تاریخچه بورس تهران

این نشان برنجی در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.

تاریخچه بورس در ایران:

در سال 1315 هجری شمسی یک کارشناس هلندی فکر اولیه ایجاد بورس را در ایران پایه ریزی کرد و فردی بلژیکی به نام “ران لوتر فلد“ که در ایران به سر می برد از طرف دولت وقت مامور بررسی ایجاد بورس در ایران گردید و پس از انجام مطالعات گسترده درباره تاسیس بورس در ایران، اساسنامه ای تنظیم کرد و آنرا به مسئولین دولت ایران داد. اما درگیریهای دولت ایران در منطقه و سطح جهانی و همچنین شروع جنگ جهانی دوم (1939-1945 میلادی) اجازه افتتاح و راه اندازی بورس را به دولت ایران نداد و اساسنامه بورس و تشکیل بورس ایران تا 25 سال بعد از آن به تعویق افتاد.

در سال 1333 هجری شمسی دولت وقت به وزارت بازرگانی و صنایع و معادن ماموریت داد تا تشکیل بورس را بررسی و به انجام برساند.

بررسی های اولیه بیش از 7 سال به طول انجامید و در سال 1340 شمسی ساز و کار اولیه و ارکان و تشکیلات آن و نحوه کنترل آن توسط دولت تا حدود زیادی به تصویب کارشناسان رسید.

در سال 1341 موافقت نامه اولیه تاسیس بورس سهام در کمیسیونی متشکل از نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی تنظیم شد و نهایتا در سال 1345 شمسی با حضور هیأتی به سرپرستی دبیر کل بورس بروکسل که به دعوت دولت ایران برای راه اندازی بورس دعوت شده بودند لایحه قانون بورس اوراق تاریخچه بورس تهران بهادار تهران در مجلس شورای ملی تصویب و به بانک مرکزی ابلاغ شد.

اما باز هم بدلیل آماده نبودن بخش صنعتی و بازرگانی کشور اجرای این قانون تا سال بعد یعنی 1346 هجری شمسی به تاخیر افتاد.

در پانزدهم بهمن ماه سال 1346 و پس از گذشت یک سال از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار تهران چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی بعنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان، بورس اوراق بهادار تهران رسما فعالیت خود را آغاز کرد.

پس از راه اندازی اولیه بورس تهران، سهام شرکت نفت پارس، چند نوع اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد در بورس تهران پذیرفته شده و مورد معامله قرار گرفتند.

با توجه به معافیت های مالیاتی که در آن زمان برای شرکت ها و موسسات پذیرفته شده در بورس در نظر گرفته بودند،شرکت های زیادی علاقه به ورود به بورس داشتند و طی مدت کوتاهی پس از تشکیل، بورس در مسیر رشد و توسعه قرار گرفت تا اینکه در سال های بعد از پیروزی انقلاب بدلیل تحولات موجود و آغاز جنگ تحمیلی بورس تهران از رونق گذشته افتاد و تقریبا بطور عملی تعطیل شده بود. اما با آغاز برنامه توسعه پنج ساله اول در سال 1368 بورس مجددا در ایران احیا شد و در سال 84 شمسی هم با تصویب قانون اوراق بهادار تحولات بزرگ و مهمی در سازمان بورس اتفاق افتاد که بخش نظارتی و اجرایی را تفکیک کرده و دور جدیدی از فعالیت بازار سهام را در ایران رقم زد.

بورس اوراق بهادار خودش بعنوان یک شرکت سهامی تلقی میشود که سهام این شرکت نیز در بورس اوراق بهادار عرضه می شود.

عمر بورس ایران:

بورس اوراق بهادار در عمر پنجاه و جند ساله خود فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده است. از بدو تاسیس در سال 1346 تا سال 1357 تعداد شرکت ها و موسسات پذیرفته شده با رشد بسیار خوبی از 10 بنگاه اقتصادی با سرمایه 6/2 میلیارد ریال به 142 واحد صنعتی با رقمی بالغ بر 308 میلیارد ریال رشد داشت.

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 تا سال 1367 یعنی پایان جنگ تحمیلی تعداد شرکتها به 56 شرکت در پایان سال 1367 تقلیل یافت که دلیل عمده و اصلی آن تملک بسیاری از شرکتها توسط دولت و همچنین ملی شدن برخی صنایع مانند بانک و بیمه و همچنین خروج تعدادی از شرکت ها و رکود شدید دوران جنگ تحمیلی بود.

در سال 1389 سامانه معاملات برخط(آنلاین) راه انداز شد که باعث توسعه بازار سرمایه و سهولت و عدالت در انجام معاملات گردید و تا به امروز با ایجاد بازاری منصفانه، کارا و شفاف و با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان موجب افزایش مشارکت و فعالیت مستقیم سهامداران و ایجاد ارزش افزوده برای ذینفعان در این بازار شده است هر چند که بدلیل مداخلات دولت و شرکت های وابسته به آن و یا تعامل برخی از موسسات بزرگ حاضر در بورس گاهی خللی نیز در روند بازار سرمایه و انتفاع سهامداران بوجود می آید.

طول عمر بورس ایران را از بدو تاسیس تا به امروز می توان به 4 دوره مختلف تقسیم کرد:

1-دوره اول حد فاصل بین سال های 1346 تا 1357 هجری شمسی

2-دوره دوم حد فاصل بین سال های 1358 تا 1367 هجری شمسی

3-دوره سوم حد فاصل بین سال های 1368 تا 1383 هجری شمسی

4-دوره چهارم از سال 1384 هجری شمسی تا کنون

دوره های مختلف بورس:

دوره اول حد فاصل بین سال های 1346 تا 1357 هجری شمسی:

در این دوره بدلیل قوانینی که دولت برای رشد بورس وضع کرده بود و معافیت مالیاتی برای پذیرفته شدگان در بورس رونق خوبی بر بازار بورس حکمفرما بود. این امر باعث رشد چشمگیر هم در تعداد شرکت های بورسی و هم در حجم معاملات انجام شده بوجود گردید.

از قوانین آن دوره می توان به این موارد اشاره کرد:

1- تصویب قانون گسترش مالکیت سهام واحدهای تولیدی در اردیبهشت که به‌موجب آن موسسات خصوصی و دولتی موظف شدند به ترتیب ۴۹ درصد و ۹۴ درصد سهام خود را در آن عرضه کنند.

2- تصویب قانون معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۵۴

دوره دوم حد فاصل بین سال های 1358 تا 1367 هجری شمسی:

از نیمه دوم سال 1357 با بروز اعتصاب و درگیریهای داخلی در جریان انقلاب اسلامی و با تعطیل شدن واحدهای تولیدی و بازرگانی بورس ایران با سقوط شدیدی روبرو شد. تعطیلی شرکت ها و فرار صاحبان بنگاه ها و خروج سرمایه های آنها از کشور و همچنین طرح ملی شدن بانک ها و بیمه ها و تصاحب برخی از بنگاه ها توسط دولت و همچنین وقوع جنگ تحمیلی باعث تعطیلی کامل بورس تا سال 1361 شمسی گردید. در سال 1362 که تا حدودی تقاضا برای خرید وجود داشت بدلیل قیمت های پایین پیشنهاد شده توسط خریداران، عرضه کننده زیادی وجود نداشت و عملا معامله چندانی انجام نمی شد.

