروپایی خریدار معامله تنها در زمان سررسید مشخص شده در قرارداد می‌تواند از حق خرید و فروش خود استفاده کند، اما در سبک آمریکایی خریدار در طول زمانی که مشخص شده است می‌تواند معامله را اجرایی و از حق خود برای خرید یا فروش یک کالا استفاده کند.
• معامله در بازار مشتقه بورس کالا روی یک دارایی پایه مانند سکه یا زعفران صورت می‌گیرد.
• در ارزش اوراق اختیار معامله حال حاضر تنها در مورد بعضی کالاها و تعداد کمی از سهم‌ها قرارداد اختیار معامله اعمال می‌شود.
• همان گونه که گفتیم یکی از نکات مهم در عبارت قرارداد اختیار معامله، کلمه اختیار است. به این معنی که اختیار خرید و فروش دارایی موردنظر به معامله کننده داده می‌شود و اجباری برای خرید و فروش کالای مشخص شده در قرارداد وجود ندارد اما در مورد فروشنده اختیار معامله چنین امکانی وجود ندارد و فروشنده قرارداد از قدرت اختیار برای انجام معاملات برخوردار نیست و باید تابع تصمیم خریدار باشد.
• برای تضمین پایبندی به قراردادهای اختیار معامله با توجه به این که پول یا کالایی بین طرفین تا زمان تاریخ مشخص شده در قرارداد رد و بدل نمی‌شود، هر دو طرف معامله ودیعه‌ای را به اتاق پایاپای بورس تحویل می‌دهند.
• قرارداد اختیار معامله در بازار بورس ایران مفهوم نسبتا جدیدی محسوب می‌شود و برای اولین بار بورس اختیار معامله در سال 1973 در شیکاگو شروع به کار کرد که اکثر اوقات هم رتبه اول را از نظر حجم و تعداد معاملات انجام شده در این حوزه دارد.
• نوسان‌گیرها علاقه بسیاری به بازار آتی کالا دارند و سعی می‌کنند از نوسان قیمت‌ها و پیش‌بینی آینده بازار برای رسیدن به سود در بازار مورد نظر استفاده کنند.

مزایای قراردادهای اختیار معامله

احتمالا این سوال برای‌تان پیش آمده باشد که قراردادهای اختیار معامله چه مزیت‌هایی برای خریدار یا فروشنده این نوع از قراردادها دارد. در زیر به برخی از این مزایا اشاره می‌کنیم که به درک بهتر قرادادهای اختیار معامله هم کمک بیشتری می‌کنند.

• کم شدن ریسک معاملات و کاهش نوسان بالای قیمت‌ها در آینده
• کسب سود از قرارداهای اختیار معامله و حتی درآمدزایی از معامله مجدد این قرارداد به این معنا که شما می‌توانید حق خرید یا فروش خود را بفروشید و از این طریق نیز کسب سود کنید.
• نیار به نقدینگی کمتر
• کاهش ریسک انجام معاملات

تفاوت قرادادهای اختیار معامله با قرادادهای آتی

همانگونه که اشاره کردیم قرارداد اختیار معامله اختیاری قانونی است که مطابق آن به خریدار حق خرید یا فروش کالای مورد معامله در تاریخی معین با قیمتی مشخص و از پیش تعیین شده داده می‌شود، اما در قراردادهای آتی یک خریدار متعهد می‌شود یک کالای مشخص شده را در تاریخ مشخص با قیمت معین از فروشنده کالا خریداری کند.

به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که در قرارداد اختیار معامله خریدار، اختیار یک معامله را خریداری می‌کند اما در قراردادهای آتی خریدار و فروشنده برای مبادله یک کالا متعهد می‌شوند.

سخن آخر

قراردادهای اختیار معامله از جمله مهم‌ترین ابزار مشتقه در بازار بورس کالا و اوراق بهادار کشور به شمار می‌روند و طیف جدیدی از معاملات در بازار بورس این روزهای کشور را شامل می‌شوند. در این نوع ارزش اوراق اختیار معامله از قراردادها، به خریدار حق خرید یا فروش کالای مورد معامله در تاریخی معین با قیمتی مشخص و از پیش تعیین شده داده می‌شود.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته قراردادهای اختیار خرید و قراردادهای اختیار فروش تقسیم می‌شوند که در مورد اول حق خرید یک دارایی و در مورد دوم حق فروش یک دارایی با قیمت تعیین شده از قبل به معامله کننده داده می‌شود. نکته مهم در خصوص قراردادهای اختیار معامله، کلمه اختیار است. به این معنی که اختیار و نه اجبار برای خرید و فروش دارایی موردنظر به خریدار قرارداد داده می‌شود.

در پایان هم باید اشاره کنیم که ما سعی کردیم به زبان ساده شما را با بازار آتی کالا و قراردادهای اختیار معامله آشنا کنیم اما این بازار هم مانند دیگر بازارهای مالی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و حضور در آن به این سادگی‌ها هم نیست. علاقه‌مندان به ورود و ارزش اوراق اختیار معامله سرمایه گذاری در این حوزه، باید توانایی خوبی در پیش بینی آینده بازار و تحلیل دقیق و درست اتفاقات بازار سرمایه داشته باشند تا بتوانند به سودی که مد نظرشان است، دست پیدا کنند.

اختیار خرید و فروش

در بازار سرمایه ایران اصطلاحات تخصصی بسیار زیادی وجود دارد و افرادی که به دنبال سرمایه گذاری مستقیم در این بازار هستند، بهتر است این کلمات و اصطلاحات تخصصی را به خوبی یاد بگیرند. اختیار خرید و فروش یکی از مفاهیمی است که تسلط بر جزییات آن برای فعالیت حرفه ای در بازار سرمایه کاملا ضروری است. در تعریف اختیار معامله باید خاطر نشان کرد که این مفهوم بیانگر یک قرارداد 2 طرفه بین خریدار و فروشنده است که طی آن، شخص خریدار این حق را دارد که بخش مشخصی از دارایی ذکر شده در قرارداد اختیار معامله را با قیمت معین و در یک زمان مشخص بفروشد یا بخرد. اختیار خرید و فروش جزییات خاص خود را دارد که در ادامه مقاله به بررسی آن می پردازیم.

