بازار چیست و انواع آن

الف ) بازار پول ( Money market )
بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک سال دارند. همچنین می توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه های تجاری این امکان را می دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب درآورند.

اوراق بهادار چیست و انواع آن کدام است؟

اوراق بهادار یک ابزار مالی یا دارایی مالی است که می‌تواند در بازار آزاد معامله شود.این اوراق انواع مختلفی دارد و شرکت‌ها و افراد معمولی از طریق آشنایی با آنها می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های مختلفی را انجام دهند.

از این‌رو ما در این مطلب به شما می‌گوییم اوراق بهادار چیست و انواع آن کدامند؟ در ادامه همراه وبلاگ فانوس باشید.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار یک ابزار مالی است که می‌تواند در یک بازار مالی معامله شود. اصطلاح اوراق به انواع سرمایه‌گذاری‌هایی اطلاق می‌شود که قابل تعویض و قابل معامله هستند، مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، اوراق قرضه ، سهام، اختیار خرید سهام و صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF).

شرکت‌ها به جای گرفتن وام بانکی می‌توانند با فروش این اوراق سرمایه جدیدی تولید کنند. به علاوه، شرکت‌ها می‌توانند با اعلام عرضه اولیه برای شروع فروش سهام در بازار آزاد، سرمایه جمع‌آوری کنند. اوراق بهادار قابل تعویض هستند. به عبارت دیگر، آنها دارایی‌هایی هستند که می‌توان آنها را به سرعت و به راحتی با دیگران از همان نوع مبادله کرد.

انواع اوراق بهادار

اوراق بهادار بدهی

اوراق بدهی نشان دهنده پول قرض شده‌ای است که باید بازپرداخت شود، با شرایطی که اندازه وام، نرخ بهره و سررسید یا تاریخ تمدید را مشخص می‌کند. این اوراق، که شامل اوراق قرضه دولتی و شرکتی، گواهی سپرده و اوراق بهادار تحت وثیقه است. عموما به دارنده آنها حق پرداخت منظم سود و بازپرداخت اصل سرمایه را می‌دهد.

آنها معمولا برای مدت معینی صادر می‌شوند که در پایان آن صادرکننده می‌تواند آنها را بازخرید کند. اوراق بدهی را می‌توان تضمین کرد (با وثیقه یا بدون وثیقه). ممکن است در صورت ورشکستگی به صورت قراردادی نسبت به سایر بدهی‌های بدون وثیقه و تبعی اولویت داشته باشد.

مانند اوراق قرضه شرکتی، اوراق قرضه دولتی و گواهی سپرده اساسا وام به حساب می‌آیند. آنها از یک دولت یا شرکت به دارنده اوراق بدهی عمل می‌کنند. صاحبان اوراق بهادار بدهی مقدار معینی پول را به طرف دیگر قرض می‌دهند. سپس آن طرف موظف است سودهای از پیش تعیین شده را در فواصل منظم طبق شرایط مشخص شده در توافقنامه خود تا سررسید سند به مالک پرداخت کند. در این زمان بدهکار باید به صاحب این اوراق به میزان اصل سرمایه بازپرداخت کند.

هدف از اوراق قرضه دو چیز است. از یک طرف، بازار چیست و انواع آن به یک شرکت، دولت، یا نهاد دیگر (قرض گیرنده) اجازه می‌دهد تا از سرمایه مالک اوراق بهادار به طور موقت استفاده کند. از سوی دیگر، به مالک اوراق بهادار اجازه می‌دهد تا در ازای استفاده موقت از پول خود، قبل از بازگرداندن کامل آن در تاریخ معین توافق شده، سود منظمی را برای مدتی دریافت کند.

اوراق بهادار سهام

اوراق بهادار حقوق صاحبان سهام، نشان‌دهنده سود مالکیت سهامداران در یک واحد تجاری است که به شکل سهام سرمایه محقق می‌شود و شامل سهام عادی و ممتاز است. دارندگان این اوراق معمولا مستحق پرداخت‌های منظم نیستند، اما هنگام فروش اوراق آن می‌توانند از سود سرمایه سود ببرند.

اوراق بهادار سهام به دارنده این حق را می‌دهد که از طریق حق رای، برخی از کنترل‌های شرکت را به تناسب داشته باشد. در صورت ورشکستگی، آنها تنها پس از پرداخت تمام تعهدات به طلبکاران، در سود باقیمانده سهیم هستند. سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز مانند سهام برخی ETFها (آنهایی که شامل اوراق بدهی مانند اوراق قرضه نمی‌شوند) اوراق بهادار در نظر گرفته می‌شوند.

در حالی که افراد به منظور دریافت پرداخت‌های دوره‌ای در ازای استفاده موقت از پول خود اوراق بدهی را خریداری می‌کنند، افراد معمولا اوراق بهادار سهام را به عنوان سرمایه‌گذاری به منظور تحقق سود سرمایه در طول زمان خریداری می‌کنند. این اوراق یک دارایی است، بنابراین اگر ارزش آن افزایش یابد، طرفی که آن را در اختیار دارد می‌تواند آن را برای کسب سود بفروشد.

در حالی که اکثر اوراق بهادار سهام معمولا به دارندگان خود حق پرداخت‌های دوره‌ای را نمی دهند، برخی از آنها این حق را دارند و به این پرداخت‌ها سود سهام می‌گویند. شرکت‌هایی که سود سهام پرداخت می‌کنند، درصد کمی از سود خود را برای پرداخت مقدار معینی پول به سهامداران استفاده می‌کنند. از آنجایی که دارندگان این نوع اوراق، مالکان جزئی یک واحد تجاری هستند، آنها همچنین در برخی از تصمیمات تجاری آن واحد تجاری اغلب از حق رای خاصی برخوردارند.

به طور کلی، اوراق بهادار دارای بازده بالقوه بالاتری نسبت به اوراق بدهی هستند، زیرا ارزش یک شرکت یا واحد تجاری از نظر فنی نامحدود است. در حالی که ارزش اوراق، پرداخت‌های سود، سررسید ثابت و از پیش تعیین شده است. با این حال، این اوراق دارای ریسک بیشتری نیز هستند.

در حالی که ارزش بالقوه یک شرکت یا واحد تجاری نامحدود است، این ارزش همچنین می‌تواند در جهت منفی تغییر کند و منجر به زیان سرمایه برای سهامداران شود. اگر کسب و کاری ورشکست شود، سهامداران آن تنها پس از پرداخت تمام طلبکاران خود و انجام کلیه تعهدات خود طبق شرایط ورشکستگی، سهامداران آن حق دریافت سهم خود از ارزش باقی مانده را دارند.

اوراق بهادار مشتقه

مشتقه، اوراق بهاداری است که ارزش آن بر اساس یک دارایی خاص یا گروهی از دارایی‌ها (مانند سهام یا کالا) مشخص می‌شود. یک مشتقه معمولا به شکل قراردادی بین دو طرف مربوط به خرید یا فروش یک دارایی خاص یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها است. اوراق مشتقه اغلب توسط افراد و موسسات برای کاهش ریسک استفاده می‌شود، اما سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند از آنها برای کسب درآمد به صورت سوداگرانه استفاده کنند.

یکی از مشتقات رایج، قرارداد آتی است که توافقی برای خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آتی از پیش تعیین شده برای قیمتی خاص محسوب می‌شود. قراردادهای آتی رفتار مشابهی دارند، اما قابل تنظیم‌تر هستند و معمولا ریسک بیشتری هم برای خریدار و هم برای فروشنده دارند.