اما در سال 1363 دولت تصمیم گرفت تا تعدادی از کارخانه های دولتی را به کارگران و بخش خصوصی واگذار کند که همین امر باعث افزایش اندکی در معاملات بورس گردید. نهایتا در تابستان سال 1367 و با پذیرش قطعنامه 598 و همچنین تصویب قوانینی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و همچنین قانون های مالیات تعاون ملی و مالیات های مستقیم در قالب قانون برنامه پنج ساله اول دگرگونی های زیادی دز اقتصاد ایران بوجود آمد که بورس نیز از آنها تاثیر گرفت و باعث رشد حجم معاملات شد.

دوره سوم حد فاصل بین سال های 1368 تا 1383 هجری شمسی:

در سال 1368 و پس از پایان جنگ تحمیلی و همزمان با اجرای قانون پنج ساله توسعه، بورس ایران نیز که تا این زمان دچار رکود و یکنواختی شده بود دور تازه ای از فعالیت و تحول را در خود تجربه کرد. در این سال با اعمال برنامه های اصلاحی و ایجاد فضای رقابتی رشد بورس به منظور انتقال بخشی از تصدی های دولتی در راستای خصوصی سازی، جذب نقدینگی و پس اندازهای عمومی و هدایت این منابع به سمت سرمایه گذاری در بخش تولید و مشارکت بخش خصوصی در فعالیت های اقتصادی، در بورس اوراق بهادار پذیرش شرکت ها و بنگاه های اقتصادی به طرز چشمگیری افزایش یافت بطوریکه در پایان سال 1383 تعداد شرکت ها به 422 شرکت و حجم معاملات به بیش از 104 میلیارد ریال افزایش یافت.

دولت در این دوره برای رونق هرچه بیشتر بورس قوانینی را وضع کرد که تاثیر زیادی در افزایش حجم معاملات داشت. بعنوان مثال:

1- تبصره ۳۵ قانون بودجه سال ۱۳۷۸ کل کشور که در آن به وظیفه دولت نسبت به تعیین تکلیف همه شرکت‌های بخش دولتی از راه ادغام، واگذاری و فروش سهام به بخش‌های خصوصی و تعاونی اشاره شد.

2- ماده ۹۴ قانون برنامه سوم توسعه ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳ که بر اساس آن شورای بورس موظف شد تا کارهای لازم را برای ایجاد شبکه رایانه‌ای بازار سرمایه ایران به‌منظور انجام گرفتن دادوستد الکترونیک اوراق بهادار در سطوح ملی و پوشش دادن خدمات اطلاع‌رسانی در سطح ملی و بین‌المللی انجام دهد. همچنین بر اساس ماده ۹۵ برنامه سوم توسعه، شورای بورس مجاز شد تا دست به راه‌اندازی بورس‌های منطقه‌ای در سطح کشور بزند و راهکارهای لازم را برای قابل معامله شدن دیگر ابزارهای مالی در بورس اوراق بهادار فراهم نماید.

دوره چهارم از سال 1384 هجری شمسی تا کنون:

در سال 1384 روند بورس به دلیل رویدادهای مختلف چه در داخل و چه در خارج کشور و همچنین بدلیل افزایش بی رویه شاخص بورس در سال های قبل روندی کاهشی بود. و در نهایت سرعت این روند کاهشی در آذر ماه سال 84 کم شد و در سال 1385 معاملات بورس به یک تعادل نسبی رسید.

شرکت سهامی عام بازار بورس اوراق بهادار در سال 1385 و به موجب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران که در آذر ماه سال 1384 شمسی به تصویب رسیده بود تاسیس شد.

از اتفاقاتی که در این دوره افتاد می توان به این موارد اشاره کرد:

1-تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران

2-تشکیل شورای عالی بورس و اوراق بهادار

3-تشکیل شرکت سهامی عام بورس و اوراق بهادار تهران

-تشکیل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه

در سال 1389 برای توسعه بازار سرمایه و سهولت در معاملات سامانه معاملات برخط راه اندازی شد که دسترسی کلیه کاربران را بصورت آنلاین به انجام معامله و بررسی دارائیهای خود مقدور ساخت و همین امر باعث افزایش حجم معاملات و حضور بیشتر فعالان در بازار سرمایه شد.

با تمام فراز و نشیب هایی که بورس ایران در طول عمر خود داشت شاید بتوان گفت یکی از مهمترین تحولات ایجاد شده،تدوین قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384 بود.

این قانون با از بین بردن خیلی از نواقص موجود در بورس زمینه ساز رشد و گسترش بورس در ایران گردید.

قانون بازار اوراق بهادار بخش نظارتی و عملیاتی بورس را که تا آن زمان یکی بودند را از هم تفکیک کرد با تشکیل سازمان بورس و اوراق بهادار بخش نظارتی به این سازمان واگذار شد. این سازمان که خود تحت نظارت شورایی به نام شورای عالی بورس فعالیت می کند علاوه بر وظایف دیگر وظیفه نظارت بر عملکرد بورس های مختلف کشور را به عهده دارد.

انواع بازارها در بورس ایران :

در حال حاضر بورس ایران شامل 4 بورس بزرگ کشور می باشد که تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت کرده و عبارتند از:

1- بورس اوراق بهادار: در این بازار سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار مانند مشارکت سهام که از بهمن ماه سال 1346 مشغول به فعالیت می باشد.

2- فرا بورس: در این بازار سهام شرکت هایی که به هر دلیل موفق به پذیرش در بازار بورس نشده اند و همچنین سایر انواع اوراق مانند اوراق اجاره و امتیاز تسهیلات مسکن معامله و خرید و فروش می شود.این بازار در مهرماه سال 1388 تاسیس و آغاز به کار کرد.

3- بورس کالا: در این بازار انواع کالاها شامل فلزات، محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی و قراردادهای آتی سکه و …. خرید و فروش می شود. این بورس از شهریورماه سال 1382با عنوان بورس فلزات شروع به کار کرد و با تصویب قانون بازار تاریخچه بورس تهران اوراق بهادار مجددا از سال 1386 با تغییر نام به بورس کالا به فعالیت خود ادامه داد.

4- بورس انرژی: در این بازار انواع حامل های انرژی با محوریت برق که از مهمترین حامل های انرژی است معامله و خرید و فروش می شود.این بورس فعالیت خود را از سال 1391 آغاز کرد.

اهداف کلان سازمان بورس را می توان به شرح ذیل عنوان کرد:

ارتقای سهم بازار سرمایه در تأمین مالی فعالیت‌های مولد اقتصادی

به‌کارگیری مقررات و رویه‌های مؤثر برای حفظ سلامت بازار و رعایت حقوق سهامداران

تعمیق و گسترش بازار با بهره‌گیری از فناوری و فرایندهای به‌روز و کارآمد

توسعه دانش مالی و گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری و سهامداری در کشور

توسعه و تسهیل دسترسی به بازار از طریق کاربردهای فناوری اطلاعات

رعایت اصول پاسخگویی و شفافیت در همکاری‌ها و تعاملات با ذی‌نفعان

توسعه مستمر دارایی‌های فکری و سرمایه انسانی

توسعه بازار سرمایه در کل کشور می تواند زمینه ساز رشد و پیشرفت اقتصادی و باعث ایجاد گشایش در گره های اقتصادی کشور باشد.

