مثالی برای شاخص کل بورس

شاخص بورس چیست؟ مهم ترین شاخص های بورس

به ‌منظور سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، فعالین این حوزه مؤلفه‌های مختلفی را مورد بررسی و ارزیابی خود قرار می‌دهند. به عبارتی برای کسب سود مناسب در خریدوفروش سهام شرکت‌های بورسی، باید روند قیمت یا بازده سهام شرکت‌ها، سود شرکت در دوره‌های مختلف، روند بازدهی صنعت مربوطه و همینطور وضعیت بازار را مورد بررسی قرار داد. تمامی این اطلاعات در صورت‌های مالی شرکت‌ها که در دوره‌های متفاوت منتشر می‌شوند در دسترس عومم افراد قرار می گیرد. علاوه بر این ابزارها و روش های متفاوت دیگری در بازار سرمایه هستند که با استفاده از آن قادر به ارزیابی بازار خواهید بود. یکی از ابزارهای مهم در ارزیابی بازار سرمایه شاخص‌ها هستند، بنابراین سهامداران نیازمند استفاده از شاخص‌ها (Index) هستند که از این طریق بتوانند به اطلاعات عمومی قیمت یا بازدهی در میان تمام یا گروهی از شرکت‌های بورسی دست پیدا کنند. شاخص از انواع مختلفی در بازار بورس تشکیل شده است.

تعریف شاخص بورس

کلمه شاخص در اصطلاح به معنای نماگر یا نشانگر و بیانگر عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده و بررسی کرد. از همین جهت شاخص را می‌توان نشان‌دهنده سطح عمومی پارامتری مشخص به طور معمول قیمت یا بازدهی در میان گروهی از متغیرهای مورد بررسی در بازار بورس تعریف کرد.

معمولاً رکود و یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه با استفاده از پارامترهای مثالی برای شاخص کل بورس مختلف قابل ارزیابی هستند که یکی از معیارهای سنجش آن، از طریق شاخص‌ها است؛ به بیان دیگر فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و تصمیمات مهم خود در حیطه معاملات را مدیریت کنند و حتی با استفاده از آن تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند. این موضوع نیز بسیار مورد توجه است است که سهامداران می‌توانند از طریق شاخص‌ها، به مقایسه تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت بپردازند و بر آن قدرت تحلیل داشته باشند؛ در مجموع شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. در این میان با استفاده از شاخص قیمت می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.

انواع شاخص‌های شرکت‌های بورسی چیست؟

در بورس اوراق بهادار تهران انواع شاخص‌ به شرح زیر هستند:

• شاخص کل قیمت
• شاخص بازده نقدی
• شاخص قیمت و بازده نقدی
• شاخص صنعت و شاخص مالی
• شاخص سهام آزاد شناور
• شاخص بازار اول و بازار دوم
• شاخص 50 شرکت برتر
• شاخص 30 شرکت بزرگ

در نظر داشته باشید که هر یک از شاخص‌ها با توجه به پارامتر مورد بررسی در نهایت به شاخص قیمت و شاخص بازدهی تقسیم می‌شود و معنا و مفهومی را در بر دارند که بر اساس متغییر‌های مورد نظر قابل تفکیک هستند؛ به عنوان نمونه شاخص کل تمامی شرکت‌های بورس را در برمی‌گیرد، شاخص صنعت شرکت‌های تولیدی و شاخص مالی شرکت‌های گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود. در ادامه به شرح جزئی از انواع شاخص‌ها می پردازیم.

شاخص کل بورس چیست؟

شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار که به اختصار آن را شاخص کل می‌گویند، نشان دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار بوده و به نوعی بیانگر میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار است. همینطور به این نکته دقت نمایید که شاخص کل، میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی‌دهد. به عنوان مثال وقتی گفته می‌شود شاخص کل ۳۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال پایه، افزایش پیدا کرده است .در نظر داشته باشید که شاخص کل به صورت لحظه ای در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس به نشانی www.tsetmc.com قابل بررسی و مشاهده است. و شما در هر لحظه می توانید به آن دسترسی داشته باشید و با استفاده از آن تا حدی نسبت به بازار شناخت پیدا کنید.

