اوراق بهادار مشتقه چیست؟

همه چیز در مورد ابزار یا قرارداد مشتقه

امروزه کاربرد ابزار مشتقه دیگر آنقدر فراوان شده است که تصور اینکه در بازارهای جهانی حضور داشته باشید، حال چه به عنوان یک بازرگان و یا چه عنوان یک معامله گر و با قراردادهای مشتقه آشنا نباشید سخت است و الزامی است که انواع ابزار مشتقه مانند قرارداد آتی قرارداد فوروارد یا پیمان و سواپ و قرارداد آپشن آشنا باشید. در حقیقت رمز موفقیت شما در بازارهای مالی آشنایی با همین مفاهیم پایه ای بازار است.

تعریف ابزار مشتقه

شاید بارها اسم ابزار مشتقه یا اوراق مشتقه را شنیده باشید.اما این بار اسم مشتق که می آید یاد ریاضی دبیرستان و دانشگاه نیوفتید چرا که این اسم هیچ ارتباطی به مشتق و انتگرال ندارد.ابزار مشتقه،به قراردادی گفته می شود که بر اساس یک پایه دارایی مشخص تعریف شده و قابل معامله باشد حال این پایه دارایی ثابت می تواند یک کالا مثل نفت و طلا و نفره باشد و یا یک شاخص گروهی از سهام و اوراق قرضه و یا حتی ارز کشورها باشد.به طور خلاصه در اینجا معنی کلمه مشتق یعنی برگرفته شده از یک دارایی که قابل ترید و معامله باشد.

یک تصور رایج در مورد ابزار مشتقه وجود دارد و آن این است که ابزار مشتقه دارایی محسوب می شوند و دارای ارزش هستند که این تصور غلط می باشد. چرا که ارزش اوراق مشتقه وابسته به ارزش اوراق بهادار،کالا،شاخص و یا ارز است و خود به طور مستقل دارای ارزش نیستند

دو مثال خاص برای اوراق مشتقه

• ابزار مشتقه در خدمت آب و هوا

برای بیساری از شرکت ها، تغییر آب و هوا می تواند ضررهای خیلی بزرگی به سود آوری آن ها بزند.اگر Hب و هوا نامساعد شود می تواند منجر به زیان و یا حتی سود یک شرکت شود.برای مثال برای یک شرکت سرمایه گذاری در محصولات کشاورزی تغییر آب و هوا و سرد شدن هوا در فرودین که معمولا زمان شکوفه کردن درختان است می تواند منجر به از دست رفتن شکوفه ها و ضرر سنگین به شرکت شود.در این نوع از اوراق مشتقه شرکت می تواند ریسک این اتفاقات که از قبل تا حدودی قابل پیش بینی نیست را مدیریت کند.یک شرکت سرمایه گذار در رویدادهای ورزشی می تواند از اوراق مشتقه برای پوشش ریسک خود استقاده کند چرا که، اگر در روز مسابقه باران ببارد بلیط های کمتری به فروش می رسد و شرکت ضرر سنگینی می کند.

• ابزار مشتقه و نرخ برابری یورو به دلار

فرض کنید یک سرمایه گذار اروپایی بخواهد از طریق یک کارگزار سهام یک شرکت آمریکایی را برحسب دلار است بخرد.اگر این سرمایه گذار مدتی این سهم را نگه داری کند در خطر تغییر نرخ ارز(تغییر ارزش یورو در برابر دلار) است.اگر در این حین ارزش یورو افزایش پیدا کند سود حاصل از فروش سهام شرکت آمریکایی به دلار و تبدیل آن به یورو می تواند گاهی اوقات حتی منجر به ضرر سرمایه گذار هم بشود راه حل چیست؟در اینجا سرمایه گذار همزمان به خرید سهام شرکت آمریکایی می تواند از یک قرارداد آتی ارز و یا سوآپ ارزی استفاده کند تا دیگر نگران تغییر نرخ ارز نشود.

معایا و مزایای ابزار مشتقه در چیست؟

هر ابزاری در دنیای واقعی می تواند معایا و مزایای خاص خودش را داشته باشد ابزار مشتقه هم از این قاعده مستثنا نیست و می تواند مثل یک شمشیر دولبه باشد.در اینجا معایب و مزایا را برایتان مشخص می کنیم

مزایای ابزار مشتقه در بازارهای جهانی

• نقد شوندگی بالا

در بازار اوراق مشتقه نسبت به بازار نقدی معاملات سرعت و قدرت نقد شوندگی بالاتری دارند.این به معنا است که شما می توانید به راحتی کالا و یا اوراق بهادار خود را به پول نقد تبدیل کنید.در بازار معاملات روزز دنیا از نظر حجم معاملات می توان گفت روز به روز استقبال از اوراق مشتقه بیشتر می شود چرا که هزینه تامین مالی(به خاطر استفاده از مارجین) کمتر شده و ریسک ورود به بازار هم کمتر می شود.

وجود اهرم در معاملات مشتقه،آن ها را جذاب کرده است.این که شما در معاملات لازم نیست تمام پول آن را پرداخت کنید می تواند به شما کمک کند در معاملات خود از حجم بیشتری استفاده کنید که در صورت درستی تحلیل سود بیشتری عاید شما می شود.البته اهرم مثل یک شمشیر دولبه است چرا استفاده نادرست از آن می تواند منجر به از دست رفتن سرمایه شما شود.

در قراردادهای آتی به طور مفصل به این موضوع همراه با مثال اشاره شد که یکی از بازیگران اصلی در اوراق مشتقه به ویژه قراردادهای آتی تولید کنندگان و مصرف کنندگان هستند که از ابزار مستقه برای پوشش ریسک مانند ریسک نوسانات قیمت استفاده می کنند.

اوراق مشتقه بورس چیست و انواع آن کدام است؟

در این مقاله می خواهیم درباره ی اوراق مشتقه که نوع جدیدی از بازار بورس کالا می باشد و در میان مردم ایران بسیار رواج پیدا کرده است صحبت کنیم، برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای مطالب همراه ما باشید.

اوراق مشتقه فرابورس

اوراق مشتقه به اوراقی گفته می شود که ارزش آن به اوراق اوراق بهادار مشتقه چیست؟ بهادار وابسته است و امروزه بسیار مورد توجه سهامدارن قرار گرفته است. به زبان ساده تر این گونه است که ارزش آن به یک یا چند دارایی که از آن مشتق می شود بستگی دارد.

اوراق مشتقه pdf را می توانید از سایت های بورس دانلود کنید، این پی دی اف ها به صورت کامل اوراق مشتقه را توضیح داده اند. این پی دی اف ها برای کسانی که می خواهند به طور کامل درباره ی اوراق مشتقه اطلاعات بدست آورند و دانش خود را در این زمینه افزایش دهند بسیار مناسب است. شما با داشتن این پی دی اف ها می توانید در هر زمان که خواستید سوالات موجود در ذهن خود را در ان جست و جو کنید و پاسخ ان ها را بیابید.

در حقیقت این پی دی اف ها دارای نکته های بسیار کار بردی و ریزی هستند و مطالعه ان ها خالی از لطف نیست. در کنار پی دی اف ها شما می توانید از فیلم های اموزشی در این زمینه نیز بهره ببرید.

در این اوراق چیز های مختلفی مانند: کالا، انرژی، ارز، پول و سرمایه مشتق شده‌ اند و در بورس ‌های مربوطه معامله می شوند. این معاملات اگر در زمان درست و توسط فردی که در این زمینه آگاهی دارد انجام شود، این معامله بسیار سودمند خواهد بود. نکته حائز اهمیت این است که در این معاملات اصل دارایی هیچ وقت جا به جا نمی شود و عملکرد قیمت آن ناشی از تغییرات و نوسانات قیمت کالای مربوطه است. همچنین پس از آگاهی از این موضوع مقاله اوراق سلف نفتی را مطالعه کنید.