سازمان بورس می بایست با ایجاد زیرساخت های لازم و آماده سازی بستر مناسب برای ارتباط بین سرمایه داران و شرکت های متقاضی مشارکت شرایطی را فراهم آورد .

این مشارکت سرمایه های مازاد و سرگردان جامعه به سمت بازار بورس و شبکه تولید جذب شده و چرخ اقتصاد کشور را به حرکت در آورد.

امروزه با طراحی انواع اوراق بهادار و راه اندازی نهاد ها و ابزارهای مالی با ریسک پذیری متنوع و همچنین گسترش و رشد فعالیت های آموزشی و فرهنگ سازی و همراه با آزاد سازی سهام عدالت تعداد سهامداران بازار بورس ایران رشد چشمگیری داشته که طبق آمار ها تا این تاریخ حدود 60 درصد از جمعیت کشور به نوعی سهامدار در بازار بورس هستند.

رکوردهای تاریخی بورس ایران:

یکشنبه سیاه: تاریخ 22 دیماه سال 1392 که با افت شدید شاخص به محدوده 85 هزار واحدی برگشت.

دوشنبه سیاه: تاریخ 20 مرداد ماه سال 1399 شاخص کل از عدد 2 میلیون واحد شروع به بازگشت کرد و تا مهر ماه همان سال محدوده یک میلیون و پانصد هزار واحدی را هم از دست داد.

ساعات کار بورس ایران:

بورس ایران در روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته از ساعت 9 صبح الی 12:30 دقیقه فعال بوده و تمامی فعالان بازار که دارای کد بورسی هستند می توانند در این ساعات معاملات خود را انجام دهند. روزهای تعطیل رسمی، بورس ایران نیز تعطیل می باشد.

ساعت 8:45لغایت 9 هر روز معاملاتی را بعنوان ساعت پیش گشایش در نظر گرفته و معامله گران می توانند سفارشات خود را در این مان در سایت کارگزاری خود ثبت نمایند.

لوگوی بورس ایران از نشانی برنجی متعلق به دوره هخامنشیان که در استان لرستان کشف شده اقتباس شده است.

در این لوگو چهار انسان دست در دست یکدیگر و به نشانه اتحاد و همکاری در درون دایره ای به نشانه دنیا و این دایره هم بر روی شاخ دو گاو که در اساطیر ایرانی آمده است به نشانه ثروت و بهره وری قرار گرفته اند.

این نشان برنجی در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.

تاریخچه بورس تهران

بورس سالهای زیادی است که در ایران فعالیت می کند اما این دو سال اسمش حسابی نقل محافل شده است. دلیل آشنایی بیشتر مردم با بورس در این دو سال، گسترش استفاده از اینترنت و فضای مجازی و تبلیغاتی انجام شده برای سرمایه گذاری در آن بود. حالا دیگر خیلی ها در این بازار پرنوسان و پرهیاهو مشغول خرید و فروش و به دنبال کسب سود هستند. در این مقاله می خواهیم تاریخچه بورس در ایران را برای شما شرح دهیم. با ما همراه باشید.

چه زمانی برای اولین بار طرح بورس در ایران مطرح شد؟

ابتدای تاریخچه بورس در ایران به سال 1315 بر می گردد. اولین باری که طرح راه اندازی بورس در ایران مطرح شد، در این سال و در دوران حکومت رضاشاه پهلوی بود. در این سال اولین مطالعات برای شکل گیری بورس در ایران انجام شد. شخصی به نام “ران لوترفلد” که اهل کشور بلژیک بود در کنار کارشناسی هلندی، اساسنامه ای را برای بورس ایران تهیه کرد و آن را به دولتمردان و مسئولین ایرانی ارائه داد. این شخص بلژیکی در دربار ایران کار می کرد و برای همین مورد اعتماد آنها بود.

این طرح قرار بود عملی شود اما بر اثر وقوع جنگ جهانی دوم و دیگر مسائل، کنار گذاشته شد تا این که سالها بعد دوباره مطرح شد.

مطرح شدن دوباره طرح راه اندازی بورس

پس از آن که بر اثر جنگ جهانی و مسائل بعد از آن طرح راه اندازی بورس به فراموشی سپرده شده بود، دولت دوباره در سال 1341 شروع به بررسی این طرح کرد.

حالا دیگر در کشور ثباتی کافی برقرار شده بود و دولت می توانست طرح بورس را بررسی کند و برای راه اندازی آن دست به عمل بزند. در این سال، کمیسیونی در وزرات بازرگانی شکل گرفت. در این کمیسیون، نمایندگان وزارت دارایی ، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعت و معدن ایران حضور داشتند و توانستند تا در این جلسه موافقت نامه اولیه تاسیس بورس سهام را تنظیم کنند.

در زمستان همین سال، هیئتی از بورس بروکسل(پایتخت کشور بلژیک) به سرپرستی دبیرکل این بورس برای کمک و مشارکت به راه اندازی بورس ایران به کشورمان دعوت می شوند اما این آمدن و رفتن ها 4 سال بعد به ثمر می انجامد. در سال 1345 بالاخره، قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس بررسی و تصویب می شود و برای اجرا به وزارت اقتصاد ابلاغ شد. وزات اقتصاد هم اجرای این قانون را به بانک مرکزی می سپارد.

تصویب نهایی قانون بورس

یک سال پس از ابلاغ این قانون به بانک مرکزی سرانجام در 15 بهمن 1346 ، بازار بورس اوراق بهادار تهران به طور رسمی آغاز به کار می کند. در روز اول کاری چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعت و معدن صورت می گیرد که در زمان خود بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی به شما می رفت.

در سالهای اول فعالیت بورس، اتفاق خاصی نیفتاد و بورس رشد چندانی نداشت اما با افزایش درآمد کشور از سال 1348 که با گسترش و توسعه اقتصاد ایران همراه بود، بورس هم رشد خوبی کرد و تمایل مردم هم برای خرید سهام افزایش یافت . دولت به اعطای سهام کارمندان شرکت های بزرگ دولتی و خصوصی وارد بورس شد و توانست موجب رشد بورس شود.

در این سالها فعالیت بازار بورس به اندازه قابل توجهی بالا رفت و سرمایه آن بسیار زیاد شد. در اوایل تاسیس بورس در 1346 تنها 10 بنگاه اقتصادی در بورس فعالیت داشتند که سرمایه کلی آن ها به 6.2 میلیارد ریال بود. در سال 1357 تعداد شرکت های بورسی به 142 عدد رسیده بود و سرمایه موجود در بورس به بیش از 308 میلیارد ریال رسیده بود. این مقدار نشان دهنده رشد 50 برابری بازار سرمایه در 11 سال بود.

بازار بورس پس از انقلاب اسلامی 1357

پس از وقوع انقلاب در سال 57، بازار بورس هم دستخوش تغییراتی شد. تا یک سال در بازار بورس هیچ داد و ستدی انجام نمی شد و هیچ اتفاق خاصی در آن صورت نمی گرفت. تاریخچه بورس در ایران حالا به نقطه جالبی رسیده بود.

یکی از دلایل این موضوع قوانین مربوط با فعالیت بورس بود و دیگری مخالفت عده ای از مسئولین با بورس بود چون افکار ضد سرمایه داری داشتند و معتقد بودند که این بازار باید تعطیل شود.