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

تغییرات شاخص بازده نقدی، نشانگر میانگین بازده ناشی از پرداخت سود نقدی شرکت‌های بورسی به سهامداران است. این سود در انتهای سال مالی شرکت ها تحت عنوان جلسه مجمع مورد ارزیابی قرار گرفته می شود و به سهامداران شرکت تخصیص پیدا می کند. لذا در نظر داشته باشید که وقتی شاخص سود نقدی رو به کاهش است، شرکت‌ها به ‌طور میانگین سود کمتری را به‌صورت نقد بین سهامدارانشان تقسیم می‌کنند.

شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX)

حتما در بررسی و مشاهده اخبارها به گوشتان خورده است که از شاخص بازار بورس صحبت می شود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است و تمامی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه به صورت روزانه پیگیر تغییرات این شاخص در حواشی اخبار و هیجانات هستند.

شاخص صنعت و شاخص مالی

همان طور که می دانید به صورت کلی تمامی شرکت‌های بورسی در دو بخش صنعتی و مالی تقسیم می‌شوند. در بخش صنعتی شرکت‌های تولیدی و صنعتی نظیر مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و … قرار دارند و در بخش مالی نیز بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بیمه و… حضور دارند. در این میان شاخص صنعت نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش صنعت و شاخص مالی نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش مالی است. همینطور در بخش صنعت و بخش مالی نیز قادر هستند که به صنایع تشکیل‌دهنده تقسیم شوند و شاخص هر یک از این صنایع جداگانه محاسبه شود؛ به عنوان نمونه شاخص صنعت خودروسازی متوسط تغییرات قیمت شرکت‌های فعال در صنعت خودروسازی را نشان می‌دهد.

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

در مجموع سهام شرکت‌های بورسی توسط سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری می‌شود و معمولاً سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذی در شرکت‌های بورسی به شمار آمده و در صورت خریداری سهام شرکت‌های بورسی، درصد بالایی از سهام شرکت را تصاحب می‌کنند. با توجه به این موضوع، به میزان سهامی که معمولاً در شرکت‌های بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مداوم در بازار خریدوفروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. به منظور کسب اطلاعات بیشتر راجع به این نوع از شاخص در بازار بورس باید دقت داشته باشید که هر مقدار سهام شناور آزاد یک شرکت در بازار بورس بیشتر باشد، فرآیند سرمایه گذاری در آن شرکت از ریسک کمتری برخوردار است اما در عوض نباید توقع افزایش قیمت لحظه‌ای در سهم را داشته باشید. شرکت‌هایی که سهام شناور آزاد کمتری دارند از نظر سرمایه‌گذاری پر ریسک بوده و پتانسیل بالایی برای تغییر قیمت لحظه‌ای را دارند.

شاخص بازار اول و بازار دوم

بورس اوراق بهادار بر اساس مؤلفه‌های مختلف نظیر میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خریدوفروش می‌شود یا اصطلاحاً سهام شناور آزاد و …شرکت‌های بورسی را دسته‌بندی کرده است. بر اساس این تقسیم‌بندی، شرکت‌هایی که شرایط بهتری داشته باشند در بازار اول و دیگر شرکت‌های بورسی در بازار دوم دسته‌بندی می‌شوند. در این میان شرکت‌هایی که در بازار اول حضور دارند نیز به دو دسته تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. برای هر یک از این دسته‌بندی‌ها یک شاخص وجود دارد که میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌هایی را نشان می‌دهد که در این گروه‌ها حضور دارند.

شاخص ۵۰ شرکت برتر

معمولاً هر سه ماه یک‌بار، ۵۰ شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می‌شوند که سهام این شرکت‌ها نسبت به سایر شرکت‌های موجود در بورس اوراق بهادار، قابلیت نقدشوندگی بیشتری را دارد و از مزایای خاص دیگری بهره‌مند هستند. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین قیمت سهام این ۵۰ شرکت برتر را نشان می‌دهد. این شرکت‌ها در طول روز، به تعداد قابل توجهی خریدوفروش می‌شوند و سهامداران به راحتی می‌توانند سهام این شرکت‌های بورسی را خریدوفروش کنند. از همین رو این سهم ها مورد استقبال اکثر سرمایه‌گذاران در بازار بورس قرار گرفته می‌شوند.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ نیز میانگین تغییرات قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ بورس را نشان می‌دهد. معیار انتخاب این ۳۰ شرکت نیز بر اساس اندازه شرکت است و اندازه شرکت‌ها نیز از ارزش روز بازار سهم تعیین می‌شود که ارزش روز بازار سهام از حاصل‌ضرب قیمت سهم در تعداد سهام منتشر شده شرکت به دست می‌آید. شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تغییرات قیمت سهامی را نشان می‌دهد و اگر چه این شرکت‌های بورسی کمتر از ده درصد تعداد شرکت‌های بورسی را تشکیل می‌دهند اما بیش از ۷۰ درصد ارزش بورس تهران را به خود اختصاص داده‌اند و تغییرات قیمت آن‌ها می‌تواند اثر بزرگی بر شاخص بورس و کل داشته باشد. این شاخص هر سه ماه یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود.