سرعت بالا نقد شوندگی

یکی از نکاتی که در این اوراق باعث شده است سهامداران از آن استقبال کنند این است که در این معاملات نسبت به معاملات نقدی سرعت و قدرت بیشتری نقد شوندگی دارد و هزینه کمتری در بازار ایجاد می کند. این موضوع باعث شده است که این اوراق یک مزیت نسبت به بقیه اوراق ها داشته باشد و بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.

خیلی از سرمایه گذاران اوراق مشتقه را نوع جدیدی از بازار بورس کالا می دانند و در این باره می گویند که این اوراق برای این به وجود آمده است که با توجه به نیاز بعضی بازار ها و ماهیت کالا ها و با توجه به این اوراق می توان معامله جدید برای کالا انجام داد.

اوراق مشتقه کارگزاری مفید

اوراق مشتقه انگلیسی را می توانید در مرورگر جستجو کنید تا اطلاعات بیشتری در سایت های خارجی بدست آورید، این کار به شما کمک می کند تا دانش خود را در این زمینه افزایش دهید و به آگاهی بیشتری برسید، هم چنین معادل انگلیسی آن Derivative می شود.

اوراق مشتقه حق تقدم آن با سهامداران است، چرا که آن ها برای خرید این اوراق پیش قدم می شوند.
اوراق مشتقه شامل چهار نوع قرارداد: قرارداد های آتی، قرارداد های سلف، قرارداد های اختیار معامله، قرارداد های معاوضه می شود.

هدف از سرمایه گذاری در اوراق مشتقه می تواند به این معنی باشد که جامعه به رفاه و آسایش بیشتری برسد اما به یاد داشته باشید برای این کار باید در راه درست قدم بردارید. کسانی که دارای شرکت های بزرگ و یا کارخانه هستند باید بتوانند منابع مالی مورد نظر خود را تامین کنند تا این گونه بتوانند پروژه های سرمایه گذاری را اجرا کنند. این منابع مالی که در اختیار این افراد است نمی تواند به تنهایی مخارج را تامین کند، راه حلی برای تامین این مخارج وجود دارد و این است که تمام مردم یک جامعه توسط سرمایه هایی که دارند و یا آن ها را پس انداز کردند را مشارکت دهند.

در حقیقت از اوراق مشتقه برای بهبود اوضاع مالی استفاده می شود و در صورتی که به درستی به ان عمل شود، بهترین کارایی را خواهد داشت. باید شرکت های بزرگ و مجموعه های صنعتی این مورد را مد نظر خود قرار دهند تا در اینده بتوانند بهره وری خوبی از ان داشته باشند.

ایجاد بازار های مالی

در واقع باید منابعی که بدون استفاده قرار گرفته است به مواردی که کمبود منابع در آن ها وجود دارد هدایت شود تا این گونه همه منابع مورد استفاده قرار بگیرند. از جمله مهم ‌ترین راه حل ها که با آن می توان مشکل منابع را حل کرد این است که بازار های مالی ایجاد شود تا کسانی به عنوان یک واسطه‌ عمل کنند و میان وام‌ دهندگان و وام‌ گیرندگان قرار بگیرند. به این صورت کسانی که سرمایه اضافی دارند می توانند این سرمایه را به افرادی که برای تامین منابع خود به این سرمایه نیاز دارند به صورت اوراق بهادار مشتقه چیست؟ وام بدهند و در عوض طی یک دوره معین سود حاصل از این سرمایه را دریافت کنند.

البته کسانی که می خواهند این کار را انجام بدهند به یاد داشته باشند که فقط باید از طریق قوانین مشخص شده این کار را انجام دهند تا از نظر شرعی و اسلامی با مشکل مواجه نشوند. این یک راه بسیار عالی برای کسب درامد از طریق اندوخته های فردی است و شما می توانید با در اختیار گذاشتن منابع اضافی خود، هم فرد دیگری را به کار دعوت کنید و هم خود شما از ان کسب درامد خوبی داشته باشید.

شما با این اقدام یک کار خیر نیز انجام می دهید و فردی دیگری را نیز به اشتغال وا می دارید. فقط در صورتی که تمامی قوانین به صورت درست اعمال شود این مهم شکل خواهد گرفت و حتما باید به این نکته توجه داشت.

اوراق مشتقه سکه طلا

اوراق مشتقه آب و هوا به این گونه است که در آن به طور مثال یک شرکت ابزار مشتق آب اوراق بهادار مشتقه چیست؟ و هوا را خریداری می کند و در صورت تغییر شرایط آب و هوایی این مشتقات خریداری شده توسط فروشنده نقد می شود.

کشاورزان نیز می توانند از مشتق آب و هوا استفاده کنند به این صورت که این کار باعث پوشش ریسک در برابر برداشت خیلی کم محصول که دلیل آن می تواند باران کم یا بسیار زیاد باشد و هم چنین نوسانات ناگهانی دما یا باد های ویرانگر که باعث از بین رفتن محصول می شود.

جالب است که بدانید ما در دنیای پیچیده و پر رمز و رازی زندگی می کنیم که سهام و اوراق قرضه تنها ابزار های در دسترس سرمایه‌ گذاران نیستند و فقط بخشی از آن ها هستند. به این معنی است که سرمایه‌ گذاران می‌ توانند توسط ابزار های ایجاد شده توسط مهندسی مالی سطح ریسک و بازده مناسب خود را به روش ‌های متنوعی تنظیم نمایند که این باعث ایجاد بخش های مختلفی برای سرمایه گذاران می شود.

ساختار اوراق مشتقه به این صورت است که اگر یکی از طرفین قرارداد در معامله ضرر کند طرف دیگر سود می کند. هم چنین بهتر است این را هم بدانید که در این اوراق انتقال مالکیت صورت نمی ‌گیرد و این فقط پول است که در پایان قرارداد دست به دست همیشه در حال گردش است و تحویل دارایی پایه، به‌ احتمال خیلی کم اتفاق می‌ افتد. در ادامه باید این موضوع را ذکر کنیم که مقاله اوراق منفعت را نیز مطالعه کنید.

بورس متشکل و بازار خارج از بورس

مشتقات در دو بازار (بورس متشکل) و (بازار خارج از بورس) می توانند مبادله شوند. بورس متشکل دارای یکسری قوانین متمرکز است ولی در مقابل بازار خارج از بورس دارای قوانین متمرکز کمتری بوده و با استاندارد های پایین تری معامله انجام می شود.

به همین دلیل کسانی که در این زمینه آگاهی زیادی ندارند و می خواهند فعالیت کنند ما توصیه می کنیم در زمینه بورس متشکل که دارای قوانین بیشتری است به فعالیت خود بپردازند، چرا که در بازار خارج از بورس قوانین با استاندارد های خیلی پایین شکل گرفته است. در حالت کلی بهتر است که افراد تازه وارد، به بازار های مالی ای ورود کنند که قوانین سخت گیرانه تری نسبت به دیگر بازار ها داشته باشند.

شاید در ابتدا این حرف کمی غیر واقعی به نظر برسد اما با تحلیل و تفکر در ان متوجه می شویم که در بازار هایی که قوانین سفت و سختی ندارند، کسی که متضرر می شود خود شما هستید پس برای جلوگیری از این کار به این توصیه مهم عمل کنید. باید بدانید که دلیل وجود این قانون ها راحتی و اسایش دو طرف در معاملات بورسی است و باید به صورت دقیق ان ها را مطالعه کرد تا از تمام ساز و کار ان ها اگاه باشید.

انواع اوراق مشتقه

تعریف اوراق مشتقه به صورت ساده به این گونه است که به نوعی قرارداد مالی گفته می شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی می گیرد.

این نوع قرارداد معایبی نیز دارد که در این قسمت آن ها را بیان می کنیم:

امکان زیان بسیار وجود دارد به این گونه است که وقتی از اوراق مشتقه زیاد استفاده شود و به دلیل آن که به صورت اهرم عمل می کند و یا وام گیری زیاد گاهی اوقات منجر به زیان های زیادی می شود. ریسک پخش شمارنده به این گونه است که بعضی از مشتقات بخصوص سواپ‌ ها باعث می‌شوند که سرمایه ‌گذاران متحمل ریسک بخش شمارنده شوند که این موضوع برای سرمایه گذارن باعث ضرر های زیادی می شود. البته این را نیز باید عنوان کرد که انواع مختلف مشتقات با درجات مختلفی از این ریسک مواجه می‌ شوند.