اختیار خرید و فروش چیست؟

اگر بخواهیم اختیار خرید و فروش را توضیح دهیم، اول باید درباره مفهوم اوراق مشتقه صحبت کنیم. به زبان ساده، اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار است که ارزش آن به ارزش یک دارایی دیگر وابسته است. اوراق مشتقه انواع مختلفی دارد؛ قراردادهای آتی، قراردادهای سلف، اختیار معامله و. از انواع اوراق مشتقه هستند. ارزش اوراق مشتقه بر اساس دارایی هایی مانند سهام و کالاهای مشخص (زعفران، طلا، نفت و. ) می باشد.

اختیار خرید

به زبان ساده، اختیار خرید و فروش یک قرارداد است که دو طرف توافق می کنند تا اگر ارزش یک دارایی در طی یک زمان مشخص به مقدار خاصی رسید، طرفی که قرارداد را خریده است، اختیار دارد تا آن دارایی را در قیمتی که در قرارداد مشخص شده است، بخرد و یا بفروشد. وارد شدن به این قرارداد، نیاز به پرداخت پول از طرف خریدار به طرف فروشنده قرارداد دارد؛ به این میزان پول، اجرت می گویند.

به عنوان مثال، فرض کنید که شما یک کارخانه تولید رب دارید؛ می دانیم که برای تولید رب، به گوجه فرنگی نیاز است. در انبار کارخانه به اندازه ای گوجه ذخیره کرده اید که پاسخگوی نیاز 6 ماه آینده کارخانه است و با توجه به تجربه ای که دارید، می دانید بهای گوجه در آینده نزدیک از کیلویی 500 تومان به کیلویی 2000 تومان خواهد رسید.

حالا شما با یک بنکدار قرارداد اختیار خرید می بندید. قیمت گوجه در آن قرارداد کیلویی 1000 تومان قید شده و مدت قرارداد 3ماهه است و اجرت قرارداد 2 میلیون تومان می باشد. در واقع شما 2 میلیون تومان به بنکدار پرداخت می کنید و اختیار خرید گوجه فرنگی در قیمت کیلویی 1000 تومان را از بنکدار می گیرید. اگر طی این 3 ماه که قرارداد اختیار خرید شما معتبر است، قیمت گوجه افزایش پیدا کند و به قیمت 2500 تومان برسد، چون شما اختیار خرید در کیلویی 1000 تومان را دارید، تا زمان تمام شدن مدت قرارداد می توانید با مراجعه به بنکدار، گوجه فرنگی که قیمت آن به کیلویی 2500 تومان رسیده است را به قیمت کیلویی 1000 تومان خریداری کنید.

در طرف مقابل، اگر بهای گوجه به جای افزایش قیمت، کم شود و مثلا به کیلویی 200 تومان برسد، نیازی نیست که حتما شما با قیمتی که در قرارداد تعیین کرده اید گوجه را بخرید؛ چراکه این قرارداد یک قرارداد اختیاری است، یعنی شما برای خرید و فروش مختار هستید.

اختیار فروش

اختیار فروش هم مانند اختیار خرید می باشد؛ با این تفاوت که در قرارداد اختیار فروش، شما معلوم می کنید که در یک قیمت معین و در یک مدت مشخص اختیار فروختن یک دارایی را دارید. معمولا هر برگه اختیار معامله (خرید یا فروش) پشتوانه تعداد محدودی از دارایی است. مثلا هر برگه اختیار فروش برای 1000 برگه سهم می باشد و اگر شما می خواهید اختیار فروش 10000 برگه سهم را داشته باشید، باید 10 برگه اختیار فروش را بخرید.

به عنوان مثال، شما تحلیل می کنید که بازار بورس ممکن است یک اصلاح داشته باشد و شما 100,000 عدد سهم از یک شرکت را در اختیار دارید که قیمت کنونی آن 5000 تومان است. شما 100 برگه قرارداد اختیار فروش را که هر برگه از 1000 عدد سهم پشتیبانی می کند را با قیمت 4800 تومان و در مدت 1 سال خریداری می کنید و به ازای هر برگه اختیار فروش، مبلغی را پرداخت می کنید. سهم شما شروع به اصلاح می کند و قیمتش به 4000 تومن می رسد، چون شما اختیار فروش در قیمت 4800 تومان را دارید، می توانید سهم خودتان را در این قیمت بفروشید و به اینصورت است که به جای بقیه افراد که 20 درصد ضرر کرده اند، شما فقط 4 درصد ضرر کرده اید.

یعنی اگر شما این اختیار فروش را نخریده بودید، روی هر سهم 1000 تومن ضرر می کردید؛ یعنی 100 میلیون تومان ضرر برای سرمایه شما اتفاق می افتاد. ولی در این حالت شما 5 میلیون قرارداد را خریده اید و بر روی هر سهمی هم 200 تومان ضرر کرده اید که جمعا به صورت زیر محاسبه می شود:

25.000.000 =5.000.000 + (100.000 * 200)

یعنی شما به جای 100 میلیون، فقط 25 میلیون ضرر کرده اید و با خرید این قرارداد فروش، از ضرر بیشتر جلوگیری کرده اید.

البته این امکان نیز وجود دارد که بازار بر اساس تحلیل شما جلو نرود و به جای اینکه قیمت سهم شما کم شود، قیمت بالا رود. در این حالت چون شما مختار به فروش هستید و طبیعتا وقتی قیمت سهم به 6000 تومن رسیده است، سهم را با قیمت 4800 تومان نمی فروشید، پولی که برای خرید قرارداد پرداخت کرده اید، از بین رفته است و شما 5 میلیون از دست داده اید.

این مثال ها نشان می دهد که اوراق و اختیار خرید و فروش با اینکه پیچیده است و ریسک دارد، می تواند موضوع جذابی باشد.