تا سالها خبر خاصی از بورس نبود و عملا بازار بورس متوقف شده بود اما به طور کامل تعطیل نشده بود و درون آن کارهایی صورت می پذیرفت. کشور درگیر جنگی تحمیلی شده بود و دولت ها وقتی برای رسیدگی درست به این بازار نداشتند.

در این سالها اما از میزان مخالفت بازار بورس کمتر شده بود و خیلی از مسئولین توجیه شده بودند که بازار بورس قوانینی شفاف دارد و از لحاظ شرعی هم ایراد خاصی ندارد. هر چند که تعداد شرکت های موجود در بازار بورس از صد و خرده ای به 56 شرکت در پایان سال 1368 رسیده بود اما با این وجود پس از دوره رکود 10 ساله حالا نوبت آن رسیده بود تا بورس حرکت خود را آغاز کند.

رشد دوباره بورس

پس از سال 1368 ، سیاست های دولت بر این قرار گرفت تا بازار سرمایه را گسترش دهد و همین هم شد به طور که تا پایان سال 1375 تعداد شرکت های بورسی به عدد 250 رسیده بود. این رشد بورس در قالب و چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی صورت گرفت.

در سال 1375 و پس از آن که ریاست جمهوری هاشمی به پایان رسیده بود، شاخص بورس به بالاترین میزان خود رسیده بود و در مرز 2 هزار و 200 واحد قرار گرفته بود.با رفتن او و آمدن دولت دیگر یعنی دولت خاتمی دو سال بعد شاخص کل بورس به پایین تر حد خود رسید. پس از این سقوط دوباره بورس رشد کرد و توانست تا سال 1384 روندی منطقی و درست به خود بگیرد و رشد کند.

با آمدن سال 1384 و انتخاب احمدی نژاد به عنوان رییس جمهور ، شاخص بورس که بالاترین حد خود یعنی 13 هزار و 882 واحد رسیده بود شروع به ریزش کرد. ظاهرا این یک سنت نانوشته ای در بورس است که با آمدن دولت جدید بورس ریزش کند.

در دوران احمدی نژاد هم با وجود ریزش اولیه از سال 1389 ، رشد بورس شروع شد و این مسیر ادامه یافت. در دوران روحانی نیز که همه شاهد هستیم که بورس چگونه واحد میلیونی را شکست که از دلایل آن می توان به هجوم نقدینگی به سمت بورس و تورم زیاد اشاره کرد.

شاخص در تابستان 1399 به 2 میلیون و 100 هزار واحدی هم رسید اما در عرض چند ماه ریزش شدیدی داشت و به 1 میلیون 300 هزار واحد رسید و باعث ضرر بسیار زیادی به سرمایه داران خرد شد.

برخی رکوردهای بورس

یکشنبه سیاه

یکی از بی‌سابقه ‌ترین سقوطهای شاخص در بورس در تاریخ 47 ساله این بازار در روز یکشنبه و در تاریخ 22/10/1392 به ثبت رسید و موجب بازگشت بازار به محدوده 85 هزار واحدی شد که به “یکشنبه سیاه” معروف گشت.

پس از یکشنبه سیاه، شاخص کل بورس تهران سیر نزولی گرفت و سرانجام به شاخص 70 هزار واحد سقوط کرد.

دوشنبه سیاه

در 20 مرداد 1399 در حالی که شاخص بورس از 2 میلیون گذشته بود ناگهان شروع به ریزش کرد و تا تاریخ 8 مهر ماه 1399 تا حدود 25 درصد ریزش کرد. البته در این میان برخی سهم ها حتی تا 70 درصد هم ریزش داشتند و موجب ضرر سهمگینی به سهامداران شد.

بیشترین افزایش شاخص

رکورد بیشترین افزایش شاخص مربوط به روز بعد اعلام توافق اولیه برجام و در تاریخ 16/01/1394 صورت گرفت. در این روز شاخص با صعود شدید 2435 واحدی توانست رکورد تازه ای را برای خود رقم بزند.

رکورد دیگر افزایش شاخص هم مربوط به روز شنبه در تاریخ 20/02/1399 بود که توانست با افزایش 42294 واحدی از ا میلیون واحدی عبور کند و رکوردی تازه در بازار ایران ثبت شود.

نتیجه گیری

بازار بورس در ایران فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته است و اکنون در وضعیت چندان بدی قرار ندارد. الان دوباره پس از مدت ها وضعیت بورس صعودی شده است اما ممکن است دوباره ریزش کند. برای صعود پیوسته ، بازار باید خود را تثبیت کند و دوباره اعتماد مردم را به خود جلب کند.تاریخچه بورس در ایران نشان می دهد که این بازار رو به جلو حرکت می کند.

سهمیران

سهمیران به عنوان شعبه ای از کارگزاری حافظ می تواند گزینه ای بسیار خوب برای افرادی باشد که دوست دارند تا در بورس به صورت حرفه ای معامله کنند.

سهمیران اصول بورس را به درستی به شما آموزش می دهد و به شما یاد می دهد که چگونه سهم های مختلف را تحلیل کنید و فرصت های معاملاتی را به خوبی شناسایی کنید. تحلیل های تکنیکال و بنیادی در آموزش های سهمیران به خوبی به شما آموزش داده می شود. پیش از همه این ها تاریخچه بورس در ایران و جهان تیز به خوبی برای شما گفته خواهد شد.

شما در دوره های آموزشی سهمیران انواع استراتژی های معاملاتی را خواهید آموخت و به خوبی یاد می گیرید که چگونه ریسک معاملات بورسی خود را مدیریت کنید. شما در این دوره ها به خوبی کار با پلتفرم های معاملاتی را یاد می گیرید و بهترین نکات معاملاتی را از زبان متخصصین بازار می شنوید .

با آموزش سهمیران، نگاه ساده شما به بازار بورس به نگاهی پخته و عمیق تبدیل می شود و شما یاد می گیرید که چگونه در بورس رفتار کنید تا بیشترین سود را کسب کنید و کمترین ضرر را متحمل شوید.

تاریخچه بورس

فكر اصلي ايجاد بورس اوراق بهادار در ايران، به سال ۱۳۱۵ بر مي­گردد. در اين سال، يك كارشناس هلندي و يك كارشناس بلژيكي به منظور بررسي و اقدام درمورد تهيه و تنظيم مقررات قانوني ناظر بر فعاليت بورس اوراق بهادار، به ايران آمدند. اما مطالعات آن دو با آغاز جنگ جهاني دوم متوقف گرديد. پس از كودتاي ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، مجدداً در سال ۱۳۳۳ مأموريت تشكيل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگاني و صنايع و معادن، بانك مركزي و وزارت بازرگاني وقت محول گرديد. اين گروه پس از دوازده سال تحقيق و بررسي درسال ۱۳۴۵ ، قانون و مقررات تشكيل بورس اوراق بهادار تهران را تهيه و لايحه مربوطه را به مجلس شوراي ملي ارسال داشتند كه اين لايحه در ارديبهشت سال ۱۳۴۵ تصويب شد. با ورود سهام بانك صنعت و معدن و نفت پارس، دربهمن ماه ۱۳۴۶ فعاليت بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد. متعاقب آن اوراق قرضه دولتي، اسناد خزانه و اوراق قرضه سازمان گسترش مالكيت صنعتي و اوراق قرضه عباس آباد به بورس راه يافتند.