از معایب دیگر آن می توانیم به ارزش خیلی بالا و اهرمی شدن بدهی اقتصادی نام ببریم. جالب است که بدانید به عقیده یکی از مسئولین استفاده از ابزار های مشتقه اثر رکود اقتصادی را در آغاز قرن 21 ملایم ساخته ‌است. این اوراق نقش مهمی را در خنثی کردن رکود موجود در کشور بازی می کند.

انواع اوراق مشتقه در ایران

انواع قرارداد های معمول مشتقه شامل:

معاملات آینده به این گونه است که به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود یکی دسته فیوچر و دیگری دسته فوروارد است. قرارداد آتی یا همان فوروارد به این صورت است که خریدار و فروشنده توافق می کنند که یک کالا با قیمت مشخص را در زمان و مکان معین معامله کنند.

اختیار معامله به این گونه است که خریدار و فروشنده به یک توافق می رسند که یک طرف در قبال پرداخت مشخصی، اختیار خرید و فروش کالای خاصی را داشته باشد، به مقدار معین باشد و هم چنین به قیمت مشخص شده در زمان معین در آینده باشد.

سواپ ها: این نوع قرارداد به گونه ای است که جریانات نقدی را که بر اساس ارزش پایه واحد های پولی است و پیش از تاریخ آینده مورد معامله قرار می دهد.

سوالات متداول درباره ی اوراق مشتقه

1. اوراق مشتقه آب و هوا چیست؟

اوراق مشتقه آب و هوا به این گونه است که در آن به طور مثال یک شرکت ابزار مشتق آب و هوا را خریداری می کند و در صورت تغییر شرایط آب و هوایی این مشتقات خریدای شده توسط فروشنده نقد می شود.

هدف از سرمایه گذاری در اوراق مشتقه می تواند به این معنی باشد که جامعه به رفاه و آسایش بیشتری برسد اما به یاد داشته باشید برای این کار باید در راه درست قدم بردارید.

امکان زیان بسیار وجود دارد، ریسک پخش شونده، ارزش خیلی بالا و اهرمی شدن بدهی اقتصادی از معایب این اوراق است.

رای افراد تازه وارد بهتر است که وارد بازار هایی شوند که قوانین سخت گیرانه ای دارد زیرا با این کار خود طرف از مشکلات در امان خواهند ماند. اگر این قوانین اعمال نشود احتمال ان بسیار بالاست که فرد مشکلات زیادی در معامله داشته باشد.

اوراق بهادار مشتقه و انواع آن

در بازار انواع اوراق قابل معامله هستند که باعث جذابیت بازار سرمایه شده‌اند. اوراق ابزارهای مالی هستند که فرصتی را برای سهام داران، سرمایه گذاران، نهادهای مالی و شرکت‌ها فراهم می‌کند تا در راستای اهداف خود سرمایه‌گذاری کنند.
در رابطه با اوراق مشتقه قوانین زیادی نیز وضع شده است. ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه برای کنترل ریسک سرمایه‌گذاری استفاده می شوند . مهم‌ترین ابزار مشتقه عبارت‌اند از: قراردادهای سلف، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای معاوضه.
در این مطلب به تعریف و معرفی انواع اوراق مشتقه خواهیم پرداخت. در معامله اوراق مشتقه شاید برای شما سؤالاتی از قبیل سؤالات زیر پیش آمده باشد که تمایل به دانستن جواب آن‌ها دارید. ما در این مطلب سعی کردیم به بررسی سؤالات و پاسخ به آن‌ها بپردازیم.

تعریف قرارداد آتی (Future contract) چیست؟

قراردادهای آتی، توافقنامه‌های قانونی در مورد دارایی های استاندارد با قیمتی مشخص برای انجام در یک‌زمان معین در آینده می‌باشد.

قراردادهای مشتقه در کجا معامله می‌شود؟

این قراردادها در بورس‌های آتی معامله می‌شوند که دقیقاً از نظر مکان، زمان و فعالان بازار مشخص شده است. به دلیل فناوری‌های نوین ارتباطی، این مبادلات رایانه‌ای است. عرضه و تقاضا در اینجا از طریق یک شبکه الکترونیکی جریان می‌یابد و شما می‌توانید از هرجایی در تجارت شرکت کنید.

چه کسی می‌تواند در بورس‌های آتی معامله کند؟

از نظر تئوری، هرکسی می‌تواند در معاملات آتی شرکت کند. با این حال، برای برآورده کردن برخی از الزامات که ممکن است در مبادلات متفاوت باشد نیازهای شخصی و همچنین در افتتاح حساب اوراق بهادار تجربه، هدف و وضعیت مالی متقاضی نقش دارد. پیش‌نیازهای فنی این کار داشتن یک حساب در یک بانک و داشتن قرارداد در کارگزاری است.

در بازار مشتقه ساعات و روزهای معاملاتی چه زمانی است؟

در روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 لغایت 17 و روزهای پنج شنبه از ساعت 10 لغایت 16 معامله انجام می‌شود.

فر آیند انجام معاملات اوراق مشتقه در بورس کالا به چه صورت انجام می‌شود؟

متقاضیان اوراق بهادار پس از مراجعه به کارگزاری و ثبت‌نام برای اخذ کد معاملاتی، قرارداد کد معاملاتی اوراق مشتقه را باید امضا کنند. پس از افتتاح حساب در بورس کالا و معرفی حساب بانکی و دریافت کد معامله در بورس کالا، سفارش‌های خریدوفروش خود را می‌توانید در سامانه معاملات ثبت کنید.

تاریخچه اوراق مشتقه در جهان و ایران

ابزارهای مالی ستون فقرات اقتصادهای مدرن هستند. ریشه و تاریخچه اوراق مشتقه در جهان به تجارت در بین‌النهرین در هزاره چهارم قبل از میلاد بازمی‌گردد. در آن زمان شاه فرمانی را تصویب کرد که اگر باران ناکافی و در نتیجه محصول ناکافی باشد، وام دهندگان باید از بدهی‌های خود به کشاورزان چشم‌پوشی کنند. به‌این‌ترتیب اگر حوادث خاصی غیر منتظره رخ می‌داد، افراد حق داشتند به راحتی از تعهدات خود خارج شوند!

پس از فروپاشی امپراتوری روم، قراردادهای تحویل کالاها در آینده همچنان در امپراتوری بیزانس در مدیترانه شرقی مورد استفاده قرار گرفت و در قانون شرع در اروپای غربی زنده ماندند. در دوره رنسانس، بازارهای مالی در ایتالیا و کشورهای توسعه‌نیافته پیچیده‌تر شدند.

سال 1848 تولیدکنندگان گندم در شیکاگو به بازاری نیاز داشتند که بتوانند محصول خود را به صورت نقد به متقاضیان گندم به فروش رسانند. به این ترتیب امکان دریافت وجه نقد بابت خرید کالا را در آینده فراهم کردند.

طبق این قرارداد فروشندگان مقدار مشخصی از کالای معین را در تاریخ سررسید مشخص به خریداران با قیمت مشخص به فروش می‌رسانند. نوآوری‌ها در بازار مالی مدرن تا حد زیادی بر اساس ایده مشتقات از قدیم بوده است. آنچه به‌عنوان یک ایده ساده در دوران باستان آغاز شد بعداً در دوره تجارت هیئت تجاری شیکاگو به قراردادهای استاندارد تبدیل شد. اکنون به ابزارها و قراردادهای پیچیده مالی تبدیل شده است. بازار مشتقه در ایران از سال 1387 آغاز شد، بنابراین پیشینه خیلی زیادی ندارد. در بورس کالای ایران بازار مشتقه شامل مفتول مس، سکه طلا، شمش طلا می‌باشد آغاز شد که به‌تدریج گسترش یافت.
دلیل گسترش سریع اوراق مشتقه این است که مشتقات نیازهای زیادی از افراد و مشاغل در سراسر جهان را برآورده می‌کنند.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه دارایی می باشد که قیمت آن از دارایی دیگری بدست می آید. خود مشتقه یک قرارداد بین دو یا چند طرف است و قیمت اوراق مشتقه را از نوسانات دارایی اساسی به دست می‌آورند.