نکته: لازم به ذکر است که در بازارهای مالی جهان، دو نوع اوراق اختیار معامله داریم که شامل اختیار خرید و فروش آمریکایی و اروپایی می باشد. در نوع آمریکایی در طول دوره زمانی که در قرارداد قید می شود، می توان خرید یا فروش را انجام داد؛ اما در نوع اروپایی که در بازار بورس ایران هم از این نوع استفاده می شود، خرید یا فروش فقط در انتهای دوره زمانی معین شده امکان پذیر است.

جمع بندی

اختیار خرید و فروش یکی از ابزارهای نوین در بازار سرمایه است و هدف آن، کاهش ریسک های معاملاتی برای سرمایه گذاران است. در واقع، افرادی که با قراردادهای اختیار خرید و فروش آشنا هستند، در مواقعی که بازارها نوسان زیادی دارند، می توانند از این طریق، ریسک های معاملاتی خود را کاهش دهند. به طور کلی قرارداد اختیار معامله به 2 دسته اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می شود که مکانیسم اجرایی آن ها با یکدیگر مشابه است و به طور کلی، این مفهوم یک قرارداد 2 طرفه بین خریدار و فروشنده است که طی آن، شخص خریدار این حق را دارد که بخش مشخصی از دارایی ذکر شده در قرارداد اختیار معامله را با قیمت معین و در یک زمان مشخص بفروشد یا بخرد. بنابراین، اگر به دنبال استفاده از این ابزار برای معاملات خود هستید، بهتر است جزییات آن را به خوبی یاد بگیرید.

اختیار معامله چیست؟

به صورت کلی، اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است.

خریدار قرارداد اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ مشخص شده ای، حق خرید یا فروش دارایی ذکر شده در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، دارد.

خریدار قرارداد اختیار معامله این حق را دارد که یا قرارداد خود را اعمال کند یا کلاً بیخیال شود؛ ولی فروشنده موظف است به قرارداد پایبند باشد (درصورت اعمال قرارداد).

به مثال زیر توجه کنید.

برای مثال، یک سهم از قیمت 2700 تومان طی دو ماه آینده با رشد 300 تومانی همراه می شود و به 3000 تومان می‌رسد. بر اساس این تحلیل، سرمایه گذاران می‌توانند اختیار معامله دو ماه آینده این سهام را با قیمت 100 تومان بخرند؛ در صورتی که پس از دو ماه قیمت سهام 300 تومان یا بیشتر، افزایش پیدا کرده باشد، سهامداران می‌توانند قیمت 2700 تومان را بدهند و سهام را بخرند. در صورتی که قیمت سهام کاهش پیدا کند، سهامداران همان 100 تومانی را ضرر میکنند که در ابتدا بابت خرید اختیار معامله خرید پرداخت کرده‌ بودند.

درک اختیار معامله

اختیار معامله با افزودن حرف “ضـ” به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌ های مذکور ایجادمی‌شود. برای مثال: ضخود (اختیار خ خودرو)، ضفملی، ضفولا. نمادها علاوه بر حروف مذکور شامل تاریخ اعمال و قیمت اعمال نیز هستند. به عنوان مثال “اختیارخ خودرو-3000-1395/11/27 (ضخود۰۰۵)” نشان دهنده اختیار خرید خودرو در تاریخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۷ با قیمت ۳,۰۰۰ ریال است. قیمت ۳۰۰۰ ریال قیمت پیش بینی شده در تابلوی معاملاتی روز ۲۷ بهمن ۹۵ است. اما قیمت خرید اختیار خرید ضخود ۰۰۵، ۲۵۰ ریال است.

هر اختیار خرید شامل چند سهم نماد است؟

در حال حاضر، هر اختیار خرید شامل 1000 عدد سهم از نماد مورد نظر در تاریخ اعمال است.

نکته:

معاملات اختیار خرید بدون دامنه نوسان است.

از مفهوم اختیار فروش در چه جایی استفاده می کنند؟

اختیار فروش برای زمانی است که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی خود، پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهامی در آینده کاهش پیدا می‌کند.

اختیار فروش با قیمت چیست؟

در این میان اگر قیمت سهام کمتر از قیمت اعمال باشد، اختیار فروش را باقیمت گویند. از طرفی ذکر این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که گاهی از مواقع بهتر است اختیار فروش باقیمت را قبل از انقضاء اعمال نمود. اگر قیمت سهام بیش از قیمت اعمال باشد، آن اختیار فروش را بى‌قیمت گویند؛ این نوع اختیار معامله هیچ‌گاه نباید اعمال شود و بالاخره اگر قیمت سهام برابر قیمت اعمال شود، اختیار فروش را به قیمت گویند.

به صورت کلی از نظر نحوه اعمال، اختیار معاملات به سه دسته تقسیم می شوند:

• دسته اول، اختیار معامله آمریکائى است که در هر زمانى از طول دوره خود قابل اعمال است.
• دسته دوم نیز اختیار معامله اروپائى است که فقط در تاریخ انقضاء قابل اعمال است.
• دسته سوم اختیار خرید برمودایی است که نوعی دیگر از ا‌‌ختیار معامله است که ممکن است در تاریخ‌های مشخص شده از قبل، و یا قبل از سررسید اعمال شود (ترکیبی از آمریکایی و اروپایی)

ذکر این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که اگر سهام شرکت بورسی افزایش سرمایه دهد یا سود نقدی اعلام کند، در تعداد سهام استاندارد قرارداد استثنائى رخ مى‌دهد؛ در این صورت، تعداد سهم‌هایى که توسط قرارداد استاندارد مشخص مى‌شوند، با توجه به تغییر سرمایه شرکت تعدیل مى‌شوند.

به‌عنوان نمونه اگر در مثال قبل شرکت ایران خودرو ۱۵ درصد افزایش سرمایه بدهد، تعداد سهم‌هاى قرارداد از ۱۰,۰۰۰ به ۱۱,۵۰۰ سهم تغییر پیدا مى‌کند.