طي یازده سال فعاليت بورس قبل از انقلاب اسلامي، تعداد شركت­ها، بانك­ها و شركت­هاي بيمه پذيرفته شده در بورس از شش بنگاه اقتصادي با سرمايه ۶/۲ ميليارد ريال به ۱۰۵ بنگاه با سرمایه ای بيش از ۲۳۰ ميليارد ريال درسال ۱۳۵۷ افزايش يافت. همچنين ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ ميليون ريال به بيش از ۱۵۰ ميليارد ريال در سال ۱۳۵۷ افزايش يافت. در سال­هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي و با تحولات پيش آمده از جمله: ۱ ( تصويب لايحه قانون اداره امور بانك­ها، ۲ ( ملي‌شدن شركت­هاي بيمه،‌ ۳ ( تصويب قانون حفاظت و توسعه صنايع و ۴ ( تملك بسياري از بنگاه­هاي اقتصادي توسط دولت كه همه آنها نشأت گرفته از روحيه مخالفت با نظام سرمايه‌داري بود كه بعدها اقتصاد ما را به اقتصاد سوسياليستي نزديك ساخت و همچنين ۵ ( جنگ هشت ساله، تعداد شركت­هاي پذيرفته شده در بورس از ۱۰۵ شركت در سال ۱۳۵۷، به ۵۶ شركت تقليل يافت. دوره ركود بورس كه از سال مزبور آغاز گرديده بود تا سال ۱۳۶۷ ادامه يافت.

از سال ۱۳۶۸ و در چهارچوب برنامه پنج سال اول توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، تجديد فعاليت بورس به عنوان پيش زمينه اجراي خصوصي سازي، جذب و گردآوري پس­اندازها و هدايت آن در جهت سرمايه‌گذاري آغاز گرديد. طي سال­هاي پس از تجديد حيات بورس تاكنون، فعاليت بورس فراز و نشيب­هاي متعددي از جمله ركود سال­هاي ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۳ و ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸ و افت و خيزهاي مقطعي ناشي از بحران­هاي سياسي مربوط به جنگ افغانستان و عراق را تجربه نموده است.

از ابتدای سال ۱۳۷۶، بورس اوراق بهادار تهران دور تازه ای از فعالیت را به خود دیده است. اقدام‌های انجام شده در راستای بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی، بکارگیری نوآوری‌های فنی و تخصصی، اصلاح رویه‌های مقرراتی و نظارتی، فراهم‌آوردن زمینه ارتقای کارآیی و اصلاح کارکرد بازار و کوشش برای هماهنگ سازی سیاست‌گذاری ها با نیازهای واقعی بازار سرمایه، در مرکز توجهات و برنامه‌های اصلاح ساختاری سازمان بورس اوراق بهادار قرار داشته است. البته برخی از این اصلاحات به دلیل نبود ظرف قانونی مناسب، متوقف مانده بود.

گام بلند اصلاح قانون بورس اوراق بهادار پس از چهل سال یعنی در آذر ماه سال ۱۳۸۴ با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار توسط مجلس شورای اسلامی، برداشته شد. قانون جدید بازار اوراق بهادار نسبت به قانون قبلی دارای نقاط قوت زیادی است، از جمله: تفکیک مقام عملیات از نظارت، ساماندهی بازار اولیه ، ایجاد تنوع در ابزارهای مالی و نظارت قانونمند بر ارکان و نهادهای فعال در بازار سرمایه.

در حال حاضر تعداد شركت­هاي پذيرفته شده در تابلوهاي بورس بيش از ۳۳۶ شركت و ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران نزدیک به ۶۵ ميليارد دلار است.

تاریخچه بورس و چگونگی شکل گیری آن

تاریخچه پیدایش بورس و شکل گیری بورسهای معروف دنیا چیست؟

تاریخچه پیدایش بورس در جهان و ایران

همانطور که درباره ظهور و پیدایش هر واژه ای در دنیا و نحوه تکامل آن تاریخچه ای وجود دارد، بورس نیز دارای یک پیشینه و داستانی است که دانستن آن خالی از لطف نیست.
تجارت در گذشته با سختی ها و ریسک های بسیاری همراه بوده به طوریکه اغلب بازرگانان و تجار متحمل ضررهای سنگینی می شدند از اینرو بفکر چاره افتادند تا به وسیله آن جلوی ضرر را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند.

در نتیجه تعدادی از بازرگانان عده ای سرمایه دار را در فعالیت های خود شریک کردند تا با این روش سود و زیان احتمالی را با آنها تقسیم کنند.

این تجربه موفقیت آمیز بود لذا به تدریج هر تاجری سعی می کرد تا فعالیت های تجاری خود را با این روش انجام دهد؛ به خصوص که این روش برای افرادی که فعالیت های بزرگ اقتصادی انجام می دادند بسیار مطلوب تر بود.

رفته رفته این تجربه قانونمند شد و به تشکیل ” شرکت های سهامی” تبدیل گردید و هر فرد به نسبت سهم شراکتش در سود و زیان شریک میشد.

اولین تجربه مربوط به تشکیل یک شرکت سهامی با نام “ماسکوی ” ( Muscovy ) در کشور روسیه بود که در سال ۱۵۵۳ میلادی تصمیم گرفت کالاهایی را بدون این که آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین ببرد و این کاری بود که احتمال ضرر در آن بیشتر میشد.

برای انجام این کار عده ای از تجار سرمایه ی لازم را تأمین کردند و هر کس به نسبت سرمایه ی خود در سود و زیان شریک شد که البته این اقدام با موفقیت صورت گرفت.

بعدها با گسترش مبادلات در اروپا و بزرگ تر شدن شرکت ها به سرمایه های زیادتر و شرکای بیشتری نیاز شد و پیدا کردن شرکای جدید احتیاج به مراکزی داشت تا بین سرمایه‌گذاران و متقاضیان سرمایه، ارتباط برقرار کند، این مراکز به بورس معروف شدند.

به اعتقاد اغلب کارشناسان، تاریخچه ظهور واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد.

زمانیکه، بازرگانان و کسبه‌ شهری به نام بورُوژ (Bruges) در شمال غربی بلژیک، در میدانی به نام تِربورس (TerBeurze) در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌ای به نام «واندِر بورس» جمع می‌شدند و با شکل دهی یک بازار به خریدوفروش کالاهای خود می‌پرداختند.

بعدها کلیه مکان هایی که مردم در آنجا خرید و فروش پول، کالا و اسناد مالی و تجاری ( اوراق بهادار) را انجام میدادند، به بورس ( بهابازار ) معروف شدند.

در آن زمان، این مکان ها از نظم و انضباط خاصی برخوردار نبود و هر کس می توانست در آنجا به فعالیت بپردازد اما به مرور زمان و رفته رفته، نظم و انضباط خاصی در این مکان ها حاکم شد؛ به نحوی که پس از مدتی، فقط بازرگانان، صرافان و دلالان بودند که اجازه داشتند در این مکان ها خرید و فروش کنند.