متداول‌ترین دارایی‌های اساسی برای مشتقات شامل سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها، نرخ بهره و شاخص‌های بازار هستند. این اوراق بهادار مشتقه چیست؟ دارایی‌ها معمولاً از طریق کارگزاری‌ها خریداری می‌شوند.

ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه را می‌توان برای اهداف مختلفی استفاده کرد، از جمله بیمه دارایی یا حفظ ارزش دارایی در برابر نوسانات قیمت‌ها.

در اصل از اوراق مشتقه برای اطمینان از متعادل بودن نرخ ارز کالاهای مورد معامله در سطح بین‌المللی استفاده می‌شود.

به طور مثال سوداگری که انتظار دارد یورو در مقایسه با دلار گران شود، می‌تواند با استفاده از مشتقی که با ارزش یورو افزایش می‌یابد، سود کسب کند.

انواع اوراق مشتقه:

انواع مختلفی از مشتقات وجود دارد که می‌توانند برای مدیریت ریسک، سوداگری و استفاده از موقعیت استفاده شوند. مشتقات یک بازار رو به رشد است و محصولی را ارائه می‌دهد که تقریباً متناسب با هرگونه نیاز یا پذیرش ریسک باشد.

1-قراردادهای آتی (futures):

قراردادهای آتی، توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده در تاریخ آینده است. قراردادهای آتی قراردادهای مالی مشتقه ای هستند که در بورس انجام می‌شود. این قرارداد طرفین را ملزم می‌کنند که دارایی را در تاریخ و قیمت آینده از پیش تعیین شده معامله کنند.

به عبارتی در این قرارداد فروشنده متعهد به فروش کالا در زمان آینده و به قیمت تعیین شده طبق قرارداد است و خریدار نیز متعهد به دریافت کالا می‌باشد. جهت ضمانت برای انجام تعهد، طرفین وجهی را به عنوان حسن انجام معامله نزد اتاق پایاپای ودیعه می‌گذارند. در این قرارداد این احتمال وجود دارد که هم خریدار و هم فروشنده در آیند دره معرض خطر ریسک‌پذیری قرار داشته باشند. به عنوان مثال، در قرارداد آتی معاملات نفت وست تگزاس در CME به طور مثال 1000 بشکه نفت است.

اگر قیمت نفت از 62.22 دلار به 80 دلار در هر بشکه افزایش یابد، معامله‌گر خریدار در قرارداد آتی با موقعیت معاملاتی بلند مدت 17780 دلار سود کسب می‌کند. در این مثال معامله‌گر فروشنده در قرار داد، 177780 دلار ضرر خواهد کرد.
[(80 دلار 62.22- دلار) X 1000 = 17780 دلار]
تمام قراردادهای آتی با تحویل دارایی پایه منقضی نمی‌شوند. بسیاری از مشتقات به‌صورت نقدی تسویه می‌شوند، این بدان معناست که سود یا زیان در معامله صرفاً یک جریان نقدی حسابداری به‌حساب کارگزاری معامله‌گر است. در حال حاضر قراردادهای آتی زعفران، زیره سبز، پسته از جمله کالاهایی هستند که در بورس کالای ایران معامله می‌شوند. قراردادهای سلف و معاملات آتی بسیار شبیه به هم هستند زیرا قراردادهایی بین دو طرف برای خرید یا فروش یک دارایی اساسی در آینده است.

2-قراردادهای سلف

قراردادهای سلف ساده‌ترین و قدیمی‌ترین شکل انواع اوراق مشتقه است که امروزه در دسترس است. قرارداد سلف چیزی جز توافق برای فروش در آینده نیست. در این معامله قیمت معامله در حال حاضر تعیین می‌شود اما کالا در آینده تحویل می‌شود.

3-قراردادهای اختیار معامله (options)

قراردادهای اختیارات به آن دسته از قراردادهایی گفته می‌شود که حق خرید یا فروش یک دارایی اساسی را فراهم می‌کنند، اما تعهدی برای انجام آن وجود ندارد. طبق این قرارداد طرفین معامله متعهد می‌شوند که دارایی را با قیمت مشخص و در سررسید معین معامله کنند. دو نوع اختیار معامله وجود دارد:

در این قرارداد خریدار این اختیار را دارد که در دوره سررسید یا تاریخ سررسید با توجه به نوع اختیار، اختیار خود را اعمال کند. یعنی خریدار می‌تواند متعهد به خرید خود نباشد، اما درصورتی‌که خریدار به تعهد خود پایبند باشد، فروشنده موظف به فروش می‌باشد.

برای قرارداد اختیار معامله نیاز است به کارگزاری مراجعه کنید تا دسترسی شما را در سامانه افزایش دهند.

4-قرارداد معاوضه یا تاخت (swaps)

معاوضه نوع رایج دیگری از ابزار مشتقه است که اغلب برای مبادله یک نوع جریان وجه نقد با نوع دیگر در آینده بین دو شرکت با دو نوع نحوه پرداخت (از بدهی یا دارایی) که عمدتاً خارج از بورس و به صورت غیررسمی است انجام می‌شود. کلمه سوآپ به معنای معاوضه، معامله پایاپای (ارز)، مبادله است.

به عنوان مثال یک معامله‌گر ممکن است از سوآپ نرخ بهره برای تبدیل وام با نرخ بهره متغیر به وام با نرخ بهره ثابت استفاده کند یا بالعکس. قرارداد معاوضه می‌تواند برای مبادله ریسک نرخ ارز یا خطر عدم پرداخت وام یا جریان‌های نقدی ناشی از سایر فعالیت‌های تجاری انجام شود.

سواپ (Swaps) شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا از خطرات ارزی در میان سایر خطرات جلوگیری کنند. قراردادهای سوآپ معمولاً در صرافی معامله نمی‌شوند. این قراردادهای خصوصی است و بین دو طرف انجام می‌شود. در حال حاضر تنها قراردادهای قابل معامله در بازار ایران، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای آتی می‌باشد.

مزایای اوراق مشتقه:

جای تعجب نیست که ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه تأثیر قابل توجهی بر بازار مالی دارند زیرا مزایای بی شماری را برای بازارهای مالی فراهم می‌کنند. همان‌طور که در توضیحات بالا هم گفته شد، انواع اوراق مشتقه می‌توانند ابزاری مفید برای مشاغل و سرمایه‌گذاران باشند.

از قراردادهای مشتقه برای پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت استفاده می‌شود. ارزش اوراق مشتقه با ارزش دارایی اساسی مرتبط است. بنابراین ارزش این قراردادها به ارزش دارایی‌های اساسی بستگی دارد.

به عنوان مثال، یک سرمایه گذار ممکن است یک قرارداد مشتقه خریداری کند که ارزش آن در جهت مخالف ارزش دارایی سرمایه گذار متعلق به آن حرکت کند. به این ترتیب، سود حاصل از قرارداد مشتقه ممکن است ضررهای دارایی اساسی را جبران کند.

• تعیین قیمت دارایی اساسی

از مشتقات غالباً برای تعیین قیمت دارایی اساسی استفاده می‌شود. تقریبا قیمت کالاها از طریق قیمت‌های عقد قراردادهای آینده مشخص است.

به عنوان مثال، قیمت لحظه‌ای معاملات آتی می‌تواند به عنوان تقریبی قیمت کالا باشد.