بیمه سهم (قرارداد اختیار فروش تبعی)

اوراق اختیار فروش تبعی موسوم به بیمه سهام طرحی است که علاوه بر تضمین اصل سرمایه افراد، سود آوری را برای سرمایه‌گذاران تضمین می‌کند. فرض کنید شما دارنده سهامی هستید که برای آن بیمه سهام نیز عرضه می‌شود. اگر بیمه سهام را خریداری نکنید، ممکن است چند ماه بعد سهام مزبور با افزایش یا کاهش قیمت مواجه شود و شما نیز در صورت تمایل به فروش ممکن است سود کرده یا متحمل ضرر شوید اما اگر اقدام به خرید بیمه سهام نمایید، حداقل سود سالیانه 20 درصدی در سررسید مربوط تضمین می‌شود.

توجه کنید که:

فرض کنید سهامی به قیمت 1000 ریال در بازار موجود است که شما می‌توانید با پرداخت 150 ریال آن را بیمه کنید. بر این اساس، اگر 6 ماه بعد که زمان سررسید بیمه است، قیمت سهام به 800 ریال تنزل یابد، می‌توانید با ارائه بیمه و سهام به کارگزاری، سهام را به قیمت 1100 ریال به فروش رسانید. (سود سالیانه معادل 20 درصد است که برای 6 ماه 10 درصد خواهد شد). اگر هم خود سهام مثلاً به قیمت 1200 ریال بود، بدون استفاده از اوراق بیمه،‌ سهام را عرضه می‌نمایید.

باید توجه داشت که بیمه سهام برای برخی سهم‌ها عرضه شده است و بعلاوه برای استفاده از آن باید سهم مربوطه را تا زمان سررسید نگهداری نمایید. بدین ترتیب اگر پیش از تاریخ اعمال بیمه (یعنی تاریخی که در آن زمان می‌توان از بیمه استفاده کرد) بنا به صلاحدید اقدام به فروش سهم خود نمایید، بیمه آن نیز از بین می‌رود.

بیمه کردن سهام در اصل اوراق اختیار فروش تبعی است و به این معنی است که در این ابزار حرکات، نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود. یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی ارزش اوراق اختیار معامله که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، ‌زیان آن جبران می‌شود.

نکته مهم این است که تنها سهامدار عمده می تواند از این ابزار استفاده کند. امکان بیمه کردن سهم ابزار خوبی است و اطمینان در بازار را فراهم می‌کند و سهامداران عمده می‌توانند از این ابزار که هزینه ندارد، استفاده کنند.

طرح بیمه سهام از طریق “عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس ارزش اوراق اختیار معامله تهران” در روز ۱۶ مرداد ۹۱ توسط شورای عالی بورس به تصویب رسید.

بیمه سهام

خریدار نمی تواند بیش از تعداد سهام پایه ای که در اختیار دارد، از اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کند لذا تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان هر روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، باطل شده و عرضه کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.

بازار اوراق فروش تبعی در حال حاضر شاهد جابجایی عمدتاً بلوکی میان سهامداران حقوقی بزرگ است و ردپای خریداران حقیقی در این معاملات کمتر دیده می‌شود. عدم آشنایی برخی سهامداران با این ابزار در کنار عرضه محدود و خریدار از پیش تعیین شده می‌تواند از اصلی‌ترین دلایل فراگیر نشدن این اوراق در میان اهالی بورس باشد.

جمع بندی

در این مطلب با مفهوم اختیار معامله در بازار بورس ایران آشنا شدیم. به طور خلاصه اختیار معامله، مشتقات مالی هستند که به خریداران حق خرید یا فروش یک دارایی پایه در قیمت و تاریخ توافق شده را می دهند. همچنین مطالبی نیز درباره ی بیمه سهام و قرارداد اختیار فروش تبعی گفته شد که می توانید آنها را نیز در متن مقاله مطالعه نمایید.

اختیار معامله

بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE)، به عنوان اولین بورس اختیار معامله در سال ۱۹۷۳ تاسیس شد که در اولین روز معاملات خود معادل ۲۶ آوریل ۱۹۷۳م، تنها تعداد ۹۱۱ قرارداد بر روی ۱۶ سهم مبادله شد.

سپس چندین سهام دیگر و تقریبا تمام بورس های قرارداد های آتی (Futures) اقدام به استفاده از ابزار اختیار معامله نمودند.

بورس شیکاگو، تا کنون رتبه اول حجم مبادلات را دارد که معامله گران استقبال شکوهمندی از آن در سال ۲۰۰۶ داشتند که به مبادله بیش از ۶۷۰ میلیون قرارداد اختیار معامله منجر شد که ارزش آن بیش از ۱۵ تریلیون دلار و با رشد ۴۴ درصد بود که رکورد تاریخی آن ثبت گردید.

در آغاز این نوع فعالیت ها، میزان استقبال از این اوراق با ترس مبهمی رو به رو بود اما پس از مدتی با بالا رفتن تقاضا برای سرمایه گذاری با استفاده از این اوراق، حجم مبادلات آنها افزایش یافت.

این موضوع باعث شد که میزان پاسخ گویی اختیار معامله نه تنها بر روی سهام بلکه بر روی کالا ها و انواع ارز و حتی بیش از ۹۰ شاخص مهم از جمله شاخص های NASDAQ و S&P 500 تاثیر گذار باشد.

اختیار معامله:

اختیار معامله (Option) به قراردادی دو طرفه گفته می شود که بین خریدار و فروشنده است و بر اساس آن خریدار قرارداد، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. این حق فقط اختیار می باشد و الزام و تعهدی برای آن وجود ندارد.

بر همین اساس، دو طرف توافق می کنند که در آینده معامله ای صورت گیرد. در این معامله خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید و یا فروش دارایی موضوع قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن ارزش اوراق اختیار معامله قرارداد تعیین شده است، به دست می آورد.

انواع اختیار معامله از نظر نوع قرارداد:

این اوراق از نظر نوع قرارداد به دو نوع زیر تعریف شده اند.

انواع اختیار معامله از نظر نحوه اعمال:

از نظر نحوه اعمال نیز به دو نوع زیر تقسیم می شوند.