در گذر زمان، تالارهای مسقف شکل گرفت و بازرگانان که تا پیش از آن، در میادین و خیابان ها خرید و فروش می کردند، برای این امر به این تالارها می رفتند.

در سال ۱۴۶۰ میلادی اولین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، در شهر آنورس بلژیک تأسیس شد.

اما رسمیت بورس اوراق بهادار با انتشار سهام کمپانی هند شرقی هلند در سال ۱۶۰۲ میلادی در بورسآمستردام هلند شکل گرفت.

لازم به یارآوری است که کمپانی هند شرقی هلند اولین شرکت سهامی به‌شمار نمی‌آید و همانطور که پیشتر گفته شد اولین شرکت سهامی در سال ۱۵۵۳ میلادی با نام “ماسکوی”در روسیه ایجاد شد.

در بسیاری از منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالارهای مسقف بورس را به عنوان تاریخ رسمی تاسیس بورس در دنیا معرفی می کنند و تأسیس اولین بورس جهان را مربوط به اوایل قرن هفدهم میلادی و در شهر آمستردام هلند میدانند.

اگرچه همانطور که گفتیم، پیشینه آن به پیش از آن تاریخ و به قرن پانزدهم میلادی بازمی گردد.

بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللی است. رشد بورس سهام و فراگیرشدن آن در عرصه های تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است.

نکته قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، آلمان و سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم برای آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود.

بورس اتریش در وین در سال ۱۷۷۱ افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی، جهت تامین مالی جنگ می­پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن ۱۹ میلادی ۲۵۰۰ سهم را در تابلوی خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می­رفت.

در لندن معامله­گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه­خانه گرد هم می­آمدند و برای نظم بخشیدن به بازار، قهوه­خانه نیوجاناتان در سال ۱۷۷۳ به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.

این بازار بورس در سوم مارس ۱۸۰۱ رسما تأسیس شد و با فهرست شرکت‌های چندملیتی و بریتانیایی، یکی از بزرگ‌ترین بورس‌های جهان به‌شمار می‌آید. بورس لندن بخشی از گروه بورس اوراق بهادار لندن است.

در تاریخ ۱۷ می ۱۷۹۲، تعداد ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درخت نارون تنومندی دور هم جمع شدند و توافق‌نامه‌ای را امضا کردند، که به توافق‌نامه باتن وود یا درخت نارون، مشهور شد.

۲۵ سال بعد، در هشتم مارس ۱۸۱۷ اعضای مؤسس این نهاد تصمیم گرفتند، تا با تهیه پیش نویس قانون، مراحل انجام معاملات را شفاف تر و قانومند کنند و پس از آن نیز خود را به عنوان هیئت امنای بورس اوراق بهادار نیویورک خطاب کردند و با تنظیم اساسنامه، شروع به کار بورس نیویورک را، رسمیت بخشیدند.

بازار بورس نیویورک بطور رسمی، برای اولین بار در ساختمانی اجاره‌ای، واقع در پلاک ۴۰ وال استریت توسط بازرگانان نیویورکی شروع به کار کرد.

در آن زمان ریاست این بازار را فردی به نام ” آنتونی استکهلم ” در دست داشت و هر روز صبح لیستی از سهام‌هایی که قابل خرید و فروش بودند را اعلام می‌کرد. در آن زمان برای ورود به هیئت مدیره بورس نیویورک نیاز به داشتن رای دیگر اعضا الزامی بود.

علاوه بر این ورود به بازار مستلزم پرداخت پول برای خریدن جایگاه بود. در ۱۸۱۷ هر جایگاه ۲۵ دلار و در ۱۸۲۷ هر جایگاه ۱۰۰ دلار ارزش داشت.

درحال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می­گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهای دنیا، بورس‌های اوراق بهادار فعالیت می‌کنند که یکی از این بورسهای معتبر بورس ایران است.

چگونه بورس در ایران تشکیل شد؟

ایده ی اولیه ی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد که به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام “وان لوترفلد” درباره تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تأسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد.

هر چند که در همان زمان بانک ملی ایران نیز به عنوان سازمان متولی امور پولی کشور، مطالعاتی در این زمینه انجام داد، اما به علت نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس اوراق بهادار، و وقوع جنگ جهانی دوم تمام کارهای انجام شده متوقف شد و ۲۵ سال به تأخیر افتاد.

به‌دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه۱۳۴۰ و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران آن دوره با غرب، بالاخره در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه‌ی صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت‌‌نامه‌ اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد.

در اواخر همان سال ، هیأتـی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیرکل این بورس برای مشارکت در راه‌اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و نحوه تأسیس و اداره بورس، تشکیلات و سازمان آن، و کیفیت تصدی دولت، کم و بیش مشخص شد و چهار سال بعد یعنی در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ لایحه قانون بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی به تصویب رسید.

به دنبال آن، قانون تأسیس بورس اوراق بهادار از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ و از آن درخواست شد که نسبت به اجرای مفاد قانون مزبور اقدام کند، اما در عمل به دلیل آماده نبودن بخش صنعتی و بازرگانی، اجرای این قانون تا بهمن ۱۳۴۶ به تعویق افتاد.

بورس اوراق بهادار تهران از پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، فعالیت خود را به‌طور رسمی با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان و سپس سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد آغاز کرد.

در آن زمان برقراری معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌ها و مؤسسات پذیرفته شده در بورس، عامل مهمی در جهت تشویق شرکت‌ها به عرضه سهام خود در بورس اوراق بهادار تهران بود.

حجم معاملات در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۵۷ به دلیل تبعیت از افزایش آهنگ رشد محصول ناخالص داخلی و ارزش افزوده حاصل در بخش صنعت و همچنین به دلیل پذیرش و دادوستد اوراق قرضه، از ۸۳ میلیارد ریال به ۱۵۰ میلیارد ریال افزایش یافت. طی پانزده سال فعالیت آغازین بورس، در مجموع سهام ۱۰۵ شرکت در بورس پذیرفته شد.

از نیمه دوم سال ۱۳۵۷ با بروز اعتصاب و تعطیلی واحدهای تولیدی و بازرگانی در جریان انقلاب اسلامی، بورس اوراق بهادار تهران به‌دلیل بی‌اعتمادی به دولت و وضع مالی شرکت‌ها، و فرار سرمایه با سقوط سهام و کاهش معاملات روبه‌رو شد و به حالت نیمه‌تعطیل درآمد.

همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ۱۳۵۸ باعث دسته‌بندی صنایع در چهار گروه شد که به موجب آن سازمان صنایع ملی ایران برای اداره امور آن‌ها پدید آمد.

بدین‌ترتیب بر اثر ملی شدن بانکها، بیمه و صنایع کشور تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته‌شده در بورس از آن خارج شدند؛ ضمن آن که دادوستد اوراق قرضه نیز به دلیل داشتن بهره مشخص، ربوی تشخیص داده شد؛ بنابراین به‌دلیل عوامل فوق و وقوع جنگ ایران و عراق، دادوستد سهام و اوراق قرضه در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۶۱ تقریباً متوقف شد.