در نظر گرفته شده است که مشتقات باعث افزایش کارایی بازارهای مالی می‌شوند. با استفاده از قراردادهای مشتقه، این قراردادها برای تکثیر بازده دارایی استفاده می‌شود. این امر امکان دستیابی به ارزش اقتصادی منصفانه و صحیح کالای اساسی را فراهم می‌کند، زیرا این قراردادها از طریق آربیتراژ اصلاحات قیمت را به همراه دارد. به این ترتیب بازار از نظر قیمت کارآمد می‌شود و تعادل حاصل می‌شود.

• دسترسی به دارایی‌ها یا بازارهای غیرقابل‌دسترسی

مزیت مهم دیگر اوراق مشتقه این است که دسترسی به بازار و دارایی‌های غیرقابل‌دسترس را برای مردم فراهم می‌کند. با استفاده از سوآپ نرخ بهره، یک شرکت ممکن است نرخ سود مطلوب‌تری نسبت به نرخ بهره موجود از وام مستقیم به دست آورد.

تجارت این ابزارها شامل هزینه معاملاتی کم است که برای سرمایه‌گذاران مفید می‌باشد. این اوراق به عنوان یک ابزار مدیریت ریسک و محافظت در برابر نوسانات قیمت عمل می‌کند. هزینه معاملات در اوراق مشتقه در مقایسه با سایر اوراق بهادار (مانند سهام یا بدهی) کمتر است.

• کسب سود از نوسان قیمت سهم

با استفاده از اختیار معامله، شخص می‌تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه، از نوسان قیمت آن منتفع شود.

معایب اوراق مشتقه

انواع اوراق مشتقه با معایب اوراق بهادار مشتقه چیست؟ مختلفی نیز همراه هستند، برخی از آنها بسیار قابل توجه است. مشتقات منجر به عواقب فاجعه بار در طی بحران مالی 2008-2007 شد زیرا منجر به کاهش سریع ارزش اوراق بهادار با پشتوانه رهنی و اعتبار مبادله پیش فرض شد که به نوبه خود یکی از عوامل اصلی سقوط مؤسسات مالی و اوراق بهادار بود. برخی از معایب قابل توجه ابزار مشتقه عبارت‌اند از:

قراردادهای مشتقه به دلیل قیمت ناپایدار ی زیاد اوراق بهادار اساسی ابزاری با ریسک بالا هستند. قیمت اوراق بهادار اساسی مانند سهام یا فلزات به سرعت در حال تغییر است زیرا مشتقات بیشتر در بازار آزاد معامله می‌شوند. علاوه بر این، قراردادها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که ارزش گذاری آنها برای سرمایه‌گذاران بسیار پیچیده است؛ بنابراین، خطر ذاتی بسیار بالایی نیز وجود دارد.

• ویژگی‌های سوداگرانه:

مشتقات ابزاری هستند که غالباً از ابزار سوداگری در بازار استفاده می‌شود. مشتقات بسیار خطرناک هستند و رفتاری غیرقابل‌پیش‌بینی دارند؛ بنابراین هرگونه حدس و گمان غیر منطقی با استفاده از مشتقات می‌تواند ضررهای هنگفتی ایجاد کند و قسمت قابل توجهی از سرمایه شما را از بین ببرد.

این یکی از مهم‌ترین اشکالات در تجارت ابزارهای مشتقه است. سرمایه گذاری در این اوراق در مقایسه با سایر اوراق بهادار مانند سهام و فلزات، به دانش و تخصص بالایی برای معامله نیاز دارد.

هرآنچه که در رابطه با اوراق مشتقه باید بدانید.

اوراق مشتقه ابزارهای مالی هستند که امروزه بسیاری از افراد با هدف به حداقل رساندن خطرات سرمایه گذاری و دستیابی به سود بالاتر، روی آنها سرمایه گذاری می‌کنند. با دانستن جوانب مثبت و منفی انواع اوراق مشتقه مالی در این مقاله اطلاعات بیشتری خواهید یافت.
ابزارهای مالی مشتقه در بازار سرمایه به چهار دسته تقسیم می‌شوند: قراردادهای سلف (Forward)، قراردادهای آتی (Futures)، قراردادهای اختیار معامله (options) و قراردادهای معاوضه (swaps). تقریباً هر دارایی یا ابزار دیگری در بازارهای مالی هم فایده و هم ضرر خود را دارد و اوراق مشتقه نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد. اگر می‌خواهید از استراتژی‌های معاملات نوسان برای استفاده بیشتر از مشتقات استفاده کنید . همچنین برای تجارت مؤثر با مشتقات، نیاز به تجربه و دانش زیادی دارید.

ابزار مشتقه چیست؟

جهانی شدن بازارهای مالی منجر به رشد بسیار زیاد حجم و تنوع معاملات شده است و مشتقات مالی عناصر اساسی این رشد بودند. ابزار مشتقه نقش مفید و مهمی در پوشش و مدیریت ریسک سرمایه گذاری در بورس دارند، اما خطرات زیادی برای ثبات بازارهای مالی و در نتیجه کل اقتصاد به وجود می آورند. از مشتقات برای محافظت و حدس زدن ریسک مرتبط با تجارت و امور مالی استفاده اوراق بهادار مشتقه چیست؟ می شود. در این راستا، ابزار مشتقه به تقسیم ریسک بین افراد و گروه های مختلف در اقتصاد کمک می کنند. سرمایه گذاران همچنین می توانند از ابزار مشتقه برای گمانه زنی و انجام فعالیت های آربیتراژی استفاده کنند. در واقع، افرادی که از این مکانیسم استفاده می کنند، بازرگانانی هستند که می خواهند در بازار موقعیتی کسب کنند؛ آن ها شرط بندی می کنند که قیمت دارایی یا کالای اساسی در طول مدت قرارداد در یک جهت خاص حرکت می کند.

ابزار مشتقه چیست؟

مشتق محصولی است که ارزش آن از ارزش یک یا چند متغیر اساسی (دارایی اساسی، شاخص یا نرخ مرجع)، به روشی قراردادی حاصل می شود. دارایی اساسی می تواند حقوق صاحبان سهام، کالا و یا هر دارایی دیگر باشد.

تعریف صندوق بین المللی پول از ابزارهای مشتقه

ابزارهای مالی که به یک مکانیسم مالی خاص یا شاخص یا کالایی مرتبط هستند و از طریق آن ها ریسک های مالی خاص در بازارهای مختلف معامله شوند، ابزار مشتقه گفته می شود؛ در واقع، ارزش یک مشتق مالی از قیمت یک کالای اساسی مانند دارایی یا شاخص ناشی می شود و برخلاف اوراق قرضه، هیچ اصلی پیش پرداخت نمی شود و درآمد سرمایه ای نیز به آن تعلق نمی گیرد.

محصولات و خدمات بازار مشتقات

از طریق بازار مشتقات می توان کالاها و خدمات بسیار زیادی را معامله کرد؛ به عنوان مثال، در موضوع حمل و نقل، قراردادی تحت عنوان قرارداد رو به جلو وجود دارد که در واقع سفارشی بین دو نهاد است، جایی که تسویه حساب اوراق بهادار مشتقه چیست؟ در یک تاریخ خاص در آینده با قیمت از قبل توافق شده انجام می شود.

معاملات آتی نوع دیگری از ابزار مشتقه هستند که طی آن، توافقی بین دو طرف برای خرید یا فروش دارایی در زمان معینی در آینده با قیمت معین انجام می شود. در واقع قراردادهای آتی انواع خاصی از قراردادهای پیش رو هستند. به عنوان مثال، در معاملات آتی زعفران که در بورس کالا انجام می شود، براساس یک قرارداد، 2 طرف معامله (خریدار و فروشنده) متعهد می شوند که در یک تاریخ معین و با قیمت مشخص شده در قرارداد، معامله زعفران را با یکدیگر انجام دهند.

از دیدگاهی دیگر نیز می توان به این موضوع نگاه کرد؛ به این معنا که مشتقات قراردادهای مالی هستند که برای قرار گرفتن در معرض قیمت بازار در برابر تغییرات کالای اساسی، دارایی یا رویدادهای مختلف طراحی شده اند.