• آمریکایی: در هر زمان تا زمان سررسید قابل اجراست.
• اروپایی: فقط در تاریخ انقضا قابل اجراست.

اختیار خرید (Call Option):

قرارداد های خرید که به آپشن خرید معروفند این حق را به خریدار می دهند که سهام مورد نظر خود را خریداری نمایند که در قیمت های مختلفی وجود دارند و به قیمت سهام وابسته می باشند.

تاریخ انقضای آپشن می تواند از ۱ ماه تا حتی بیشتر از ۱ سال باشد که با توجه به بازار ممکن است خریداری گردد و یا فروخته شود.

مبلغ مورد نظر برای آپشن، حداکثر ریسکی می باشد که یک خریدار آن را متحمل می شود و زمانی که قیمت سهام مورد نظر به یک آپشن خرید، بالاتر از قیمت اعمال می رسد، این آپشن سود آور می باشد. در این زمان می توان اختیار خرید را اجرا نمود یا آن را با فروش یک خرید با قیمت اعمال و تاریخ انقضای مشابه جبران کرد.

در واقع با اجرا کردن یک اختیار خرید می توان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن از سهام مربوطه با قیمت سهام بازار، سودی برابر با اختلاف میان دو قیمت به دست آورد.

اگر آپشن خرید، فروخته شود، فروشنده حق خریداری سهام مربوطه را با قیمت اعمال به دارنده آپشن واگذار می کند که با فروش آپشن خرید، مبلغ آپشن به عنوان سود محدود به حساب معاملاتی واریز می شود.

موسسه مشاوران مطالعه مقاله صکوک را به شما عزیزان پیشنهاد می کند.

اختیار فروش:

اختیار فروش (Put Option)، این حق را به خریدار می دهد که سهم مورد نظر خود را با قیمت اعمال و تا سومین جمعه از ماه انقضا به فروش برساند.

همانند آپشن­ های خرید، آپشن های فروش نیز در قیمت های اعمال متفاوت بسته به قیمت سهام مربوطه و با تاریخ های انقضای مختلف در بازار موجود می باشند.

نکته: تاریخ انقضای آن همانند تاریخ انقضای اختیار خرید می باشد.

اگر آپشن فروش، خریداری شود، خریدار آن می تواند سهام مربوطه را با قیمت مشخص شده و در تاریخ مشخص بفروشد. مبلغ پرداختی برای این آپشن ها نهایت ریسکی می باشد که اختیار فروش متحمل می گردد.

سودآوری سهام پس از سقوط قیمت در آپشن فروش:

با سقوط قیمت سهام، آپشن فروش می تواند از دو طریق زیر سود آوری داشته باشد.

روش اول:

با اجرا کردن یک آپشن فروش، می توان ۱۰۰ سهم به ازای هر آپشن به فروش رساند که سهام با قیمت بالا تر بازار فروخته شده و سپس برای خارج شدن از معامله، سهام با قیمت پایین تر خریده می شود.

روش دوم:

این روش جبران کردن آپشن است یعنی با سقوط قیمت سهام، مبلغ آپشن افزایش خواهد یافت و سپس با دریافت سود می تواند به فروش برود.

نحوه استفاده از اختیار معامله ها:

آپشن ها را می توان از راه های مختلفی مورد استفاده قرار داد که به منظور کسب سود از بازار ها می باشد. اصلی ترین استراتژی در استفاده از اختیار خرید و فروش، کسب سود از سرمایه های اندک می باشد که در روند بازار پیش می روند.

این آپشن ها می توانند به عنوان بیمه برای سناریو های مختلف معاملاتی به کار بروند که قابلیت های چندگانه ای دارند و تاثیر نسبتا زیادی در میزان سوددهی می گذارند.

همچنین اختیار معامله ها می توانند برای حفظ از سقوط قیمت سهم مورد نظر موثر باشند و می توان آنها را اعمال نمود یا استفاده نکرد. در واقع آپشن باعث می شود یک سهم در قیمت پایین خریداری شود و در قیمت بالا به فروش رسد.

قیمت­ گذاری اختیار معامله اوراق بهادار:

سه مدل برای محاسبه ارزش اختیار معامله اوراق بهادار وجود دارد. این سه مدل شامل موارد زیر می باشند که هر کدام از آنها دارای مفروضات جداگانه ای هستند و در ادامه ارزش اوراق اختیار معامله شرح داده می شوند.

• مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهم
• مدل توزیع دو جمله ای قیمت سهم
• مدل توزیع نرمال لگاریتمی (مدل بلک شولز)

مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهام:

در این مدل دو فرض را مورد توجه قرار می گیرد.

• فرض اول: سرمایه گذاران نسبت به ریسک بی تفاوت می باشند.
• فرض دوم: احتمال مساوی برای قیمت سهم بین دو حد در تاریخ انقضا وجود دارد. این ارزش اوراق اختیار معامله روش ساده ترین روش محاسبه ارزش اختیار معامله اوراق بهادار می باشد.

بنابراین می توان گفت که اگر فرض شود سودی در طی سال پرداخت نمی گردد و این اختیار پس از یک سال منقضی شود، در نتیجه توزیع احتمال برای قیمت سهم در پایان سال و با توجه به مفروضات بالا به شکل مستطیل می باشد و برای قیمت سهم بین حد بالا و پایین دارای احتمال مساوی می باشد.

بر اساس فرض بی تفاوتی در ریسک برای سرمایه گذاران، ارزش بازاری سهم در ابتدای سال برابر با ارزش تنزیل یافته سهم در پایان سال و بر مبنای نرخ بازده بدون ریسک می باشد.

اگر فرض شود که توزیع احتمال قیمت سهم یکنواخت می باشد، پس ارزش سهم را به صورت زیر قابل محاسبه خواهد بود:

مدل توزیع احتمال یکنواخت قیمت سهام

فروض مدل Black-Scholes:

این آپشن از نوع اروپایی است و تنها در زمان انقضای آن قابل اجرا است. در مدت دوره زمانی این آپشن هیچ سود سهامی پرداخت نمی شود.