سخن آخر

در این بخش اطلاعات جامع و کاملی راجع به شاخص بورس و انواع آن، در اختیار شما قرار گرفت. لذا افراد به منظور سرمایه‌گذاری در هر بازار باید ابتدا وضعیت آن بازار را مورد ارزیابی قرار دهند؛ بازار سرمایه نیز از این قضیه مستثنی نیست. شاخص‌ها یکی از ابزارهایی هستند که وضعیت بازار سرمایه را طی دوره‌های قبل و جاری نشان می‌دهد این نکته را در نظر داشته باشید که افزایش شاخص کل، به معنی سودآوری تمام شرکت‌های بورسی نیست و همین‌طور بالعکس. شما علاوه بر در نظر گرفتن عملکرد شاخص بورس بازار باید مؤلفه‌های گوناگون دیگر را نیز به‌منظور سرمایه‌گذاری یا خریدوفروش سهام در نظر داشته باشید. توجه داشته باشید که علاوه بر شاخص ها شما باید از ابزارهای دیگری نظیر تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال به منظور ارزیابی بازار استفاده نمایید.

سوالات رایج شاخص بورس

ممکن است در بعضی مواقع، قیمت سهم‌ها در بازار بیشتر از ارزش واقعی آن‌ها باشد، در این وضعیت «اصلاح شاخص بورس» مثالی برای شاخص کل بورس به وجود می‌آید که این امر یک حرکت مثبت برای شفاف‌تر شدن بازار و فرآیند سرمایه‌گذاری در بورس است. شایان ذکر است اصلاح شاخص بورس با ریزش شاخص متفاوت است. در ریزش شاخص هجوم سهامداران برای فروش سهام، قیمت سهام را به حدی کاهش می‌دهد که قیمت سهام از ارزندگی واقعی آن به مراتب کمتر می‌شود در صورتی که فرآیند اصلاح شاخص بورس این چنین نیست.

جزئیات خبر

شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن می‌توان چیـزی را تشخیص داد.

در بورس هم، شاخص‌ها، در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را ارزیابی و حتی احتمالات را در روند آینده بورس بررسی کرد. بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص بازار و شاخص‌های بورس در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه‌گذاران بسیار حائز اهمیت است.

سرمایه‌گذاران حتما باید توجه داشته باشند که شاخص‌ها به تنهایی معیاری مناسب برای خرید و فروش سهام به حساب نمی‌آیند. مثلا تنها معیار خرید سهام نباید این باشد که شاخص در یک هفته اخیر مثبت بوده است.

نباید با منفی یا مثبت بودن شاخص کل بورس به این نتیجه رسید که وقت مناسبی برای خرید یا فروش سهام است.

البته درک این موضوع ممکن است برای سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به بازار سرمایه اندکی سخت باشد و به همین دلیل ممکن است دست به خرید و فروش‌های هیجانی بزنند.

1. شاخص کل بورس

این همان شاخصی است که بارها در تلویزیون، رادیو و سایر رسانه‌ها از رشد و افت آن صحبت می‌شود.

به این شاخص، شاخص قیمت و بازده نقدی نیز می‌گویند که بیان کننده سطح عمومی قیمت‌ها و سود نقدی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است.

در واقع این شاخص بیان‌کننده میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است.

به عنوان مثال اگر قیمت سهامی در ابتدای سال 500 تومان باشد و در انتهای سال به 600 تومان برسد و در مجمع عادی سالیانه نیز سود نقدی 70 تومانی تقسیم کند، بازدهی سهم در طول یک سال به 34 درصد می‌رسد.

این شیوه محاسبه برای شاخص کل هم وجود دارد یعنی اگر شاخص کل در ابتدای سال در سطح 450 هزار واحد و در پایان سال به 950 هزار واحد برسد، نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس از محل افزایش قیمت‌ها و تقسیم سود نقدی در انتهای سال تقریبا 111 درصد بوده است.