قراردهایی با نام قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند. این‌ها مانند قراردادهای آتی رفتار می‌کنند. اما به جای اینکه خریدار متعهد به خرید یا فروش یک اوراق بهادار خاص با قیمتی خاص در یک مقطع زمانی خاص باشد، آنها به سادگی این اختیار را دارند که این کار را انجام دهند.

یکی دیگر از اوراق بهادار مشتقه رایج، سوآپ است که توافقی بین دو طرف برای مبادله یک جریان نقدی با دیگری محسوب می‌شود. یک جریان نقدی معمولا ثابت است (مانند نرخ بهره ثابت) و دیگری معمولا متغیر است (مانند نرخ بهره متغیر). گاهی اوقات، شرکت‌ها برای استفاده از نرخ ارز، نرخ بهره وام را به ارزهای مختلف مبادله می‌کنند.

نتیجه‌گیری

ما در این مطلب به توضیح انواع اوراق بهادار پرداختیم. شما می‌توانید برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنید یا برای این کار از یک مشاور مالی کمک بگیرید. همچنین می‌توانید با دانلود اپلیکیشن فانوس از مباحث مربوط به این اوراق و بورس مطلع شوید و حسابدار شخصی خود باشید.

اگر هنوز اپلیکیشن خودتان را آپدیت نکرده اید از دو لینک زیر نسخه های جدید را از گوگل پلی و بازار دریافت کنید😊

آشنایی با انواع بازارهای مالی و بازار سرمایه

وقتی از بازارهای مالی حرف می‌زنیم، بیشتر افراد تصویر بازار شلوغ بورس نیویورک یا معامله‌گران عصبانی تالار معاملات آتی شیکاگو را به یاد می‌آورند. البته این تصاویر دیگر قدیمی شده‌اند، زیرا این روزها معاملات آنلاین جای مبادلات رو در رو را گرفته‌اند. صرافی‌های ارز دیجیتال تنها بخشی از بازارهای مالی هستند؛ زیرا این بازارها مدت‌ها پیش از وجود صرافی‌ها و کارگزاری‌ها به شکل امروزی وجود داشته‌اند. بازارهای مالی از زمانی که بشر به کشاورزی و داد و ستد آن با دیگران روی آورد، وجود داشته اند. اگر کشاورزان برداشت مناسبی نداشتند باید برای کاشت محصول در سال بعد بذر به‌دست می‌آوردند. اگر هم برداشت خوبی داشتند باید تصمیم می‌گرفتند که محصولات مازاد خود را ذخیره یا مبادله کنند. این شرایط آنها را مجبور می‌کرد تا برای به‌دست آوردن بذر یا غذای ذخیره با دیگران معامله کنند.

درآمد ماهیگیران نیز به مقدار صید، نوع ماهی‌ها و آب و هوا وابسته و بی‌ثبات بود. در حقیقت، تصمیمات و مبادلات تمامی آن کشاورزان و ماهیگیران بود که اساس بازارهای مالی و بازار سرمایه امروزی را تشکیل داد. داد و ستد هایی که هدف آن بسیار شبیه بازارهای امروزی است. در این مقاله شما با مفهوم بازار بازار چیست و انواع آن مالی و انواع بازارهای مالی و بازار سرمایه آشنا خواهید شد.

بازارهای مالی چیست؟

بازار مالی (Financial Market) بستری است که افراد و نهادها از آن برای انجام معاملات با انواع دارایی‌ها مانند اوراق بهادار، ارزهای دیجیتال و دیگر دارایی‌های قابل تعویض استفاده می‌کنند. بازار براساس قرار گرفتن فروشندگان و خریداران در یک مکان کار می‌کند و قانون عرضه و تقاضا نیز قیمت‌ها را در بازار مشخص می‌کند. در حقیقت، انواع بازارهای مالی به افراد کمک می‌کند تا به راحتی یکدیگر را پیدا کنند؛ آنها با این کار انجام معامله میان کاربران را تسهیل می‌کنند.

بازارهای مالی انواع مختلفی دارند؛ ویژگی‌های دارایی مورد معامله و نیازهای کاربران است که مشخصات هرکدام از این بازارها را تعیین می‌کند. بازار سهام، بازار فارکس، بازار ارزهای دیجیتال، بازار پول، بازار اوراق قرضه، بازار کالا و بازار مشتقه از محبوب‌ترین شکل‌های بازارهای مالی هستند. این بازارها بستری هستند که کسب و کارهای مختلف برای جذب سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه، از آن استفاده می‌کنند. در واقع، بازارهای مالی مانند کانال‌هایی هستند که جریان سرمایه‌ را از عرضه‌کنندگان به سمت تقاضاکنندگان هدایت می‌کنند.

بازار سرمایه (Capital Market) نیز بخشی مهم از بازارهای مالی است که معاملات ابزارهای مالی مانند سهام، اوراق بدهی، صندوق‌های قابل معامله (ETF) و غیره را تسهیل می‌کند. همچنین، منبع جذب سرمایه برای افراد، شرکت‌ها و دولت‌های است و نقش مهمی در تقسیم منابع و ایجاد نقدینگی برای کارکارآفرینان بازی می‌کند. انواع بازارهای مالی را می‌توان براساس نوع دارایی مورد معامله و زمان سررسید آنها تقسیم‌بندی کرد.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بسیار زیادی در سراسر جهان وجود دارند و هر کشوری حداقل از یکی از انواع آنها استفاده می‌کند. برخی از این بازارها کوچک‌تر هستند و سرمایه در گردش کمی دارند، برخی دیگر نیز مانند «بازار بورس نیویورک» که روزانه تریلیون دلار معامله در آن انجام می‌شود در سطح بین‌المللی شناخته شده هستند. در ادامه این مقاله ۶ نوع از شناخته‌شده‌ترین انواع بازارهای مالی را بررسی می‌کنیم:

بازار سهام (Stock Market)

بازار سهام یا بازار بورس، شناخته‌شده‌ترین شکل از بازارهای مالی است. در این بازار سهام شرکت‌ها (سهامی عام) توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شود. هر سهم قیمتی دارد که براساس عواملی مانند ارزش بازار، دارایی‌های شرکت و عرضه و تقاضا و .. مشخص می‌شود. زمانی که قیمت این سهم‌ها به دلیل عوامل اقتصادی یا تجاری افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذاران می‌توانند با فروش آنها کسب درآمد کنند. در این بازار خرید سهام برای سرمایه‌گذاران ساده است، اما چالش واقعی انتخاب سهامی است که در نهایت سودآور باشد. در واقع، زمانی که سهام را با قیمت کمتر می‌خرید و با قیمت بالاتر می‌فروشید می‌توانید کسب درآمد کنید.

بسیاری از شرکت‌ها از بازار سهام برای جذب سرمایه استفاده می‌کنند؛ آنها این کار را از طریق بازار اولیه یا عرضه اولیه عمومی (IPO) انجام می‌دهند. بازار اولیه (Primary Market) زمانی شکل می‌گیرد که دارایی شرکت برای اولین بار عرضه و فروخته شود. در این بازار، شرکت سرمایه مورد نیاز خود را به طور مستقیم و از طریق فروش سهام به سرمایه‌گذاران تامین می‌کند. معامله‌گران پس از لیست شدن شرکت و عرضه آن در بازار اولیه، معامله‌گران می‌توانند سهام شرکت را در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. در حقیقت، تمامی معاملات سهام در بازار بورس، درون بازار ثانویه (Secondary Market) انجام می‌شوند.