هزینه معامله ای در هنگام خرید آپشن وجود ندارد

نرخ ریسک پذیری و نوسان دارایی پایه شناخته شده و ثابت است

بازده دارایی های پایه به صورت نرمال توزیع می شود

فواید اختیار معامله:

یکی از فواید مهم آپشن ها، تطبیق پذیر بودن و توانایی آنها در برقراری ارتباط با دارایی های سنتی‌ مانند سهام شخصی می باشد که این ویژگی به سهامدار این امکان را می دهد که موقعیت خود را بر اساس شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد، تطبیق داده و یا تنظیم نماید.

در واقع آپشن ها، اوراق بهادار خیلی پیچیده ای هستند و اگر درست از آنها استفاده نشود ممکن است ریسک بالایی داشته باشند.

به همین دلیل است که وقتی اختیار معامله را خرید و فروش می کنیم، معمولا با جمله ای مثل این مواجه می شویم:

“اختیارات شامل ریسک ها هم می شوند و برای هرکسی مناسب نیستند. اگر توان ریسک بالا دارید، سرمایه گذاری کنید.”

نکته: اختیار معامله ها (آپشن ها) به گروه بزرگ تری از اوراق بهادار به نام اوراق بهادار مشتقه تعلق دارد.

اگر این مطلب برای شما رضایت بخش بوده است، مطالعه مقاله اوراق قرضه را به شما پیشنهاد می کنیم.

قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله سهام؛ نقطه عطف بازار سرمایه

قراردادهای اختیار معامله از جمله ابزارهای نوین مالی است که اخیراً به بازار سرمایه راه یافته است. براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله، خریدار “اختیار معامله”، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخص با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده را به دست می‌آورد. از طرف دیگر، فروشنده قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آماده اجراء تعهدات قرارداد (خرید یا فروش دارایی پایه) مذکور است. چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر، هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است را از دست می‌دهد. از طرف دیگر؛ فروشنده در صورت تمایل خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قرارداد اختیار معامله سهم

1. اختیار خرید: قراردادی است که طبق آن خریدار، اختیار (نه اجبار) دارد که دارایی پایه مورد نظر را در زمان مشخصی از آینده با قیمت اعمال مشخص خریداری کند.
2. اختیار فروش: قراردادی است که طبق آن خریدار، اختیار (نه اجبار) دارد که دارایی پایه مورد نظر را در سررسید قرارداد با قیمت اعمال مشخص بفروشد.

قیمت اعمال، یک قیمت تفاهم شده بین خریدار و فروشنده اختیار است. سررسید قرارداد نیز تاریخ تفاهم شده آتی در قرارداد خواهد بود. دارایی پایه را می‌توان سهام، دارایی فیزیکی، ارزهای قابل معامله و سایر مواردی در نظر گرفت که قرارداد اختیار معامله بر روی آن تعریف می­شود.

• بر خلاف سمت خریدار، فروشنده اختیار در صورت اعمال قرارداد از سوی خریدار، موظف به فروش یا خرید دارایی پایه خواهد بود و اختیاری در این بین ندارد.
• با توجه به نکات ذکرشده، چهار حالت کلی برای طرفین معامله اختیار می­توان متصور شد: خریدار اختیار خرید / فروش، فروشنده اختیار خرید / فروش. خریدار اختیار خرید/فروش اختیار انجام معامله و فروشنده اختیار خرید/فروش موظف به فروش/خرید دارایی پایه (در صورت اعمال سمت خریدار) خواهد بود.

تجربه جهانی و ایران

تجربه جهانی مرتبط با ابزار اختیار به اوایل قرن 18 در اروپا و آمریکا برمی­گردد؛ اما مبادله رسمی در قالب اختیار معامله سهام، ابتدا در سال 1975 در بورس سهام آمریکا (AMEX) و بورس فیلادلفیا (PHLX) راه‌اندازی شد. بورس شیکاگو (CBOT) در 1973 یک بورس انحصاری برای اختیار معاملات روی سهام تشکیل داد.

هم‌اکنون در ایران قراردادهای اختیار بر روی سهام تعدادی از شرکت­های بزرگ و تاثیرگذار بورس طراحی و قابل انجام است؛ از جمله بانک ملت، فولاد خوزستان، فولاد مبارکه، گل گهر، مپنا، نفت و گاز پارسیان، ایران‌خودرو، فولاد خوزستان، ملی مس، پالایشگاه اصفهان و پالایشگاه بندرعباس.

شخص خریدار اختیار باید به میزان اندازه قرارداد ضرب در قیمت پرداختی (پرمیوم) اختیار در حساب کارگزاری وجه داشته باشد (بیشترین ریسک سمت خریدار، زیان به مبلغ پرمیوم است.)

شخص فروشنده اختیار با توجه به اینکه در معرض ریسک قرار دارد، مبلغی تحت عنوان پرمیوم پرداختی سمت خریدار را دریافت می‌کند. همچنین باید وجه مشخصی با توجه به ضرایب تصویب شده توسط سازمان بورس اوراق بهادار در حساب وی مسدود شود تا تضمین کافی برای اعمال خریدار وجود داشته باشد.

در صورتی که قیمت بازار دارایی پایه از نرخ توافقی قرارداد پیشی گیرد، اختیار خرید معامله با ارزش می‌شود. با توجه به این نکته، سه حالت کلی برای هر قرارداد اختیار وجود دارد:

در صورتی که ارزش دارایی پایه کمتر، برابر یا بیشتر از قیمت اعمال توافق شده باشد، اختیار خرید معامله را به ترتیب بی‌ارزش، به ارزش و با ارزش ارزش اوراق اختیار معامله می­دانند. این تقسیم‌بندی برای اختیار خرید است و برای اختیار فروش، دقیقاً به عکس این شرایط صادق است.