نکته‌ای که باید در بررسی بازدهی شاخص کل مد نظر قرار دهیم این است که افزایش شاخص کل بورس، نشان‌دهنده سودآوری همه شرکت‌ها در بورس نیست چرا که شاخص نشان‌دهنده میانگین بازدهی کل شرکت‌هاست.

به عبارت دیگر، ممکن است برخی از شرکت‌ها در طول سال با وجودیکه شاخص افزایش داشته، کاهش قیمت زیادی داشته باشند. یا بالعکس، ممکن است سهام برخی از شرکت‌ها در زمانی که شاخص در حال نزول است، رشد خوبی را تجربه کنند.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص کل در سایت tsetmc.com در پایان روز معاملاتی است که روی عدد 1,662,215 واحد تثبیت شده و نسبت به روز گذشته کاهش 65023 واحدی داشته است.

در بررسی شاخص کل باید به این نکته توجه داشت که شرکت‌های بزرگتر (شرکت‌های با سرمایه بالاتر و ارزش بازار بیشتر)، اثر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند.

به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی با وجودیکه قیمت در بسیاری از نمادهای بازار، منفی و متعادل است، مثبت بودن چند نماد بزرگ بازار مانند فارس، فولاد، فملی، خودرو، تاپیکو باعث رشد شاخص بورس شود. یا بالعکس.

این نکته، ضعف شاخص کل بورس را در بیان حقایق بازار نشان می‌دهد. زیرا شاخص می‌تواند با تغییرات قیمت چند شرکت بزرگ بازار، منفی یا مثبت شود.

در تصویر زیر تاثیر نمادهای بزرگ بازار بر شاخص بورس را مشاهده می‌کنید:

گاهی اوقات با تشکیل سبد سهام از شرکت‌های با اندازه بزرگ بازار (خرید سهام شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی دارند) می‌توان بازدهی سبد را به بازدهی شاخص کل بورس نزدیک‌تر کرد.

در دنیا برخی از صندوق‌های شاخصی وجود دارد که بازدهی آنها برابر با بازدهی شاخص بورس است.

صندوق‌های شاخصی نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که در آن، مدیران صندوق در تلاشند تا سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و وزن‌های متناسب با یک شاخص مبنا را تشکیل دهند.

در ایران نیز صندوق‌های کارآفرین، فیروزه و کاردان نیز به عنوان صندوق‌های شاخصی در حال فعالیت هستند و در آینده نیز شاهد تاسیس صندوق‌های بیشتری از این نوع خواهیم بود.

2. شاخص کل هم‌وزن

در شرح شاخص کل بورس اشاره شد که سهام شرکت‌های بزرگ‌تر و با ارزش‌ بازار بالاتر، اثر بیشتری بر مقدار شاخص کل دارند که این به نوبه خود ضعف این شاخص را نشان می‌دهد.

اما در کنار شاخص کل، شاخص دیگری به نام شاخص هم‌وزن وجود دارد که اندازه شرکت‌ها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکت‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود.

به عنوان مثال در گروه شیمیایی، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، شرکتی با اندازه بزرگ و ارزش بازار بالاست و از طرفی در همین گروه، نماد شکربن (شرکت کربن ایران) شرکتی بسیار کوچک‌تر با ارزش بازار پایین‌تر است.

اگر شاخص کل بر مبنای هم‌وزن محاسبه شود، معاملات این دو سهم در بازار تاثیر یکسانی روی شاخص هم‌وزن دارد.

در شکل زیر شاخص هم‌وزن را صفحه اصلی سایت tsetmc.com مشاهده می‌کنید که روی 465,120 واحد قرار گرفته است.

سرمایه‌گذاران در کنار بررسی شاخص کل بورس، باید شاخص هم‌وزن را هم مورد بررسی قرار دهند.

چرا که شاخص هم‌وزن بهتر می‌تواند وضعیت بازار سرمایه را نشان دهد.

به عنوان مثال ممکن است در یک روز معاملاتی، شاخص کل منفی ولی شاخص هم‌وزن مثبت باشد. این اتفاق نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگتر بازار در آن روز معاملاتی وضعیت مناسبی نداشتند ولی برعکس نمادهای کوچک‌تر مورد توجه بازار بوده‌اند و افزایش قیمت داشتند.

از شاخص کل بورس برای پیش‌بینی وضعیت آینده بازار نیز می‌توان استفاده کرد، به همین دلیل تحلیل تکنیکال شاخص کل بورس به عنوان یکی از روش‌های رایج تحلیلی توسط مثالی برای شاخص کل بورس سرمایه‌گذاران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

البته این روزها سرمایه‌گذاران از تحلیل تکنیکال شاخص هم‌وزن نیز در کنار شاخص کل برای پیش‌بینی آینده بازار استفاده می‌کنند.

3. شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)

شاخص قیمت در بورس، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. به عنوان مثال اگر شاخص قیمت در انتهای سال در مقایسه با ابتدای سال، 30 درصد رشد کند به این معناست که میانگین قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه، به طور متوسط 30 درصد افزایش داشته است.

پس فرق شاخص کل با شاخص قیمت در این است که شاخص کل علاوه بر افزایش قیمت سهام، سود نقدی آنها را نیز در محاسبه لحاظ می‌کند.

ولی در شاخص قیمت، سود نقدی لحاظ نمی‌شود و صرفا تغییرات قیمت سهام، مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.

البته این شاخص نیز میانگین است و نشان‌دهنده‌ی بالا رفتن دسته‌جمعی نمادها نیست. ممکن است قیمت سهام شرکت‌های کوچک بازار افزایش و شرکت‌های بزرگتر کاهش داشته و در نتیجه شاخص قیمت منفی شود.

در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، معیار ارزش شرکت‌هاست و شرکت‌های بزرگتر بیشتر شاخص را تحت تاثیر مثالی برای شاخص کل بورس مثالی برای شاخص کل بورس قرار می‌دهند.

بدین ترتیب تغییرات شاخص عمدتا پیرو شرکت‌های بزرگ بازار است و شرکت‌های کوچک تاثیر ناچیزی بر شاخص دارند.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (وزنی – ارزشی) در صفحه اصلی مدیریت سایت tsetmc.com است که نشان‌ می‌دهد این شاخص روی 436,418 واحد قرار دارد.

4. شاخص قیمت (هم‌وزن)

گفتیم که شاخص قیمت، بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس یا به تعبیر بهتر، میانگین بازده ناشی از افزایش قیمت سهام است.

از طرفی در شاخص قیمت (وزنی – ارزشی)، گفتیم که تاثیر شرکت‌های بزرگتر بر شاخص بیشتر و تاثیر شرکت‌های کوچکتر کمتر است.

اما در شاخص قیمت (هم‌وزن)، وزن تمام شرکت‌ها در محاسبه شاخص یکسان در نظر گرفته می‌شود و تغییرات شاخص گویاتر است و بهتر می‌توان وضعیت عمومی بازار را درک کرد.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص قیمت (هم‌وزن) ذر صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که روی 305,135 واحد آرام گرفته.

5. شاخص آزاد شناور

شاخص آزاد شناور، شاخص قیمت را بر مبنای تعداد سهام شناور موجود در بازار نشان می‌دهد.

هدف از انتشار شاخص آزاد شناور، تحلیل رفتار بخشی از بازار است که نقدشوندگی بیشتری دارد زیرا در بررسی این شاخص، فقط ارزش سهامی که در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دارد و همواره در حال معامله است محاسبه می‌شود و آن بخش از سهام که در اختیار سهامداران عمده است و قابلیت خرید و فروش ندارد محاسبه نمی‌شود.

شکل زیر نشان‌دهنده شاخص آزاد شناور در صفحه اصلی سایت tsetmc.com است که نشان می‌دهد این شاخص روی 2,259,713 واحد قرار دارد.

6. شاخص بازار اول و بازار دوم

به طور کلی شرکت‌هایی که وارد بازار اول بورس می‌شوند به لحاظ سرمایه، وضعیت سودآوری و همچنین درصد سهام شناور آزاد در وضعیت مناسب‌تری قرار دارند و شرکت‌هایی که از نظر این معیارها در شرایط پایین‌تری قرار دارند در بازار دوم بورس پذیرش می‌شوند.

پس شاخص بازار اول بیانگر سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌هایی است که در بازار اول بورس پذیرش شده‌اند و شاخص بازار دوم نیز بیانگر سطح عمومی قیمت‌هایی است که در بازار دوم بورس پذیرش شده‌اند.

در تصویر شاخص بازار اول و دوم را مشاهده می‌کنید:

سخن آخر

در خصوص شاخص باید گفت که نیازی به بررسی تمامی شاخص‌های ذکر مثالی برای شاخص کل بورس شده در این بخش نیست و از میان آنها باید شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن بورس را تجزیه و تحلیل کرد.

البته این نکته را مجدد تکرار می‌کنیم که خرید و فروش سهام شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری در بورس نباید صرفا با توجه به تغییرات روزانه شاخص باشد.