در سال ۱۳۶۲ تا حدودی تقاضا برای سهام وجود داشت، ولی به دلیل پایین‌بودن قیمت‌های پیشنهادی خریداران، عرضه‌کنندگان چندان زیاد نبودند

در سال ۱۳۶۳، به دنبال تصمیم دولت مبنی بر واگذاری تعدادی از کارخانه‌های دولتی، به کارگران و سایر افراد بخش خصوصی، مبادلات سهام، اندکی افزایش یافت و تا سال ۱۳۶۷ افزایش حجم معاملات با نرخ کاهشی ادامه یافت.

پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد از جانب ایران در تابستان ۱۳۶۷ و همچنین تصویب قانون جدید مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات تعاون ملی برای بازسازی در اواخر سال ۱۳۶۷ و مهم‌تر از هر چیز تصویب قانون برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در همین سال، باعث رونق بورس اوراق بهادار تهران و رشد حجم معاملات شد.

بررسی روند فعالیت بورس در دوره ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که روند یکنواختی بر فعالیت بورس حاکم نبوده‌است.

بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۷۶، دوره تازه‌ای از فعالیت خود را تجربه کرده‌است و زمینه‌های تحولات بعدی بازار سرمایه با اعمال برنامه‌های اصلاحی از این سال پایه‌ریزی شده‌است.

ایجاد فضای رقابتی سالم، افزایش علاقه‌مندی و اعتبار تاریخچه بورس تهران فعالیت‌ها و به‌کارگیری شیوه‌های مؤثر تنظیم و نظارت از سال ۱۳۷۷ به‌طور نسبی ایجاد شد و بورس نشانه‌های مثبتی مبنی بر بازگشت رونق را تجربه کرد.

بورس ایران در طول تاریخ فعالیت خود، همواره فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است، اما یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخ بورس ایران، تأسیس قانون جدیدی تحت عنوان ” قانون بازار اوراق بهادار” در اول آذر سال ۱۳۸۴ بوده است که ضمن رفع برخی نارسایی‌ها و نواقص موجود در قانون اولیه، زمینه توسعه گسترده بورس در ایران را فراهم کرد.

براساس این قانون، بخش نظارتی بورس از بخش‌های عملیاتی آن تفکیک شد، به این معنا که در سال ۱۳۸۵ سازمانی به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتی بورس تشکیل گردید.

سازمان بورس که خود تحت نظارت شورایی به اسم شورای عالی بورس فعالیت می‌کند، وظایف متعددی دارد که یکی از مهم‌ترین وظایف آن، تأسیس و نظارت بر عملکرد بورس‌های مختلف است، در مطالب آینده بورس، قوانین حاکم بر بورس و نحوه فعالیت در آن را توضیح خواهیم داد، پس با ما همراه باشید.

تاریخچه کامل بورس در ایران و جهان

در قرن پانزدهم میلادی , بازرگانان و صرافان بلژیکی در شهر “بورژ” در مقابل خانه مردی به نام “فن در بورزه”(واندر بورس) جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند. بدین ترتیب نام فعالیتی که بعدها یعنی در سال 1460 بازار متشکلی را شامل گشت از اسم آن مرد بلژیکی گرفته شد.

اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. شرکت «کمپانی هند شرقی هلند» از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: 50 هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر 40 ناوجنگی، 30 نفر ملوان و 10 هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است.

با توجه به تشکیل بورس اوراق بهادار لندن قبل از قرن 19، تا سال 1801 هیچگونه مقررات یا عضویت رسمی در بورس اوراق بهادار لندن مشاهده نشد. درحالی که بزرگترین گام‎های تغییر در تاریخ دنیا به وقوع می‎پیوست، هنوز تعدادی اعتقاد داشتند که خرید وفروش سهام امری غیر اخلاقی و شیطانی محسوب می‎شود.

هم زمان با انتشار فهرست ابزارهای مالی در قهوه‎خانه ای در لندن، کارگزاران سهام در زیر درختی در خیابان «وال استریت» نیویورک جهت دادوستد سهام، نشست ترتیب دادند. وال استریت، یک دیوار مستحکم در نیویورک بود که به هرعلتی توسط هلندیان بنا شده بود. در سال 1792، 24 کارگزار سهام قراردادی را امضا نمودند که بعدها «هیأت سهام و بورس نیویورک»- شرکتی که بعدها به بورس اوراق بهادار نیویورک (NYSE) تبدیل شد- جایگزین آن گردید.

قرار داد «باتن وود(Buttonwood)» نه تنها پیدایش بورس اوراق بهادر نیویورک را باعث گردید بلکه شاهد انکار ناپذیری مبنی بر توسعه ایالات متحده و تبدیل آن به یک ابرقدرت اقتصادی محسوب شد. جالب است که وال استریت در کنار دیگر سمبل ایالات متحده یعنی آسمان‎خراش‌ها ، به عنوان نماد قدرت و پول این کشور به شمار می‎رود.

امروزه نقش بورس‎های اوراق بهادار در اقتصاد جهان غیرقابل انکارند. شاید محققین نیز هیچگاه تصور نمی‎کردند که کاری که شرکتی در 400 سال پیش ابداع نمود، سراسر دنیا را دربرگیرد. (ترجمه و تهیه: کریم کریمی، کارشناس مسئول امور بین‌الملل، سازمان بورس و اوراق بهادار)

تاریخچه بورس در ایران :

بورس اوراق بهادار تهران در بهمن‌ماه سال 1346 بر پایه قانون مصوب اردیبهشت‌ماه 1345 تأسیس شد. دوران فعالیت بورس اوراق بهادار را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد: دوره نخست (1357-1346)، دوره دوم (1367-1358)، دوره سوم (1383-1368) و دوره چهارم (از 1384 تاکنون)

اما ریشه های ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 بازمی‌گردد. در این سال یک کارشناس بلژیکی به نام ران لوترفلد به همراه یک کارشناس هلندی، به درخواست دولت وقت ایران، درباره تشکیل بورس اوراق بهادار مطالعاتی نمودند و طرح تأسیس و اساسنامه آن را تنظیم کردند. در همان سال‌ها یک گروه کارشناسی در بانک ملی نیز به مطالعه موضوع پرداختند و در سال 1317 گزارش کاملی درباره جزئیات مربوط به تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه کردند.

اما آغاز جنگ جهانی دوم فرصت ادامه فعالیت را از کارشناسان گرفت. از سرگیری مطالعات در این زمینه به فرصت مناسبتری نیاز داشت که این فرصت پس از کودتای 28 مرداد 1332 و حاکم شدن آرامش نسبی بر ایران برای اتاق بازرگانی،اتاق صنایع و معادن،بانک مرکزی و وزارت بازرگانی ایجاد شد تا چند سالی را به بررسی پیرامون این بازار و شرایط ایران برای تشکیل آن بپردازند.

در سال 1345 قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار را تهیه و لایحه مربوط را به مجلس شورای ملی ارسال کردند. لایحه مزبور در اردیبهشت 1345 تصویب شد،اما به دلیل عدم آمادگی بخش صنعتی و بازرگانی بورس تهران در پانزدهم بهمن ماه 1346 با ورود سهام بانک صنعت و معدن- به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان- فعالیت خود را آغاز کرد

دوره نخست (1357-1346):

بعد از ورود بانک صنعت و معدن در 15 بهمن 46، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. در طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران (سال‌های 1346 تا 1357) تعداد شرکت‌ها و بانک‌ها و شرکت‌های بیمه پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی در سال 1346 به 105 بنگاه در سال 57 افزایش یافت

دوره دوم (1367-1358):

پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی در این دوره رویدادها و تحولات بسیاری را به دنبال داشت. از دیدگاه تحولات مرتبط با بورس اوراق بهادار نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانک‌ها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن36 بانک‌ تجاری و تخصصی کشور در چهارچوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و 3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند.