نکته جالب اینجاست که بازار بورس اوراق بهادار از قرن‌ها پیش و زمانی که هیچ فناوری در کار نبوده، وجود داشته است. بزرگترین بازارهای سهام که در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا و ژاپن به شکل امروزی از قرن ۱۹ یا ۲۰ ایجاد شده‌اند.

بازار اوراق قرضه (Bond Market)

بازار اوراق قرضه که با نام بازار درآمد ثابت نیز شناخته می‌شوند، شکل دیگری از بازارهای مالی است. شرکت‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها با فروش اوراق قرضه در این بازار سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه را به‌دست می‌آورند. بسیاری از شهرداری‌ها نیز برای تامین مالی مخارج مورد نیاز خود برای ساخت پروژه های عمومی مانند مدرسه، ایستگاه آتش نشانی، پارک‌ها و جاده‌ها اوراق قرضه منتشر می‌کنند. ارواق قرضه (Bond) نوعی سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذار از طریق خرید اوراق پول قرض می‎‌دهد؛ در مقابل شرکت یا نهاد فروشنده متعهد می‌شود تا اعتبار دریافتی را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره‌ای ثابت بازپرداخت کند.

اوراق قرضه شبیه توافقی میان وام‌دهنده و وام‌گیرنده است که جزییات وام مانند مقدار سرمایه، زمان بازپرداخت و سود پرداختی در آن مشخص شده است. به همین دلیل گاهی اوقات به بازار اوراق قرضه بازار بدهی یا بازار اعتباری نیز می‌گویند. بیشتر معاملات بازار اوراق قرضه در بازار اولیه انجام می‌شود؛ جایی که در آن سرمایه‌گذاران اوراق قرضه را از فروشندگان (وام‌گیرندگان) خریداری می‌کنند. معامله‌گران می‌توانند اوراق بهاداری را که قبلا منتشر شده در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. معمولا این معاملات از طریق بازار بورس یا فرابورس انجام می‌شود، البته که حجم سرمایه معامله شده در بازارهای اوراق قرضه بسیار بیشتر از بازارهای سهام است.

مهم‌ترین مزیت بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام، ریسک پایین‌‌تر سرمایه‌گذاری است. همین ویژگی باعث می‌شود تا اوراق قرضه نسبت به سهام بازدهی و سودآوری کمتری نیز داشته باشد. همچین این نکته را در نظر داشته باشید، با اینکه اوراق قرضه شرکتی نرخ بهره بالاتری دارند اما اوراق تحت حمایت دولت از امنیت بیشتری برخوردار هستند. ورشکستگی بدترین سناریویی است که سرمایه‌گذاران می‌توانند تجربه کنند؛ در این شرایط شرکت‌ها معمولا می‌توانند بخشی از سرمایه را پس بدهند.

بازار کامودیتی (Commodity Market)

بازار کامودیتی یکی دیگر از انواع بازارهای مالی است که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در آن به معامله کالای اساسی می‌پردازند. در یک تعریف ساده، کامودیتی کالایی است که می‌توان آن را با کالاهای مشابه دیگر معامله کرد. در این بازار کالاهای اساسی را به دو دسته کلی کامودیتی سخت و کامودیتی نرم تقسیم می‌کنند. کالاهای انرژی مانند نفت و گاز و فلزات گران‌بها مانند طلا، نقره و پلاتین در دسته کامودیتی‌‌های سخت قرار می‌گیرند. کالاهای کشاورزی مانند گندم، ذرت و سویا و محصولاتی مانند پنبه، قهوه و شکر را می‌توان در دسته کامودیتی‌های نرم قرار داد. فلزات اساسی مانند آلومینیوم، مس، روی و آهن نیز در دسته کامودیتی‌های جای می‌گیرند.

معاملات در بازار کامودیتی به دو دسته تقسیم می‌شود: معاملات اسپات (Spot) و معاملات آتی یا فیوچر (Future). در بازار اسپات، کالاهای اساسی با پول مبادله می‌شوند. در بازار آتی نیز کالاهای اساسی در تاریخی از پیش تعیین شده و با قیمتی مشخص معامله می‌شوند. بیشتر معاملات کالاهای اساسی در بازارهای مشتقه و به شکل معاملات اسپات انجام می‌شود. معامله‌گران همچنین می‌توانند کامودیتی‌ها را بازار بورس، فرابورس و صرافی‌های لیست شده به شکل آتی معامله کنند. بورس کالای شیکاگو (CME) و اینترکانتیننتال اکسچنج (ICE) دو کارگزاری بزرگ برای انجام معاملات کامودیتی در جهان هستند.

بازارهای کامودیتی قدمتی به اندازه تاریخ تمدن بشری دارند، این بازارها یک بستری متمرکز و با قدرت نقدشوندگی بالا برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کنند. برای مثال، این بازارها می‌توانند تجارت محصولات کشاورزی را کارآمدتر و هماهنگ‌تر کنند. معاملات آتی بازار کامودیتی، با ایجاد یک مکانیسم خرید تضمین‌شده به بسیاری از کشاورزان کوچک کمک می‌کند.

بازار ارزهای دیجیتال (Crypto Market)

گسترش فناوری بلاک چین در سال‌های گذشته باعث شده تا ارزهای دیجیتال به عنوان یک دارایی ارزشمند مورد توجه بسیاری قرار بگیرند. از سال ۲۰۱۸ بازارهای ارزهای دیجیتال به عنوان بخشی از بازارهای مالی رشد بسیار سریعی را تجربه کرده‌اند. بیت کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و سایر رمز ارزها، همگی دارایی‌های دیجیتال غیر متمرکز مبتنی بر بلاک چین هستند. در حال حاضر، نزدیک به ۱۴ هزار کوین و توکن متفاوت در حدود ۵۰۰ صرافی ارز دیجیتال در سراسر جهان معامله می‌شوند. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار رمز ارزها برای خرید و فروش و نگهداری این دارایی‌ها دیجیتالی نیاز به استفاده از یک کیف پول ارز دیجیتال خواهند داشت.

ماهیت دیجیتال و ناشناس بازارهای دیجیتال باعث می‌شود تا بستر مناسب‌تری برای انجام پروژه‌های پانزی یا کلاهبرداری باشد. در این بازار، صرافی‌هایی که از آنها برای انجام معاملات استفاده می‌شود به دوسته صرافی‌های متمرکز (CEX) و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) تقسیم می‌شوند. صرافی‌های متمرکز همانطور که از نامشان پیداست پلتفرم‌های متمرکزی برای معامله رمز ارزها هستند. صرافی‌های غیرمتمرکز بدون هیچ مرجع مرکزی کار می‌کنند؛ این صرافی امکان مبادله بدون واسطه و همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را برای کاربران خود فراهم می‌کنند.

با اینکه بازار کریپتوکارنسی یک بازار مالی بسیار جوان است اما در دهه گذشته به طور شگفت انگیزی گسترش یافته است. بر طبق گزارش وب‌سایت coinmarketcap، ارزش کل بازارهای ارزهای دیجیتال بیش از ۲.۵ تریلیون دلار است. برخی افراد عقیده دارند که عدم وجود یک سیستم قانون‌گذاری مشخص، بزرگ‌ترین مشکل این بازار است. کشورهای مختلف قوانین متفاوتی در رابطه با استفاده از رمز ارزها دارند؛ در حقیقت بسیاری از کشورها بازار ارزهای دیجیتال را به‌جای نوآوری یک خطر برای اقتصاد خود می‌دانند.