نوآوری مشتقات و تجارت آن ها در بازارهای مالی از اهمیت بالایی برخوردار است و اجازه می دهد نهادهای تجاری در این محیط جدید در اقتصاد جهانی سازگار شوند. ابزارهای مشتق با کاهش خطرات بازار مرتبط با نوسان قیمت، نرخ بهره و نرخ ارز، معاملات تجاری و مالی را متعادل می کنند. در نتیجه سودآوری بالا در زمینه تجارت جدید و مدیریت ریسک در حوزه معاملات مشتقه، شرکت کنندگان اصلی موسسات بزرگ مالی و غیر مالی در نقش محافظ، دلالان و داوران هستند. با استفاده از ابزارهای مشتق، ما می توانیم آربیتراژ قیمت، پوشش و حدس و گمان، مدیریت ریسک و حفاظت بر روی تغییرات قیمت را برای سودآوری شناسایی کنیم.

جهانی شدن جریان های سرمایه گذاری، رشد معاملات در بازار مشتقات مالی، گشایش بازارهای جدید پیش رو، توسعه بازار فرابورس، معرفی انواع جدید مشتقات مالی و تدوین استراتژی های جدید مشتقات را تقویت می کند. در حال حاضر، مشتقات دسته مهمی از ابزارهای مالی هستند که در بازارهای مالی و تجاری امروز مهم هستند. آن ها انواع مختلفی از حفاظت از خطر را ارائه می دهند و استراتژی های نوآورانه سرمایه گذاری را مجاز می دانند.

شرایط سوددهی بازار مشتقات

برای ارائه حداکثر سود به کاربران و اقتصاد خود، بازار مشتقات باید سه شرط لازم را داشته باشد:

• تجارت و تسویه حساب مشتقات باید ایمن باشد.
• بازار باید نوآورانه باشد.
• بازار باید کارآمد باشد.

لازم به ذکر است که مشارکت کنندگان در بازار، سیاست گذاران و تنظیم کننده ها باید از ارائه دهندگان بازار مشتقات برای اطمینان از این پیش نیازها حمایت کنند.

حجم معاملات بازار مشتقات

برخی از تحلیلگران، بازار مشتقات را بیش از 10 برابر کل تولید ناخالص داخلی جهان تخمین می زنند. دلیل گسترده بودن بازار مشتقات به خاطر این موضوع است که تقریباً در هر نوع دارایی، سرمایه گذاری مشتقات متعددی از جمله سهام، کالاها، اوراق قرضه و ارز خارجی موجود است.

استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران های اقتصادی

در حال حاضر در یک موضوع اتفاق نظر وجود دارد که نوآوری مالی تأثیر مثبتی بر سیستم مالی دارد. با این حال، هر زمان که یک بحران مالی به وجود می آید، بحث در مورد نوآوری مالی بار دیگر روی میز است، که اغلب بر مزایا و خطرات مشتقات تمرکز دارد.

خطرات بازار مشتقه

رشد معاملات مشتقه و ارتباطات بین نهادهای مالی بزرگ در سراسر جهان باعث نگرانی در مورد یکپارچگی سیستم مالی جهانی شده است. به عنوان مثال، مشتقات اجازه می دهد تا اهرم اضافی در سیستم مالی ایجاد شود و در مواقع تلاطم مالی، این اهرم می تواند بحران نقدینگی را تسریع کند، حرکت های بازار را بزرگتر کرده و پیش فرض ها را افزایش دهد. این نگرانی های سیستمی موجب ایجاد مقررات جدید، رویه های جدید و افشای جدید برای افزایش شفافیت شده است. به عنوان مثال، رشد صندوق های تامینی که از مشتقات سنگین استفاده می کنند توجه تنظیم کننده ها را به خود جلب کرده است.

مفهوم ابزار مشتقه

در ادبیات، در مورد مشتقات مالی مطالب زیادی نوشته شده است. ادبیات اخیر در مورد خطرات مشتقات، بیشتر مربوط به خطرات سیستمی است. چندین مطالعه نشان می دهد که پیچیدگی این بازار به دلیل افزایش عدم اطمینان، وقوع مکرر خسارات شدید و در نهایت احتمال بیشتر بحران اوراق بهادار مشتقه چیست؟ جهانی است.

کاربرد ابزار مشتقات

مشتقات دسته مهمی از ابزارهای مالی هستند که در بازارهای مالی و تجاری امروز مهم هستند. آن ها انواع مختلفی از حفاظت از خطر را ارائه می دهند و استراتژی های نوآورانه سرمایه گذاری را مجاز می دانند. در 30 سال گذشته، مشتقات به طور فزاینده ای در امور مالی اهمیت یافته اند.

بازارهای مشتقات نهادهای موفقی هستند؛ چراکه بازارهای مالی را کارآمدتر می کنند. این موضوع به طور کلی به این معنی است که استقراض و وام می تواند با هزینه کمتری نسبت به آنچه که در موارد دیگر دیده می شود، رخ دهد؛ زیرا مشتقات هزینه های معامله را کاهش می دهند.

در واقع بازار مشتقات، بازاری است که در آن اوراق مشتقه مانند قرار داد آتی معامله می شود، به ویژه این که دو طرف قرارداد باید متعهد شوند که در تاریخ ذکر شده، به تعهدات خود عمل کنند.

بخش اصلی و سازنده ابزار مشتقه

یک ابزار مشتقه از بخش های مختلفی تشکیل شده است و تاثیرگذاری آن به موارد مختلفی بستگی دارد:

• طراحی محصول
• منطق اقتصادی برای تأمین نیازها
• بازار نقدی
• موقعیت بلند و کوتاه
• قیمت های تعیین شده در بازار
• نرخ بهره / نرخ ارز
• پایداری سیستم
• و.

بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات

حجم مبادلات مشتقات در جهان، رشد قوی در معاملات آتی و اختیارات در مبادلات بازارهای چین، هند، کره، سنگاپور و سایر مناطق آسیا را نشان می دهد. یکی دیگر از موضوعات مهم در سال 2015، افزایش معاملات آتی کالا و اختیارات کالا بود که طی چند سال گذشته با سرعت بیشتری بیش از هر بخش دیگری از ابزار مشتقه در فهرست جهانی رشد کرده است.

ماهیت مشتقات

ابزار مشتقه همانطور که از اسم آن مشخص است، از ارزش دارایی اساسی گرفته شده و از این رو برای محافظت در برابر افزایش یا سقوط ارزش دارایی اساسی استفاده می شود.

نکته: از آنجا که مشتقات اساسا براساس ارزش یک دارایی معامله می شوند، هرگونه سقوط نامتناسب در ارزش دارایی مذکور، باعث سقوط مشتقات طراحی شده می شود.

محیط نظارتی ابزار مشتقه

به منظور به حداقل رساندن خطرهای سیستماتیک و ایجاد بازاری با عملکرد مناسب، باید از ایمنی و یکپارچگی اطمینان حاصل شود. به همین ترتیب، طرحی که به طور موثر ریسک سیستماتیک در بازار مشتقات را کاهش می دهد، باید شامل دستورالعمل های زیر باشد:

• حداکثر استفاده از معاملات مشتقات در بازارهای سازمان یافته باید کاملا مشخص باشد.
• وثیقه گرفتن از هر 2 طرف معامله (خریدار و فروشنده) در زمانیکه ابزار مشتقه در معرض تدوین است.
• ثبت اجباری موقعیت های خطر باز و استانداردهای مختلف برای کلیه قراردادهای مشتقه

جمع بندی

بازار مشتقات در سال های اخیر به سرعت رشد کرده است؛ زیرا مزایای استفاده از مشتقات، مانند کاهش موثر خطر و انتقال خطر، اهمیت بیشتری یافته است. بازار مشتقات در جهان بسیار بزرگ است و وقتیکه از نظر دارایی های اساسی اندازه گیری می شود، بسیار بزرگتر از بازار سهام است. ارزش دارایی های اساسی معاملات مشتقات معوق چندین برابر تولید ناخالص داخلی جهان است. در رقابت برای تجارت، هر دو بورس مشتقات و ارائه دهندگان فرابورس، که تا حد زیادی بزرگترین بخش بازار را تشکیل می دهند، با نوآوری مداوم در محصول و فناوری به رشد آن سرعت بخشیده اند. آماری که برای دو بازار جمع می شود دقیقاً قابل مقایسه نیستند، واضح است که بازار خارج از بورس بسیار بزرگتر از بازار مبادله شده است.