کاربردهای اختیار معامله

اختیار معامله معمولاً برای سه دسته از سرمایه‌گذاران مناسب است:

1. پوشش‌دهندگان ریسک: اشخاصی که مالک، تولیدکننده یا مصرف‌کننده دارایی پایه هستند، برای قرار گرفتن در منطقه امن، می‌توانند وارد قرارداد اختیار معامله می­شوند. به‌عنوان‌مثال؛ مصرف‌کننده صنعتی یک ماده اولیه که بازار آن ماده، دارای نوسان قیمتی بالایی است، می‌تواند وارد سمت خرید اختیار خرید آن ماده اولیه شود و هزینه مواد اولیه خود در آینده را تثبیت نماید. سمت فروش برای طیف وسیع‌تری از دارایی­ها قابل تعریف است. مثلاً فردی که مالک سهام یک شرکت می‌باشد و معتقد به روند رو به کاهش قیمت سهام است، می‌تواند اختیار فروش آن سهام را خریداری کرده و از ریسک افت قیمت دارایی خود اجتناب کند.
2. سفته بازان و استفاده از اهرم در معاملات: هدف سفته‌باز، کسب سود از تحرکات دارایی پایه است. در صورتی که سرمایه­گذار به بهتر (بدتر) شدن شرایط معامله یک دارایی پایه اعتقاد داشته باشد، به جای خرید (فروش) دارایی می­تواند اقدام به خرید (فروش) اختیار معامله آن کند. مهم‌ترین نقطه قوت استفاده از قرارداد اختیار به جای سرمایه­گذاری مستقیم بر دارایی پایه را ­می‌توان استفاده از اهرم ایجاد شده در این بین دانست، چراکه پرمیوم پرداختی برای اختیار، عموماً در مقایسه با قیمت دارایی پایین، درصد کمی است.
3. آربیتراژگر: هدف این دسته از معامله گران، کسب سود بدون ریسک از طریق ورود همزمان در دو بازار است. در واقع؛ به دلیل عدم دقت کافی در بازار معاملات سهام و تغییرات شدید مثبت و منفی قیمت سهام، فرصتی ایجاد می‌شود که شخص آربیتراژگر، قرارداد اختیار خرید با قیمت پایین‌تر را با پرمیوم پرداختی پایین خریداری می‌کند و قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال بالاتر را به پرمیوم دریافتی بالاتری می‌فروشد و به این روش کسب سود می‌کند. معمولاً در بازارهای کارآ، این نوع فرصت­ها در زمان کوتاهی از بین می­روند.

عموماً دو نوع آپشن در بازارها قابل دسترسی است

• آپشن اروپایی: این آپشن فقط در سررسید قرارداد قابل اعمال است و انعطاف و جذابیت کمتری دارد. آپشن‌های موجود در بازار سرمایه ایران، همگی از نوع اروپایی هستند.
• آپشن آمریکایی: در هر زمان از انعقاد قرارداد تا سررسید توسط خریدار قابل اعمال است.

اعمال قرارداد اختیار، در صورتی انجام می‌شود که شخص خریدار اختیار از به اجرا گذاشتن حق انتخاب خود کسب سود کند. به عنوان مثال؛ شخص خریدار اختیار خرید سهم الف به قیمت اعمال توافقی 200 تومان، در زمان سررسید با قیمت بازار 250 تومان دارایی پایه مواجه شود. در این حالت شخص، حق خرید خود به قیمت 200 تومان را اعمال کرده و در بازار سهم را به قیمت 250 تومان فروخته و از این محل، سود 50 تومانی کسب می­کند. سود شخص در اصل پس از کسر پرمیوم پرداخت شده ابتدایی برای قرارداد اختیار خرید به‌دست خواهد آمد.

سمت فروش اختیار دو حالت کلی دارد:

1. حالت اول آن است که فروشنده اختیار خرید، دارایی پایه را نیز در تملک داشته باشد. به عنوان مثال؛ تولیدکننده مس را تصور کنید که مس تولیدی دارد و در زمانی که قیمت مس 6 هزار دلار است، اقدام به فروش قرارداد اختیار خرید مس به قیمت 6300 با پرمیوم 20 دلاری می­کند. در زمان سررسید، یا قیمت کمتر از 6 هزار و 300 دلار است اختیار اعمال نمی­شود و عایدی فروشنده 20 دلار خواهد بود؛ اما در حالت دوم، اگر قیمت بالای 6 هزار و 300 دلار برود، سمت خریدار حق خود را اعمال می­کند؛ در نتیجه با توجه با دارایی مس، هم تولیدات به قیمت بالاتری فروش رفته و هم 20 دلار پرمیوم دریافت شده است.
2. حالت دوم آن است که فروشنده اختیار خرید، دارایی پایه را در اختیار نداشته باشد. در این حالت، سود فروشنده محدود به پرمیوم دریافتی است؛ اما ضرر آن ممکن است، حتی به بی‌نهایت برسد. مثلاً زمانی را تصور کنید که دارایی پایه در زمان سررسید به دلیل کمیاب شدن، قیمت تصاعدی و صعودی پیدا کند و فروشنده با هر رشد قیمتی برای تامین و تحویل آن، هزینه (زیان) بیشتری را تجربه کند.

ارزش‌گذاری اختیار

عوامل مختلفی بر ارزش قرارداد اختیار اثرگذار است. به کمک مدل‌سازی و بررسی­های انجام گرفته، مدل معروف به “بلک-شولز” در قراردادهای اختیار بیشترین کاربرد را دارد. در مدل­های ارزش‌گذاری اختیار، عوامل زیر از دید سرمایه­گذاری بیشترین اهمیت را دارند:

1. زمان تا سررسید: هر چه زمان سررسید طولانی‌تر باشد، بر ارزش اختیار اثر مثبت دارد.
2. قیمت دارایی پایه: هرچه قیمت دارایی پایه در حال حاضر بالاتر باشد پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، مبلغ بالاتر (کمتر) خواهد بود.
3. قیمت اعمال: هر چه قیمت اعمال برای یک اختیار خرید (فروش) بالاتر باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار پایین‌تر (بالاتر) است.
4. نوسان‌پذیری: تغییرات قیمتی دارایی پایه ارزش اختیار را بالا می‌برند. در نتیجه، رابطه نوسان‌پذیری با پرمیوم پرداختی در هر نوع اختیار مثبت است.
5. نرخ بهره بدون ریسک: این معیار را می­توان معادل با نرخ سود بانکی یا اوراق خزانه دولت در بازار سرمایه دانست. مشخص است که هر چه نرخ بهره بدون ریسک بالاتر باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، بالاتر (پایین‌تر) است.
6. سود نقدی یا عایدی بین دوره: هرچه دارایی پایه تا زمان سررسید، عایدی بیشتری داشته باشد، پرمیوم پرداختی برای اختیار خرید (فروش)، کمتر (بیشتر) خواهد بود.