بازار فارکس (Forex Market)

فارکس (Forex) مخفف عبارت Foreign Exchange به معنی تبادل ارزهای خارجی است. بازار فارکس مهم‌ترین نوع بازارهای مالی است؛ این بازار امکان انجام معاملات جفت ارزهای مختلف را برای معامله‌گران فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاران خرد، بانک‌ها، شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های مدیریت سرمایه گذاری همگی از بازار فارکس برای انجام سفته‌بازی و پوشش ریسک (Hedging) استفاده می‌کنند. برخلاف تصور بسیاری از افراد، اولین شکل از بازارهای فارکس قرن‌ها قدمت دارند و به دوره بین النهرین باز می‌گردند.

معامله‌گران می‌توانند ۱۷۰ جفت ارز مختلف را در بازار فارکس معامله کنند. امروزه، حجم معاملات روزانه بزرگترین بازار مالی چیزی در حدود ۶.۶ تریلیون دلار و بیش از مجموع بازارهای سهام، بازارهای مشتقه و بازار ارزهای دیجیتال است. فارکس یک بازار مالی گسترده است، در واقع شبکه گسترده‌ای از کامپیوترها و واسطه‌ها در سراسر جهان این بازار را تشکیل داده‌اند. همچنین، کارگزاران فارکس می‌توانند به عنوان بازارساز (Market Maker) عمل کنند و قیمت‌های بید (Bid) بازار چیست و انواع آن و اسک (Ask) پیشنهاد دهند که با قیمت رقبا در بازار متفاوت است.

بازار فارکس را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: بازار بین بانکی و بازار خارج بورس (OTC). بازار بین‌ بانکی (Interbank Market) شبکه‌ای جهانی است که بانک‌ها و موسسات مالی از آن برای مبادله ارزها و سایر مشتقات ارزی میان خود استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نیز می‌توانند با استفاده از کارگزاری‌ یا بروکر‌ها به معامله در بازار خارج از بورس (OCT) فارکس بپردازند.

بازار مشتقه (Derivatives Market)

بازار مشتقه یکی از مدرن‌ترین انواع بازارهای مالی است. به زبان ساده، بازار مشتقه بستری را فراهم می‌کند که در آن خریداران و فروشندگان دارایی مورد نظر خود را بر روی یک قیمت توافقی پیش خرید یا پیش فروش می‌کنند. در این بازار، دارایی‌ها و کالاها به شکل اوراق مشتقه‌ مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله، مورد خرید و فروش قرار می‌گیرند. این قراردادهای مالی ارزش خود را از یک کالای اساسی یا گروهی از دارایی‌ها مانند سهام، اوراق قرضه، ارزها و غیره به‌ دست می‌آورند به همین علت به اوراق مشقه، اوراق ثانویه نیز می‌گویند.

سرمایه‌گذاران از اوراق مشتقه برای پوشش ریسک (Hedge)، کاهش ریسک و با سفته‌بازی استفاده می‎‌کنند. به این معنی که آنها ریسک با انتظار پاداش می‌پذیرند. بسیاری از افراد سرمایه‌گذاری در بازار مشتقه را به عنوان شکلی پیشرفته از سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند. قراردادهای اوراق مشتقه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: لاک (Lock) و آپشن (Option). در قراردادهای لاک مانند قراردادهای آتی، طرفین معامله از ابتدا در مورد شرایط و مدت زمان قرارداد متعهد می‌شوند. در قراردادهای آپشن یا اختیار معامله مانند قراردادهای سهام، به طرفین این اجازه را می‌دهند تا پیش از پایان زمان قرارداد، حق خرید یا فروش دارایی خود را داشته باشند.

سوالات متداول

سهم بازار کریپتو و فارکس از بازار مالی چقدر است؟

یبشتر از ۹۹ درصد حجم بازار در اختیار مارکت فارکس و حدود ۰.۱ درصد در بازار کریپتوکارنسی‌ در حال گردش است.

معاملان مشتقات چیست؟

به مجموع معاملات آپشن و مارجین معاملات مشتقات می‌گویند.

نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی شما با بازارهای مالی نوشته شده است و آکادمی ارز تودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات یا عواقب مالی آن برای افراد ندارد.

بازار مالی چیست؟ و انواع آن کدام اند؟

ساعد نیوز: بازار مالی (به انگلیسی: Financial market ) با تقسیم کل سیستم اقتصاد یک کشور به دو بخش واقعی و مالی، بخش مالی را می‌توان به عنوان زیرمجموعه‌ای از نظام اقتصادی تعریف کرد که در آن وجوه، اعتبارات و سرمایه در چارچوب قوانین و مقررات مشخص از طرف پس‌انداز کنندگان و صاحبان پول و سرمایه به طرف متقاضیان، جریان می‌یابد.

بازار مالی (Financial Market) اصطلاحی گسترده است که برای طیف وسیعی از بازارها به کار می رود. هر بازاری که در آن تجارتی صورت می گیرد یک بازار مالی محسوب می شود. حتی بازارهایی که در آنها تجارت اوراق بهادار شامل سهام، اوراق قرضه، ارز، فلزات و مشتقات آنها انجام می شود هم بازار مالی هستند.

نظام مبتني بر اقتصاد بازار در سطح كلان به وجود بازارهاي 4 گانه اعتقاد دارد. اين بازارها عبارتند از: بازار كالا، بازار كار، بازار پول و بازار سرمايه. تجزيه و تحليل بازارهاي 4 گانه تعادل عمومي را به اثبات مي رساند. دو بازار از بازارهاي ياد شده در ارتباط با بخش مالي مي باشد. بخش مالي روي دوم سكه اقتصاد است كه در واقع مكمل بخش واقعي اقتصاد است. بنابراين تعادل بلند مدت و با ثبات هر نظام اقتصادي هنگامي به دست مي آيد كه دو بخش مالی و اقتصادی با ارتباطات دروني خود در شرايط تعادلي عمل كنند. بر اين اساس مي توان گفت كه بخش مالي تزريق كننده حيات به بخش حقيقي اقتصاد است و منظور از توسعه مالي، توسعه سيستم يا بخش مالي يعني بازارها، نهادها و ابزارهاي مالي مي باشد.

کارکردهای بازار مالی

جذب و تجهیز پس اندازها بازار چیست و انواع آن و تخصیص بهینه منابع (انتقال وجوه بین واحدهای اقتصادی)

انتقال وجوه بین واحدهای اقتصادی نقش اساسی بخش مالی اقتصاد است. واحدهای اقتصادی به طور کلی شامل واحدهای دارای پس انداز و واحدهای سرمایه گذاری هستند. نقش بازارهای مالی این است که این دو گروه مزبور را به یکدیگر نزدیک کند و راهکاری فراهم نمایند که وجوه از واحدهای دارای مازاد پس انداز به واحدهای مواجه با کمبود منابع یا کسری پس انداز انتقال یابد. بدیهی است که تأثیر این نقل و انتقال وجوه فراهم آوردن امکانات سرمایه گذاری مولد است. بنابراین ملاحظه می شود که در صورت عدم وجود یا ضعف بازارهای مالی، امکان تحقق سرمایه گذاری های مولد در سطح وسیع وجود نخواهد داشت.