بازار مشتقات در جهان، اخیرا توجه بیشتری را در پس زمینه بحران مالی، پرونده های کلاهبرداری و ناکامی برخی از فعالان بازار جلب کرده است. بازارهای مشتقات در جهان به دلیل نقش آن ها در بحران اعتباری که از سال 2007 آغاز شد، مورد انتقادات زیادی قرار گرفته اند. محصولات مشتق از پرتفوی وام های خطرناک در ایالات متحده با استفاده از روشی موسوم به اوراق بهادار ایجاد شده اند. بسیاری از محصولاتی که ایجاد شدند با کاهش قیمت خانه ها بی ارزش شدند. موسسات مالی و سرمایه گذاران در سرتاسر جهان مبلغ زیادی را از دست دادند و جهان در بدترین رکود اقتصادی که برای بسیاری از نسل ها عجیب بود، فرو رفت.

بازار مشتقات تحت یک رژیم نظارتی موثر با موفقیت توسعه یافته است. هر سه شرط لازم برای عملکرد مناسب بازار ایمنی، کارایی و نوآوری برآورده شده است. اگرچه دیگر نیازی به تغییرات ساختاری در چارچوبی نیست که امروه سهامداران و سرمایه گذاران تحت آن فعالیت می کنند، اما بهبودها امکان پذیر است. به ویژه در بخش فرابورس، افزایش بهره وری عملیاتی، شفافیت بازار و افزایش ریسک طرف مقابل باعث می شود که ابزار مشتقه حتی در ایران نیز عملکرد موثری داشته باشد.

اوراق مشتقه چیست؟ | آشنایی با انواع اوراق مشتقه در بازار بورس

اوراق مشتقه از مهم‌ترین ابزارهای کاهش ریسک معامله در بازارهای مالی هستند. معامله‌گرانی که در بازارهای مالی مانند بورس، فارکس، طلا، نفت، کالا و …. فعالیت می‌کنند، به کمک این اوراق می‌توانند سطح امن‌تری از معامله را تجربه کنند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی اوراق مشتقه و انواع آن می‌پردازیم.

فهرست مطالب

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار نوعی ابزار مالی دارای ارزش است که قابلیت نقل و انتقال و تبدیل به پول نقد را دارد. این اوراق در واقع ضامن حقوق مالی قابل انتقال به مالک آن است و دارنده قانونی را مشخص می‌کند. سازمانی که این اوراق بهادار را صادر می‌کند به عنوان نهاد توزیع کننده آن نیز شناخته می‌شود. اکثر کارگزاری‌ها با این نهاد در ارتباط بوده و اوراق‌های مختلف را برای متقاضیان خریداری می‌کنند.

اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه بخش اوراق بدهی (Debt Securities)، اوراق مشتقه (Derivative Securities)، اوراق حقوق صاحبان سهام (Equity Securities) تقسیم می‌شود. در ادامه با اوراق مشتقه به عنوان یکی از مهم‌ترین انواع اوراق بهادار آشنا می‌شویم.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار است که ارزش خود را از دارایی پایه یا گروهی از دارایی‌ها مانند محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، سکه و… می‌گیرد و ارزش آن از ارزش دارایی‌هایی که در قرارداد ذکر شده، مشتق می‌شود. این اوراق از ابزارهای مالی مرتبط با مدیریت ریسک هستند که قیمت آن‌ها تنها بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود بلکه به دارایی پشتوانه آن‌ها نیز بستگی دارد.

اوراق مشتقه در بازار بورس یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق مشتقه خارج از بورس قانون‌گذاری نشده‌اند و بخش بزرگ‌تری از مشتقه‌ها را تشکیل می‌دهند. درحالی‌که مشتقه‌های معامله شده در بازار بورس استانداردسازی شده و بر اساس قانون معامله می‌شوند.

هدف از ایجاد اوراق مشتقه در بازارهای مالی چیست؟

اواراق مشتقه با دو هدف زیر وارد بازارهای مالی می شود:

پوشش ریسک مالی: یکی از مهم‌ترین اهداف ایجاد اوراق مشتقه در بازارهای مالی، کنترل ریسک مالی اوراق بهادار مشتقه چیست؟ در معاملات است. معامله گرانی که پیش‌بینی کاهش یا افزایش قیمت را در بازار دارند، به کمک این اوراق می‌توانند ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند و در موقعیت‌های مختلف عملکرد مناسبی داشته باشند.

ایجاد تنوع: یکی دیگر از اهداف وجود اوراق مشتقه، ایجاد تنوع در دارایی‌های سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران و معامله گران در بازارهای مالی می‌توانند با ترکیب این اوراق با سایر دارایی‌ها، استراتژی‌های معاملاتی مختلفی را اتخاذ کنند و ریسک پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند. به طور کلی اوراق و ابزار مشتقه به معامله گران کمک می‌کنند تا در روندهای صعودی و نزولی بازار، موقعیت مناسبی اتخاذ کنند.

تاریخچه اوراق مشتقه در جهان

در گذشته، افراد برای فروش دارایی‌ها و محصولات خود و همچنین تأمین نیازهای اساسی زندگی، قراردادهایی را به صورت خصوصی تنظیم می‌کردند که ماهیت فیزیکی نداشت. این توافق نامه‌ها مبتنی بر تحویل یک کالا یا دارایی در زمان آینده و پرداخت هزینه آن در زمان حال بود.

در سال ١٨۴٨ در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات و انجام معاملات خود،به بازار نیاز داشتند. این احساس نیاز، کشاورزان و خریداران را ملزم به پایه ریزی نوعی قرارداد تعهدی کرد. بر اساس این قرارداد کشاورزان متعهد شدند که محصولات خود را در تاریخ مشخص (تاریخ تحویل کالا) و با قیمت توافق شده بفروشند. بعدها در سال 1973 اولین بازار رسمی که ابزارهای مشتقه در آن به کار گرفته می‌شد، در شیکاگو شکل گرفت.

از آن تاریخ به بعد، اوراق و ابزارهای مشتقه در سایر بازارها مورد استفاده قرار گرفتند. به طوری که بازارهای بورس کالای شیکاگو، بورس کالای نیویورک و بورس اختیار معامله شیکاگو، به برترین و پیشتازترین بازارهای مشتقه جهان تبدیل شدند. آنجا بود که اوراق قرضه و اوراق شاخص بورس به عنوان اوراق و ابزارهای مشتقه مالی شناخته شدند و مورد معامله قرار گرفتند.

تاریخچه اوراق مشتقه در ایران

اگرچه سابقه استفاده از اوراق مشتقه در جهان به چند قرن پیش برمی‌گردد، اما این معاملات در ایران قدمت چندانی ندارند. در واقع، در سال 1387، هم‌زمان با شروع کار بورس در ایران، بورس کالا، اوراق مشتقه روی کار آمدند. بسیاری از کارشناسان مالی بر این باورند که برای رشد اقتصادی باید تمرکز بیشتری بر روی اوراق مشتقه داشت.

نحوه معامله اوراق مشتقه چگونه است؟

1. مشتقاتی که در خارج از بازار بورس معامله شده و شرایط آن به صورت خصوصی و بر اساس خواسته‌های طرفین تعیین می‌شود.
2. معامله مشتقاتی که بر اساس استانداردها و قوانین بازار بورس انجام می‌شود. طبیعتاً انجام این نوع معامله از ریسک کمتری برخوردار است.