چندی بعد و در پی آن شرکت‌های بیمه نیز در تاریخچه بورس تهران یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر 1358 باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونه‌ای که تعداد آنها از 105 شرکت و مؤسسه اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت.

دوره سوم (1383-1368):

با توجه سیاستگزاران اقتصادی کشور به تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار در سال 1368، تعداد شرکتها از 56 شرکت در سال 1367 به 249 شرکت در سال 1375 افزایش یافت.

از سوی دیگر، روند پرنوسان فعالیت بورس اوراق بهادار تهران در سالهای 1369 تا 1375،به ویژه نوسانهای شدید و یک سویه قیمتها در سالهای 1370،1373و1374،افت وخیزهای دوره ای قابل توجهی را در پی داشته که برآیند آنها به انتظارات سرمایه گذاران و بی اطمینانی حاکم بر این بازار انجامیده است.

سال 1370 سال پررونقی برای بازار سرمایه بود. در این سال افزایش چشمگیری در ارزش و حجم معاملات بازار پدید آمد. این رشد به سبب عرضه سهام در مقیاس بالا از طرف سازمان‌های دولتی، ورود 29 شرکت جدید به فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، عرضه سهام به صورت نسبتاً فراگیر در سراسر کشور از طریق شبکه بانکی و عرضه سهام به کارگران به نرخ‌های ترجیحی براساس مصوبه موقت بود. از آنجا که در سال 1371 اقتصاد کشور دچار رکود نسبی شده بود.

عامل اصلی افزایش حجم معاملات به طور عمده مربوط به چهار ماه آخر سال 1373 و ناشی از عدم عرضه سهام توسط عرضه‌کنندگان عمده دولتی، تاریخچه بورس تهران افزایش قیمت شناور ارزهای خارجی و تشدید تورم بوده است که موجب ایجاد صف‌های تقاضا در این سال شد

سال 1374 سال تأسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهامی عام بود. در این سال 4 شرکت سرمایه‌گذاری جدید تأسیس شد، همچنین یک شرکت توسعه منطقه‌ای به صورت سهامی عام در استان فارس تأسیس شد، از وقایع دیگر سال 1374 افزایش سرمایه‌گذاری در بخش دولتی بود که بر رشد بورس تأثیر به سزایی داشت

وضعیت بورس در سال 1375 وضعیتی دوگانه بود. در نیمه نخست سال، روندهای حرکتی سال پیش همچنان ادامه یافت و شاخص‌های مختلف فعالیت در بازار بورس از روندی افزایشی برخوردار بود ، در نیمه دوم سال، شتاب یک سویه نوسان‌های قیمتی در بورس اوراق بهادار تهران کند شد و شاخص قیمت سهام از مهرماه تا پایان آن سال به میزان 6/9 درصد کاهش یافت.

در سال 1376 ساماندهی وضعیت اطلاع رسانی به عنوان یکی از مهمترین تمهیدات بازیابی کارکردهای طبیعی بورس اوراق بهادار تهران مورد توجه قرار گرفته است. در این باره، به منظور دسترسی آسان و سریع کاربران مختلف به اطلاعات آماری درست،دقیق و بهنگام، کمیت و کیفیت اطلاعات عرضه شده در چارچوب نشریه های آماری ادواری بورس بازنگری و بهسازی شد

روند سریع بهبود شاخص‌ها، رشد ارزش معاملات، افزایش حجم دادوستد سهام، رشد پرشتاب قیمت‌ها، حضور پرتعداد روزانه سهامداران در تالار بورس، افزایش شمار خریداران و تحولات دیگر بیانگر رشد و توسعه بازار سرمایه ایران بود. رشد روزافزون بورس نشان از جایگاه مهم این نهاد در پیشبرد و توسعه اقتصاد ملی در سال‌های آتی داشت.رشد بورس تهران در سال 1378 نیز ادامه یافت. و این رشد در سال 1379 باعث بوجود آمدن سال درخشانی در پرونده بورس تهران شد. در این سال بازدهی بورس به 86/59 درصد رسید که در مقایسه با سایر فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تورم 6/12 درصدی در این سال بسیار شایان توجه بود

در سال 80 نیز بورس روند رو به رشدی را دنبال کرد.سال 1381 سال پرفراز و نشیبی برای بورس بود. شاخص کل بورس تا شهریور ماه این سال با افزایش همراه بود. در این سال به تدریج رفتار سرمایه‌گذاران تغییر یافته و با وجود آنکه انتظار کاهش نسبی قیمت سهام شرکت‌های ناشی از تقسیم سود در مجامع عادی متصور بود، اما عملاً بازار با رفتار دیگری روبه‌رو شد که به ظاهر متناقض با آموخته و شیوه‌های متداول رفتار سرمایه‌گذاران بود.سال 1382، سال ثبت رکوردهای جدید در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این سال همۀ نماگرهای عمده فعالیت، با رسیدن به حد نصاب‌های تازه، که از بدو فعالیت بورس اوراق بهادار تهران بی‌سابقه بوده است،

فعالیت بورس اوراق بهادار تهران طی سال 1383 در دو بخش متمایز رونق و رکود نسبی بازار قابل بررسی است. عملکرد بورس تهران در نیمه‌ اول سال به‌رغم دو افت محسوس در ماه‌های اردیبهشت و مرداد، هم‌چنان متأثر از روندهای حرکتی سال پیش از آن بود و نماگرهای مختلف فعالیت بورس از روندی افزایشی برخوردار بودند، به‌گونه‌ای که حجم دادوستد و شاخص قیمت سهام در این دوره به بالاترین حد خود در تمامی سال‌های فعالیت بورس رسید. در همین سال سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی ایران تاسیس شد

دوره چهارم (از 1384 تاکنون):

در سال 1384، نماگرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار در ادامه روند حرکتی نیمه دوم سال 1383، همچنان تحت تأثیر رویدادهای مختلف داخلی و خارجی و افزایش بی‌رویه شاخص‌ها در سال‌های قبل از روندی کاهشی برخوردار بودند و این روند، به جز دوره کوتاهی در آذرماه تا پایان سال قابل ملاحظه بود. از آذرماه سال 1384، سیاست‌ها و تلاش دولت و سازمان بورس باعث کند شدن سرعت روند کاهشی معیارهای فعالیت بورس شد، به‌گونه‌ای که تصویب قانون بازار اوراق بهادار، تغییر سیاست‌های داخلی سازمان بورس و پیش‌بینی آزادسازی قیمت سیمان به‌دلیل ورود این محصول به بورس فلزات، باعث رشد 6/6 درصدی شاخص قیمت در آذر ماه 1384 نسبت به ماه پیش از آن شد.

کاهش چشمگیر معاملات سهام در سال 1384، با توجه به اقدامات مؤثر فوق‌الذکر در سال 1385 به تعادل نسبی رسید.تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از 422 شرکت در پایان سال 1383 به 435 شرکت در پایان سال 1385 افزایش یافت.