تعیین قیمت وجوه و سرمایه

قیمت وجوه و سرمایه نیز در بازارهای مالی تعیین می شود. بنابراین بازارهای مالی با تعیین قیمت سرمایه و وجوه، بنگاه ها را در تصمیم گیری های سرمایه گذاری و برنامه ریزی های مالی کمک می کنند. به بازار چیست و انواع آن طوری که قیمت بازاری سرمایه توسط بنگاه می تواند با بازده انتظاری ناشی از آن مورد مقایسه قرار گیرد و بدین ترتیب بنگاه ها سرمایة خود را به سرمایه گذاری هایی که بازدة آن ها بالاتر یا مساوی هزینه سرمایه آن هاست اختصاص دهند. همچنین با استفاده از هزینة سرمایه که در بازار مالی تعیین می شود، امکان مقایسه و ترجیح سرمایه گذاری های کوتاه مدت و بلند مدت فراهم می شود. اما فرآیند کشف قیمت در بازارهای مالی زمانی به درستی و به شکل عادلانه انجام می گیرد که شرایط رقابتی بر بازار حاکم باشد. در این شرایط عرضه و تقاضای وجوه و سرمایه، قیمت را تعیین می کند و قیمت تعیین شده توسط بازار بهترین راهنما برای عرضه کنندگان وجوه یعنی پس اندازکنندگان و سرمایه گذاران و تقاضاکنندگان وجوه یا سپرده پذیران خواهد بود. بدین وسیله تصمیم گیری برای هر دو گروه آسان خواهد شد و منابع سرمایه ای به بهترین نحو تخصیص خواهد یافت.

انتشار و تحلیل اطلاعات

بازارهای مالی، اطلاعات را گردآوری می نمایند و از طریق قیمت های منتشر شده منعکس می نمایند. حتی افرادی که فرآیند پرهزینه ارزیابی بنگاه ها و مدیران و شرایط بازار سهام را طی نکرده اند، می توانند قیمت های سهام را که منعکس کنندة اطلاعاتی است که دیگران به دست آورده اند، مشاهده کنند. انتشار و تجزیه و تحلیل اطلاعات توسط بازارهای مالی باعث می شود تا جامعه منابع ناچیزی را به منظور به دست آوردن اطلاعات هزینه کند. اقتصادی شدن کسب اطلاعات دربارة فرصت های سرمایه گذاری، می تواند به تخصیص بهتر منابع منجر گردد.

تسهیل دادوستدها

سیستم های مالی که هزینه های مبادلاتی را کاهش می دهند، می توانند موجب تخصصی تر شدن فعالیت ها، نوآوری تکنولوژی و رشد اقتصادی شوند. همان طور که آدام اسمیت (1779) نیز ادعا می کند، هزینة مبادلاتی کمتر باعث تخصصی تر شدن کارها می شود. وجود واسطه ای همانند پول، باعث می شود تا هزینه های مبادله کالا تا حد زیادی کاهش یابد و امر مبادله ساده تر و روان تر گردد. وجود نهادهای واسطه ای نیز خود باعث کاهش این هزینه ها، تقسیم کار بهتر و در نتیجه کارآیی و رشد بالاتر می شود.

توزیع خطر و مدیریت ریسک

بازارهای مالی علاوه بر تخصیص سرمایة پولی، خطرات اقتصادی را نیز توزیع می کنند. در واقع ریسک اشتغال به فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری، از طریق ایجاد و توزیع اوراق بهادار از هم تفکیک و توزیع می شود. به عبارت دیگر بازارهای مالی (بازار پول و سرمایه) در ابعاد وسیع ریسک افرادی را که در فعالیت های اقتصادی بزرگ و پرمخاطره اشتغال دارند به پس انداز کنندگان که حاضر به پذیرش ریسک یک بازدة غیرمطمئن هستند، منتقل و بین آن ها توزیع می کنند.

بازارهای مالی علاوه بر تفکیک ریسک اشتغال و سرمایه گذاری، افراد را قادر به ایجاد تنوع در سرمایه گذاری می کنند. ایجاد تنوع در سبد دارایی منجر به کاهش ریسک می شود. کل ریسک به این علت کاهش می یابد که زیان در بعضی از سرمایه گذاری ها توسط منافع ناشی از سایر سرمایه گذاری ها جبران می شود. بازارهای مالی همچنین ریسک عدم نقدشوندگی را کاهش می دهند. نقدشوندگی، عبارت از سهولت تبدیل دارایی ها به قدرت خرید در قیمت های مورد توافق است. هزینه های مبادلاتی و عدم تقارن اطلاعاتی باعث کاهش نقدشوندگی شده و ریسک را افزایش می دهد. بازارهای مالی از طریق انتشار و تحلیل اطلاعات و تسهیل دادوستدها به کاهش ریسک عدم نقدشوندگی کمک می کنند.

طبقه بندی انواع بازارهای مالی در ایران

بازارهاي مالي بر پايه معيارهاي متفاوتي قابل طبقه بندي هستند:

1. طبقه بندي بر اساس نوع دارايي
2. طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
3. طبقه بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي

انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارايي

الف) بازار سهام

در اين بازار، سهام شركت ها كه نشانگر مالكيت دارنده آن در شركت است، دادوستد مي شود.

ب) بازار اوراق بدهی

بازاري است كه در آن ابزارهاي با درآمد ثابت (اوراق قرضه) دادوستد مي شوند.

ج) بازار ابزارهای مشتق

بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر دارايي هاي مالي يا فيزيكي از كه آن جمله مي توان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.

طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

بازار دست اول (اولیه)
شرکت ها، مؤسسات و بنگاه های اقتصادی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند كه اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، به دست می آورند. واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول انجام می شود. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می شوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.

بازار دست دوم (ثانویه)
پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آن که این اوراق بتوانند مورد دادوستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می شود. در این بازار، اوراق قابلیت دادوستد پيدا مي كنند. وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش دهد، ضمن این که شرایطی فراهم می آورد که قرض دهندگان و قرض گیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه گذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.
دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام می شود و بنابراین با جابجا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل دادوستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد می شود. در این حالت، از نقد شدن پیش از سررسید بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگیری می شود و در نتیجه ضربه های کمبود نقدینگی تأثیر محدودتری بر واحدهای سرمایه گذار خواهد داشت.

طبقه بندي بر اساس سررسید تعهدات مالی

الف ) بازار پول ( Money market )
بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک سال دارند. همچنین می توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه های تجاری این بازار چیست و انواع آن امکان را می دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب درآورند.

ب ) بازار سرمایه ( Capital market )
برپایه طبقه بندی بازار مالی با نگرش به سررسید دارایی ها، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی های بدون سررسید اطلاق می شود. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پس اندازی و تأمین نیازهای سرمایه گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.
مهمترین کارکرد بازارهای مالی شامل بازارهای پول، سرمایه و بیمه در اقتصاد ملی، تجهیز منابع پس اندازی و هدایت آن به سوی فعالیتهای مولد اقتصادی است، ضمن آنکه تعیین قیمت وجوه و سرمایه، انتشار و تحلیل اطلاعات و توزیع ریسک اقتصادی نیز اغلب در شمار کارکردهای این بازارهاست.

بازار پول (Money Market)

این بازار یکی از بزرگترین بازارهای مالی و سرمایه جهان است که بانک ها و شرکت های دولتی و خصوصی و همچنین سهامداران در آن فعال می باشند. این بازار به چهار دسته بزرگ و اصلی اوراق قرضه دولتی، شرکتی، شهرداری، اوراق خزانه بانکی، اسناد بانکی و گواهی اسناد سپرده تقسیم می شود. به صورت کلی این بازارها در راستای جذب سرمایه برای راه اندازی پروژه های شرکت های خصوصی و دولتی و انتشار اوراق برای سرمایه گذاران فعالیت می کند که البته در مقالات بعدی به صورت کامل راجع به هر بخش توضیحات بازار چیست و انواع آن کامل خواهیم داد. در حالت کلی این بازارها بیشتر برای افرادی که به دنبال سرمایه گذاری هایی با ریسک و همچنین سود کم هستند مناسب می باشد.