مزایا اوراق مشتقه چیست؟

استفاده از اوراق و ابزارهای مشتقه مزایای قابل توجهی دارد. از بازارهای مالی جهان به‌صورت گسترده استفاده می‌شود که در ادامه با برخی از مهم‌ترین مزایا اوراق مشتقه آشنا می‌شویم:

افزایش معاملات

استفاده از این اوراق موجب می‌شود تا سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بتوانند معاملات بیشتری را در بازارهای مالی انجام دهند. در برخی از موارد قیمت اوراق مشتقه نسبت به دارایی پایه کم‌تر است و همین سبب می‌شود تقاضا برای این اوراق بیشتر شود. در نتیجه میزان معاملات بازار نیز با افزایش همراه خواهد بود.

کاهش ریسک

یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق و ابزارهای مشتقه کاهش ریسک است. در قراردادهای مشتقه، خریدار و فروشنده با آگاهی کامل و انجام بررسی‌های لازم و همچنین پیش‌بینی افزایش یا کاهش قیمت، اقدام به انجام معامله می‌کنند. همین کار سبب می‌شود از تحمل شوک‌های ناشی از نوسانات قیمت در امان بمانند.

نقدینگی بالا

هنگامی که نقدینگی در یک بازار بالا باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند دارایی خود را هر موقع اراده کنند، به پول نقد تبدیل کرده و آن را از معامله خارج کنند. بازار اوراق مشتقه به دلیل اینکه هزینه مبادلات پایین‌تری نسبت به بازار بورس و دیگر بازارها دارند، معامله در آن با سرعت بیشتری انجام می‌شود و همین سبب جاری شدن نقدینگی می‌شود. بنابراین، معامله گرانی که خواستار سرمایه‌گذاری در بازارهایی با نقدینگی بالا هستند، بازار اوراق مشتقه را انتخاب می‌کنند.

تعیین قیمت کالا

یکی دیگر از مزیت‌های اوراق مشتقه تعیین قیمت کالا است. قیمت تقریبی کالا و دارایی‌ها را می‌توان از طریق قیمت معاملات آتی مبتنی بر آن کالا، به دست آورد.

کسب سود از نوسانات بازار

به کمک قرارداد اختیار معامله که یکی از انواع اوراق و ابزار مشتقه محسوب می‌شود، می‌توان بدون در اختیار داشتن سهام یا دارایی، از نوسانات قیمتی در بازار بهره برد.

معایب اوراق مشتقه چیست؟

اوراق و ابزارهای مشتقه در کنار مزایایی که دارند با معایبی نیز همراه هستند در ادامه با این معایب آشنا می‌شویم:

پیچیدگی معاملات مشتقه

با گذر زمان و افزایش تنوع در بازارهای مالی، معاملات اوراق مشتقه پیچیده و مشکل می‌شود به طوری که معامله گران برای استفاده از آن‌ها به ابزارهای ریاضی پیشرفته نیاز پیدا می‌کنند. از طرفی این پیچیدگی سبب می‌شود تا افراد کمی بتوانند از نحوه معامله آن‌ها سر دربیاورند.

افزایش معاملات پی در پی

اگرچه اوراق و ابزارهای مشتقه در ابتدا با هدف کاهش ریسک ایجاد شدند، اما در حال حاضر اکثر معاملات مربوط به مشتقه با انگیزه خرید و فروش‌های پی در پی یا به اصطلاح بورس بازی برای کسب سود بیشتر انجام می‌شود. این پدیده در طول زمان موجب آسیب به بازارهای مالی می‌شود.

آشنایی با انواع اوراق مشتقه

اوراق مشتقه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه با هر یک آشنا می‌شویم:

1) قراردادهای آتی

قراردادهای آتی (Futures Contract) یکی از انواع ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی است که در آن فروشنده تعهد می‌کند در زمان مشخص مقدار معینی از یک کالا را به قیمت مشخص به خریدار بفروشد. خریدار نیز متعهد می‌شود این کالای را در زمان مشخص خریداری کند.

مبلغ قرارداد آتی در تاریخ سررسید، تسویه می‌شود. با توجه به اینکه قراردادهای آتی ماهیت تعهدی دارند، هزینه‌ای تحت عنوان وجه تضمین از خریدار و فروشنده دریافت می‌شود به اوراق بهادار مشتقه چیست؟ صورت روزانه تغییر می‌کند. معمولاً قراردادهای آتی به تحول فیزیکی کالا منجر نمی‌شوند و قبل از تاریخ سررسید، توسط سرمایه‌گذار به فروش می‌رسند. در بورس کالای ایران، معامله زعفران، پسته و زیره سبز بر اساس قرارداد آتی انجام می‌شود.

2) قراردادهای اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله (option contract)، قراردادی دو طرفه بین خریدار و فروشنده است که در آن حق خرید یا فروش دارایی با قیمت از پیش از تعیین شده وجود دارد. این نوع قرارداد به دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش، تقسیم می‌شود. در واقع در این نوع قرارداد خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی یا سهام ثبت شده در قرارداد را در زمان مشخص شده به دست می‌آورد. فروشنده نیز می‌بایست تا قبل از تاریخ مشخص شده در قرارداد، هر زمانی که خریدار قصد معامله داشت، به تعهدات خود عمل کرده و دارایی را با همان قیمت توافق شده معامله کند.

3) پیمان‌های آتی

پیمان آتی (Forward Contract) در واقع همان قرارداد آتی است با این تفاوت که در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شود. در پیمان‌های آتی دو طرف یک معامله (خریدار و فروشنده) بر سر زمان تحویل یک دارایی با قیمت مشخص به توافق می‌رسند.

چگونه وارد بازار مشتقه بورس تهران شویم؟

بازار بورس کالای ایران مکانی است که در آن امکان عقد قراردادهای مشتقه برای معامله گران فراهم است. برای ورود به بازار بورس و انجام معامله در آن باید مراحل زیر طی شود:

1.دریافت کد بورسی

اولین قدم برای ورود به بازار بورس کالای تهران، ثبت نام در سامانه سجام «sejam.ir» است. بعد از ثبت نام و احراز هویت در این سامانه می بایست به یکی از کارگزاری های معتبر مراجعه کنید و حساب بورس کالا خود را فعال کنید.

2.افتتاح حساب بانکی عملیاتی

برای استفاده از اوراق و ابزار مشتقه در بورس کالای تهران، باید در یکی از بانک‌های مورد تأیید بورس کالا (ملت، سامان، رفاه) حساب بانکی داشته باشید.

3.ثبت سفارش

بعد از فعال‌شدن حساب کاربری شما در بورس کالا تهران، می‌توانید نسبت به انجام معامله و ثبت سفارش اقدام کنید. اما بهتر است قبل از انجام معامله با کسب آموزش‌های کاربردی دانش خود را در این زمینه افزایش دهید.

آیا همه افراد می‌توانند از ابزار مشتقه استفاده کنند؟

همان‌طور که گفته شد برای استفاده از ابزارهای مشتقه و قراردادهای آتی، داشتن کد بورسی الزامی است. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که افرادی که با نحوه انجام معاملات بورس کالا آشنایی ندارند، نمی‌توانند از بازار سود کسب کنند. بازار اوراق و قراردادهای مشتقه، بسیار پیچیده‌تر از معاملات بورس اوراق بهادار است از این رو تنها افرادی می‌توانند از ابزار مشتقه استفاده کنند و از این معاملات سود کسب کنند که با روانشناسی بازار آشنا باشند.

سخن آخر

در این مقاله با اوراق و ابزارهای مشتقه و انواع آن آشنا شدیم. اگر چه این اوراق با هدف کاهش ریسک ایجاد شده‌اند اما ورود بدون آشنایی به این معاملات می‌تواند خطرناک باشد. برای اینکه معاملات مشتقه، برای شما منجر به سود شود، باید با آموزش و آگاهی کافی، وارد این بازار شوید.