مجموعه عوامل بالا با استفاده از روش “بلک-شولز” به نتیجه‌گیری درباره ارزش یک اختیار می‌رسد. به منظور سهولت کار می‌توان از ماشین‌حساب‌های در دسترس از جمله در درگاه اینترنتی بورس اوراق بهادار تهران استفاده کرد.

ارزشمند شدن اختیارها

در این بخش، تمرکز بر ارزشمند شدن قرارداد اختیار در سهام خواهد بود. معنی “با ارزش شدن” در قراردادهای اختیار، تنها برای سمت خریدار اختیار معنا خواهد داشت؛ زیرا عایدی سمت فروشنده تنها منحصر به پرمیوم دریافتی از سمت خریدار است و از طرف دیگر، حد بالای زیان خریدار اختیار، محدود به مبلغ پرداختی پرمیوم خواهد بود. با توجه به این توضیح، ریسک سمت فروشنده بسیار بیشتر از سمت خرید است؛ به‌خصوص در صورتی که فروش اختیار خرید، بدون پوشش ریسک (مالکیت دارایی پایه) انجام شده باشد که قیمت می­تواند تا بی‌نهایت رشد کند و ضرر فروشنده بی‌نهایت شود. با توجه به توضیحات داده شده در قرارداد اختیار، سود اعمال خریدار برابر زیان اجرای تعهد از سمت فروشنده خواهد بود. در ادامه به مرور یک مثال در این باره می پردازیم:

تصور کنید که شخصی اختیار خرید سهم با قیمت فعلی 200 تومان را با قیمت اعمال 250 تومانی برای دو ماه دیگر با پرمیوم 5 تومان خریداری کرده است؛ در صورتی که قیمت سهم در دو ماه آینده 280 تومان شود، سمت خریدار حق خود را اعمال می­کند و سهم را به قیمت 250 تومان از طرف فروشنده قرارداد خریداری می‌کند و در بازار 280 تومان می­فروشد. در نتیجه؛ اختیار خرید 30 تومان (تفاضل 280 و 250) با ارزش بوده و سود کل خریدار 25 تومان (کسر 5 تومان از ارزش پرمیوم) بوده است.

گرچه اختیار قابل معامله در بازار سرمایه ایران، اروپایی است؛ اما لزوماً نیاز به نگهداری تا زمان سررسید و اعمال اختیار نیست. با توجه به مکانیزم تعریف نمادهای معاملات اختیار در بورس اوراق بهادار، امکان گرفتن موقعیت عکس اختیار اخذ شده و بستن موقعیت باز اختیار و در نتیجه شناسایی سود (زیان) ایجاد شده، محیا است. در صورتی که شخص، اختیار را با قیمت پایین‌تر خریداری کرده باشد و در بازار معاملاتی با قیمت بالاتر بفروشد، کسب سود می­کند.

اعمال یا تسویه نقدی

در صورتی که اختیار “با ارزش” باشد، اعمال یا تسویه اختیار در سررسید به دو روش نقدی یا فیزیکی انجام می‌شود. در روش فیزیکی؛ دارایی پایه مورد معامله تحویل داده می­شود، اما در روش تسویه نقدی، تنها مابه‌التفاوت قیمت روز دارایی پایه و قیمت توافقی قرارداد پرداخت خواهد شد. در زمان تسویه، قدرت تصمیم‌گیری در دست فروشنده اختیار خرید یا فروش است و تنها در صورتی که فروشنده تسویه نقدی را انتخاب کند، این روش انجام می­شود و در غیر این صورت اولویت با تحویل فیزیکی است. در بازار سرمایه ایران با توجه به سیستم سپرده‌گذاری مرکزی و محدودیت­های موجود، تنها زمانی بدون کسب تکلیف از فروشنده تسویه نقدی صورت می­گیرد که نماد دارایی پایه بسته باشد. سازمان بورس در تلاش برای رفع این مشکل است؛ چراکه ممکن است، بنا بر اطلاعات بسیار مثبت نماد، یک سهم بسته شده باشد؛ اما پس از بازگشایی، قیمت رشد قابل توجهی داشته باشد؛ اما در شرایط فعلی، تسویه نقدی بر طبق قیمت سهم در زمان بسته بودن انجام می­گیرد و در این بین سود خریدار اختیار دستخوش تغییر میشود.

مشخصات قرارداد

با توجه به تعریف صورت گرفته؛ در حالت پایه، اندازه هر قرارداد اختیار معامله سهام شامل یک هزار سهم پایه است. در نتیجه؛ در زمانی که شخصی 5 قرارداد اختیار به پرمیوم 6 تومان خریداری می­کند در واقع، اقدام به خرید اختیار خرید 5 هزار سهم به قیمت کل 30 هزار تومان کرده است. البته این رقم قبل از اضافه کردن کارمزد معامله است. کارمزد معاملاتی اختیار بر اساس آخرین مصوبات، برابر 0.ارزش اوراق اختیار معامله 108 درصد از ارزش معاملاتی است که نسبت به کارمزد معاملات سهام، بسیار ناچیز است.

در زمان یک اتفاق مهم در شرکتی مانند تقسیم سود، سهام جایزه، سود تقسیمی و سایر موارد که منجر به تغییر تعداد سهام شرکت یا تعدیل قیمت آن در بازار می­شود، اندازه هر قرارداد و قیمت اعمال تغییر پیدا می­کند که روش تعیین آن‌ها در “دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام” در بورس اوراق بهادار تهران قابل ملاحظه است.