بازار ارز (Currency Market)

آخرین گروه از دسته بندی بازار های مالی و سرمایه بازار ارز (Currency Market) می باشد که شامل بازار مالی فارکس (Forex Market) یا foreign exchange market می باشد. این بازار یکی از بزرگترین بازارهای مالی بین المللی می باشد که گردش مالی روزانه آن حدود ۷۰۰۰ میلیارد دلار می باشد و جزو پر طرفدارترین بازارهای مالی آنلاین دنیا می باشد که تعداد زیادی از تحلیلگران، معامله گران، شرکت ها، بانک ها و موسسات از سرتاسر دنیا در آن فعالیت می کنند.

ریسکهای موجود در بازار مالی ایران

ریسک دولتی

این ریسک که بر اساس پایین بودن قدرت اعتبار کشور و دولت ایران در تأمین منابع مالی از طریق قرض از بانک بر ؟ یا بازار بین المللی میباشد بر اساس قیمت اخیر پایین نفت و رشد متوسط اقتصادی و منفی بودن سطح تجاری کشور به وجود آمده است. به دنبال برداشته شدن تدریجی تحریمهای اقتصادی از ژانویه سال ۲۰۱۶، اعتبار ایران نسبتاً با رشد کمی به دلیل افزایش صادرات نفتی ایران به حد قبل تحریمها و وارد شدن سرمایه های خارجی مواجه شده است سطح پایین بدهیها بین تمامی و همچنین افزایش دسترسی کشور ایران به بازارهای تأمین مالی به کم شدن این ریسک کمک خواهد کرد.

ریسک نرخ ارز

این ریسک با توجه به برداشته شدن تحریمهای اقتصادی به دلیل فعالیتهای اتمی ایران و افزایش دیدگاه مثبت نسبت به آینده اقتصاد ایران کمتر میشود. ولی با این وجود، عدم اطمینان به دلیل یکی نبودن برنامه های رسمی دولتی و بازار ارز که به سال ۲۰۱۸ موکول شده است به همراه نگرانی هایی که از اجمال تحریمهای جدید توسط دولت آمریکا، هنوز به آرایش نرسیده و دارای تحولات زیادی میباشد.

ریسک بخش بانکها

ضعف بانکها به دلیل کمبود منابع، بالا بودن نرخ وامهای بیپایه و اساس، تغییرات در سیاستهایی که موجب تفاوت در پروسه ارائه تسهیلات بوجود آمده است باعث افزایش این ریسک شده است با وجود این که ایران در صدد شکستن مسأله تحریمهای اقتصادی از جانب دولت آمریکا در خصوص دلار آمریکا که به عنوان ارز رسمی در مبادلات استفاده میشود، بیشتر بانکهای غربی با اطاعت از آمریکا با مبادله با دولت و بانکهای ایران سرباز میزنند.

ریسک سیاسی

با توجه به اینکه انتظار میرود با روی کار آمدن آقای روحانی، رئیس جمهور جدید در سال 2017، این ریسک کاهش یابد، ولی متأسفانه صحنه سیاسی هنوز دارای تزلزل بسیار بوده است به طوری که جناح راست در صدد … علاوه بر آن شده است که بر سر راه آقای روحانی وجود دارد، دولت جدید آمریکا نیز با به کارگیری سیاست مخالف ایران که با همکاری کشور اسرائیل و چند کشور حوزه خلیج فارس همراه است.

ریسک بخش اقتصادی

وابستگی ایران در بخش هیدروکربن موجب تزلزل اقتصادی ایران و افزایش یا کاهش قیمت و صادرات نفی شده است بعد از برطرف شدن مشکلات تحریمهای اتمی، ایران میتواند از نمای رقبای خود در حوزة خلیج فارس پیشی بگیرد ولی افزایش ریسک به دلیل افزایش تحمیل تحریمهای جدید از طرف کشور آمریکا باعث تنزل در اعتماد در اقتصاد داخلی و خارجی ایران میشود، تراز این ریسک را بالا میبرد.

اوراق مشتقه چیست؟ | آشنایی با انواع اوراق مشتقه در بازار بورس

اوراق مشتقه از مهم‌ترین ابزارهای کاهش ریسک معامله در بازارهای مالی هستند. معامله‌گرانی که در بازارهای مالی مانند بورس، فارکس، طلا، نفت، کالا و …. فعالیت می‌کنند، به کمک این اوراق می‌توانند سطح امن‌تری از معامله را تجربه کنند. در این مقاله از گروه نرم افزار حسابداری محک به بررسی اوراق مشتقه و انواع آن می‌پردازیم.

فهرست مطالب

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار نوعی ابزار مالی دارای ارزش است که قابلیت نقل و انتقال و تبدیل به پول نقد را دارد. این اوراق در واقع ضامن حقوق مالی قابل انتقال به مالک آن است و دارنده قانونی را مشخص می‌کند. سازمانی که این اوراق بهادار را صادر می‌کند به عنوان نهاد توزیع کننده آن نیز شناخته می‌شود. اکثر کارگزاری‌ها با این نهاد در ارتباط بوده و اوراق‌های مختلف را برای متقاضیان خریداری می‌کنند.

اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه بخش اوراق بدهی (Debt Securities)، اوراق مشتقه (Derivative Securities)، اوراق حقوق صاحبان سهام (Equity Securities) تقسیم می‌شود. در ادامه با اوراق مشتقه به عنوان یکی از مهم‌ترین انواع اوراق بهادار آشنا می‌شویم.

اوراق مشتقه چیست؟

اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار است که ارزش خود را از دارایی پایه یا گروهی از دارایی‌ها مانند محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی، سکه و… می‌گیرد و ارزش آن از ارزش دارایی‌هایی که در قرارداد ذکر شده، مشتق می‌شود. این اوراق از ابزارهای مالی مرتبط با مدیریت ریسک هستند که قیمت آن‌ها تنها بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود بلکه به دارایی پشتوانه آن‌ها نیز بستگی دارد.

اوراق مشتقه در بازار بورس یا در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شوند. اوراق مشتقه خارج از بورس قانون‌گذاری نشده‌اند و بخش بزرگ‌تری از مشتقه‌ها را تشکیل می‌دهند. درحالی‌که مشتقه‌های معامله شده در بازار بورس استانداردسازی شده و بر اساس قانون معامله می‌شوند.

هدف از ایجاد اوراق مشتقه در بازارهای مالی چیست؟

اواراق مشتقه با دو هدف زیر وارد بازارهای مالی می شود:

پوشش ریسک مالی: یکی از مهم‌ترین اهداف ایجاد اوراق مشتقه در بازارهای مالی، کنترل ریسک مالی در بازار چیست و انواع آن معاملات است. معامله گرانی که پیش‌بینی کاهش یا افزایش قیمت را در بازار دارند، به کمک این اوراق می‌توانند ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند و در موقعیت‌های مختلف عملکرد مناسبی داشته باشند.

ایجاد تنوع: یکی دیگر از اهداف وجود اوراق مشتقه، ایجاد تنوع در دارایی‌های سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران و معامله گران در بازارهای مالی می‌توانند با ترکیب این اوراق با سایر دارایی‌ها، استراتژی‌های معاملاتی مختلفی را اتخاذ کنند و ریسک پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند. به طور کلی اوراق و ابزار مشتقه به معامله گران کمک می‌کنند تا در روندهای صعودی و نزولی بازار، موقعیت مناسبی اتخاذ کنند.

تاریخچه اوراق مشتقه در جهان

در گذشته، افراد برای فروش دارایی‌ها و محصولات خود و همچنین تأمین نیازهای اساسی زندگی، قراردادهایی را به صورت خصوصی تنظیم می‌کردند که ماهیت فیزیکی نداشت. این توافق نامه‌ها مبتنی بر تحویل یک کالا یا دارایی در زمان آینده و پرداخت هزینه آن در زمان حال بود.

در سال ١٨۴٨ در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات و انجام معاملات خود،به بازار نیاز داشتند. این احساس نیاز، کشاورزان و خریداران را ملزم به پایه ریزی نوعی قرارداد تعهدی کرد. بر اساس این قرارداد کشاورزان متعهد شدند که محصولات خود را در تاریخ مشخص (تاریخ تحویل کالا) و با قیمت توافق شده بفروشند. بعدها در سال 1973 اولین بازار رسمی که ابزارهای مشتقه در آن به کار گرفته می‌شد، در شیکاگو شکل گرفت.

از آن تاریخ به بعد، اوراق و ابزارهای مشتقه در سایر بازارها مورد استفاده قرار گرفتند. به طوری که بازارهای بورس کالای شیکاگو، بورس کالای نیویورک و بورس اختیار معامله شیکاگو، به برترین و پیشتازترین بازارهای مشتقه جهان تبدیل شدند. آنجا بود که اوراق قرضه و اوراق شاخص بورس به عنوان اوراق و ابزارهای مشتقه مالی شناخته شدند و مورد معامله قرار گرفتند.

تاریخچه اوراق مشتقه در ایران

اگرچه سابقه استفاده از اوراق مشتقه در جهان به چند قرن پیش برمی‌گردد، اما این معاملات در ایران قدمت چندانی ندارند. در واقع، در سال 1387، هم‌زمان با شروع کار بورس در ایران، بورس کالا، اوراق مشتقه روی کار آمدند. بسیاری از کارشناسان مالی بر این باورند که برای رشد اقتصادی باید تمرکز بیشتری بر روی اوراق مشتقه داشت.

نحوه معامله اوراق مشتقه چگونه است؟

1. مشتقاتی که در خارج از بازار بورس معامله شده و شرایط آن به صورت خصوصی و بر اساس خواسته‌های طرفین تعیین می‌شود.
2. معامله مشتقاتی که بر اساس استانداردها و قوانین بازار بورس انجام می‌شود. طبیعتاً انجام این نوع معامله از ریسک کمتری برخوردار است.

مزایا اوراق مشتقه چیست؟

استفاده از اوراق و ابزارهای مشتقه مزایای قابل توجهی دارد. از بازارهای مالی جهان به‌صورت گسترده استفاده می‌شود که در ادامه با برخی از مهم‌ترین مزایا اوراق مشتقه آشنا می‌شویم:

افزایش معاملات

استفاده از این اوراق موجب می‌شود تا سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بتوانند معاملات بیشتری را در بازارهای مالی انجام دهند. در برخی از موارد قیمت اوراق مشتقه نسبت به دارایی پایه کم‌تر است و همین سبب می‌شود تقاضا برای این اوراق بیشتر شود. در نتیجه میزان معاملات بازار نیز با افزایش همراه خواهد بود.

کاهش ریسک

یکی از مهم‌ترین مزایای اوراق و ابزارهای مشتقه کاهش ریسک است. در قراردادهای مشتقه، خریدار و فروشنده با آگاهی کامل و انجام بررسی‌های لازم و همچنین پیش‌بینی افزایش یا کاهش قیمت، اقدام به انجام معامله می‌کنند. همین کار سبب می‌شود از تحمل شوک‌های ناشی از نوسانات قیمت در امان بمانند.

نقدینگی بالا

هنگامی که نقدینگی در یک بازار بالا باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند دارایی خود را هر موقع اراده کنند، به پول نقد تبدیل کرده و آن را از معامله خارج کنند. بازار اوراق مشتقه به دلیل اینکه هزینه مبادلات پایین‌تری نسبت به بازار بورس و دیگر بازارها دارند، معامله در آن با سرعت بیشتری انجام می‌شود و همین سبب جاری شدن نقدینگی می‌شود. بنابراین، معامله گرانی که خواستار سرمایه‌گذاری در بازارهایی با نقدینگی بالا هستند، بازار اوراق مشتقه را انتخاب می‌کنند.

تعیین قیمت کالا

یکی دیگر از مزیت‌های اوراق مشتقه تعیین قیمت کالا است. قیمت تقریبی کالا و دارایی‌ها را می‌توان از طریق قیمت معاملات آتی مبتنی بر آن کالا، به دست آورد.

کسب سود از نوسانات بازار

به کمک قرارداد اختیار معامله که یکی از انواع اوراق و ابزار مشتقه محسوب می‌شود، می‌توان بدون در اختیار داشتن سهام یا دارایی، از نوسانات قیمتی در بازار بهره برد.

معایب اوراق مشتقه چیست؟

اوراق و ابزارهای مشتقه در کنار مزایایی که دارند با معایبی نیز همراه هستند در ادامه با این معایب آشنا می‌شویم:

پیچیدگی معاملات مشتقه

با گذر زمان و افزایش تنوع در بازارهای مالی، معاملات اوراق مشتقه پیچیده و مشکل می‌شود به طوری که معامله گران برای استفاده از آن‌ها به ابزارهای ریاضی پیشرفته نیاز پیدا می‌کنند. از طرفی این پیچیدگی سبب می‌شود تا افراد کمی بتوانند از نحوه معامله آن‌ها سر دربیاورند.

افزایش معاملات پی در پی

اگرچه اوراق و ابزارهای مشتقه در ابتدا با هدف کاهش ریسک ایجاد شدند، اما در حال حاضر اکثر معاملات بازار چیست و انواع آن مربوط به مشتقه با انگیزه خرید و فروش‌های پی در پی یا به اصطلاح بورس بازی برای کسب سود بیشتر انجام می‌شود. این پدیده در طول زمان موجب آسیب به بازارهای مالی می‌شود.

آشنایی با انواع اوراق مشتقه

اوراق مشتقه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه با هر یک آشنا می‌شویم:

1) قراردادهای آتی

قراردادهای آتی (Futures Contract) یکی از انواع ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی است که در آن فروشنده تعهد می‌کند در زمان مشخص مقدار معینی از یک کالا را به قیمت مشخص به خریدار بفروشد. خریدار نیز متعهد می‌شود این کالای را در زمان مشخص خریداری کند.

مبلغ قرارداد آتی در تاریخ سررسید، تسویه می‌شود. با توجه به اینکه قراردادهای آتی ماهیت تعهدی دارند، هزینه‌ای تحت عنوان وجه تضمین از خریدار و فروشنده دریافت می‌شود به صورت روزانه تغییر می‌کند. معمولاً قراردادهای آتی به تحول فیزیکی کالا منجر نمی‌شوند و قبل از تاریخ سررسید، توسط سرمایه‌گذار به فروش می‌رسند. در بورس کالای ایران، معامله زعفران، پسته و زیره سبز بر اساس قرارداد آتی انجام می‌شود.

2) قراردادهای اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله (option contract)، قراردادی دو طرفه بین خریدار و فروشنده است که در آن حق خرید یا فروش دارایی با قیمت از پیش از تعیین شده وجود دارد. این نوع قرارداد به دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش، تقسیم می‌شود. در واقع در این نوع قرارداد خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی یا سهام ثبت شده در قرارداد را در زمان مشخص شده به دست می‌آورد. فروشنده نیز می‌بایست تا قبل از تاریخ مشخص شده در قرارداد، هر زمانی که خریدار قصد معامله داشت، به تعهدات خود عمل کرده و دارایی را با همان قیمت توافق شده معامله کند.

3) پیمان‌های آتی

پیمان آتی (Forward Contract) در واقع همان قرارداد آتی است با این تفاوت که در بازارهای متشکل خارج از بورس معامله می‌شود. در پیمان‌های آتی دو طرف یک معامله (خریدار و فروشنده) بر سر زمان تحویل یک دارایی با قیمت مشخص به توافق می‌رسند.

چگونه وارد بازار مشتقه بورس تهران شویم؟

بازار بورس کالای ایران مکانی است که در آن امکان عقد قراردادهای مشتقه برای معامله گران فراهم است. برای ورود به بازار بورس و انجام معامله در آن باید مراحل زیر طی شود:

1.دریافت کد بورسی

اولین قدم برای ورود به بازار بورس کالای تهران، ثبت نام در سامانه سجام «sejam.ir» است. بعد از ثبت نام و احراز هویت در این سامانه می بایست به یکی از کارگزاری های معتبر مراجعه کنید و حساب بورس کالا خود را فعال کنید.

2.افتتاح حساب بانکی عملیاتی

برای استفاده از اوراق و ابزار مشتقه در بورس کالای تهران، باید در یکی از بانک‌های مورد تأیید بورس کالا (ملت، سامان، رفاه) حساب بانکی داشته باشید.

3.ثبت سفارش

بعد از فعال‌شدن حساب کاربری شما در بورس کالا تهران، می‌توانید نسبت به انجام معامله و ثبت سفارش اقدام کنید. اما بهتر است قبل از انجام معامله با کسب آموزش‌های کاربردی دانش خود را در این زمینه افزایش دهید.

آیا همه افراد می‌توانند از ابزار مشتقه استفاده کنند؟

همان‌طور که گفته شد برای استفاده از ابزارهای مشتقه و قراردادهای آتی، داشتن کد بورسی الزامی است. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که افرادی که با نحوه انجام معاملات بورس کالا آشنایی ندارند، نمی‌توانند از بازار سود کسب کنند. بازار اوراق و قراردادهای مشتقه، بسیار پیچیده‌تر از معاملات بورس اوراق بهادار است از این رو تنها افرادی می‌توانند از ابزار مشتقه استفاده کنند و از این معاملات سود کسب کنند که با روانشناسی بازار آشنا باشند.

سخن آخر

در این مقاله با اوراق و ابزارهای مشتقه و انواع آن آشنا شدیم. اگر چه این اوراق با هدف کاهش ریسک ایجاد شده‌اند اما ورود بدون آشنایی به این معاملات می‌تواند خطرناک باشد. برای اینکه معاملات مشتقه، برای شما منجر به سود شود، باید با آموزش و آگاهی کافی، وارد این بازار شوید.

بازار مالی چیست؟ انواع بازارهای مالی

همانطور که از نام آن مشخص است، بازارهای مالی مکانی برای مبادله یک دارایی مثل سهام، اوراق قرضه، ارز و ابزارهای مشتقه میباشد. این بازارها را با نام های مختلفی مثل بازار بورس و یا بازار سرمایه نیز میشناسند. اما در هر حال تمام این بازارها به یک مفهوم هستند.

به بیان ساده، بیزنس ها و سرمایه گذاران میتوانند از طریق بازارهای مالی، بیزنس خود را رشد دهند و به سود برسند.

برای اینکه دقیق تر این موضوع را بررسی کنیم، یک بانک را تصور کنید که در آنجا حساب پس انداز باز میکنیم. بانک میتواند از پول ما و سایر مشتریان استفاده کند و آن را به سرمایه گذاران و صاحبان مشاغل وام بدهد(در ازاء بهره).

افرادی که در بانک پس انداز میکنند، بهره دریافت میکنند و سرمایه آنها رشد میکند. بنابراین در اینجا بانک بعنوان یک بازار مالی عمل میکند که عملکرد آن به نفع وام دهنده و وام گیرنده میباشد.

انواع بازارهای مالی:

بازارهای مالی انواع مختلفی دارند و در هر کشور، یک نوع بازار مالی در اندازه متفاوت وجود دارد. بعضی از بازارها کوچک هستند اما بعضی از بازارها بزرگ میباشند و در سطح بین المللی شناخته شده هستند مثل بورس نیویورک(NYSE). در بازار بورس نیویورک روزانه تریلیون دلار معامله میشود. در ادامه انواع بازارهای مالی را با جزئیات کامل بررسی میکنیم:

۱-بازار سهام:

در بازار سهام ، سهم یا بازار چیست و انواع آن بخشی از یک شرکت را خرید و فروش میکنیم. یعنی هر سهم از یک شرکت، قیمتی دارد و در صورتی که عملکرد شرکت خوب باشد، قیمت هر سهم آن نیز زیاد میشود و افرادی که سهام آن شرکت را خریداری کرده اند، سود میکنند.

براحتی میتوانیم سهام بخریم اما نکته مهم این است که در چه شرکتی سرمایه گذاری کنیم و چقدر از کل سرمایه را در آن وارد کنیم. برای بررسی وضعیت بازار سهام، میتوانیم انواع شاخص را نیز تحلیل کنیم.

بنابراین نحوه سرمایه گذاری و کسب سود در بازار سهام بدین صورت است که ما سهام یک شرکت را در قیمت پایین میخریم و بعد از اینکه قیمت آن بالا رفت، آن را میفروشیم و از تفاوت قیمت سود میکنیم.

۲-بازار اوراق قرضه:

دولت و شرکت ها میتوانند از بازار اوراق قرضه استفاده کنند تا یک پروژه یا سرمایه گذاری را تامین مالی کنیم. در این بازار سرمایه گذاران، اوراق قرضه را میخرند و بعد از مدت مقرر، اصل سرمایه بعلاوه بهره را دریافت میکنند.

۳-بازار کالا:

در بازار کالا، معامله گران و سرمایه گذاران به خرید و فروش کالاها و منابع طبیعی میپردازند مثل نفت، طلا… پس این نوع کالاها نیز یک بازار مختص به خود را دارند چون قیمت انها ثابت نمیباشد و نوسانات روزانه دارد.

۴- بازار مشتقه:

در این بازار قراردادها و ابزارهای مشتقه معامله میشود که ارزش آنها بر اساس دارایی مربوط به قرارداد میباشد. برای مثال قراردادهای آتی و مابه التفاوت(CFD) جزء ابزارهای مشتقه هستند یعنی یک دارایی مستقل و جدا نمیباشد و صرفا یک قرارداد هستند که بر اساس دارایی مورد نظر، قیمتگذاری میشوند. مثل CFD انس طلا یا بیت کوین که در بازار فارکس معامله میشود.

یعنی شما با خرید بیت کوین در بازار فارکس، میتوانید همانند خرید آن در صرافی سود کنید ولی با این تفاوت که CFD آن را معامله کرده اید و نه خود بیت کوین را!