شاخص بورس چیست؟

اگر شما هم جزو افرادی هستید که به مثالی برای شاخص کل بورس مثالی برای شاخص کل بورس طور روزانه اخبار اقتصادی را دنبال می‌کنید، احتمالا از قبیل اخبار زیر را زیاد از رسانه‌ها شنیده‌اید. شاخص بورس امروز توانست مقاومت چند ساله‌ی خود را بشکند و رکوردی بی‌سابقه در تاریخ خود ثبت کند. یا پس از گذشت یک روز از انتشار اخبار مرتبط با ویروس کرونا در ایران، شاخص بورس به رالی صعودی خود بازگشت. بعد از شنیدن این اخبار ممکن است اولین سوالی که در ذهن شما شکل بگیرد، این باشد که شاخص بورس چیست؟ چه اطلاعاتی به ما می‌دهد؟

شاخص بورس چیست؟ چه کاربردی دارد؟

شاخص خود به تنهایی نماگری است که سطح عمومی مولفه‌ای خاص را در میان جامعه‌ای معین، مانند تمام یا گروهی از شرکت‌ها نشان می‌دهد. برای مثال شاخص آلودگی هوا میزان آلاینده‌های موجود در هوای یک شهر را نشان می‌دهد.

شاخص بورس نماگری است که سطح عمومی مولفه‌ای خاص مثل قیمت و یا بازده را در میان تمام یا گروهی از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نشان می‌دهد. در واقع شاخص یک عدد است و بررسی آن به‌تنهایی فایده‌ای ندارد. برای اینکه عدد شاخص قابلیت تحلیل پیدا کند، یک سال به‌عنوان سال پایه در نظر گرفته می‌شود و تمامی اعداد و ارقام در آن سال، به‌عنوان رقم مبنا تعیین می‌گردند. در طی سال‌های بعد، تغییراتی که در قیمت‌ها و یا بازده به‌وجود می‌آیند، نسبت به اعداد و ارقام سال پایه سنجیده می‌شوند. در بورس اوراق بهادار تهران، فروردین سال 1369 به‌عنوان سال مبنا قرار گرفته و عدد 100 نیز به‌عنوان عدد پایه شاخص تعیین شده است.

شاخص بورس چیست؟ شاخص بورس نماگری است که سطح عمومی مولفه‌ای خاص مثل قیمت و یا بازده را در میان تمام یا گروهی از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نشان می‌دهد.

شاخص بورس در هر روز یک عدد را نشان می‌دهد، از به هم وصل کردن اعداد، نمودار شاخص شکل می‌گیرد.

شاخص را درصدی بخوانیم یا عددی؟

این روزها در سایت‌های خبری و یا رسانه‌ها، اخباری از قبیل ریزش 15,000 واحدی شاخص و یا رشد 20,000 واحدی آن می‌شنویم. افراد زیادی ادعا می‌کنند که رشد هر روزه شاخص بازار تا این عدد بسیار زیاد بوده و به زودی این حباب خواهد ترکید. اما حقیقت چیست؟ آیا رشد 10,000 واحدی شاخص در این روزها، زیاد است؟

برای بررسی شاخص، بهتر است به‌جای تغییرات عددی، به تغییرات درصدی آن توجه کرد. همین چند سال پیش که شاخص زیر 100,000 واحد بود، رشد 3,000 واحدی آن به طور روزانه، رشد خیلی زیادی محسوب می‌شد، یعنی شاخص در یک روز تقریبا حدود 3% رشد کرده بود. اما الان که شاخص از 500,000 هزار واحد عبور کرده است، رشد 3,000 واحدی آن چندان زیاد نیست و تقریبا معادل 0.6% است.

بنابراین بهتر است برای تغییراتی که در شاخص اتفاق می‌افتد به‌جای عدد از درصد استفاده کنیم. استفاده از درصد به ما کمک می‌کند تا میزان تغییرات شاخص را بهتر درک کنیم و مقایسه صحیح‌تری داشته باشیم.

کاربرد شاخص‌ها

یکی از معیارهای سنجش عملکرد بازارهای مالی، شاخص‌ها هستند. با استفاده از این شاخص‌ها می‌توانید جهت حرکت و میزان تغییرات قیمت‌ها را تشخیص دهید. برای مثال می‌توان فهمید که روند کلی حرکت بازار در آینده صعودی است و یا نزولی.

از مهم‌ترین کاربرد شاخص‌ها این است که می‌شود از آن به‌عنوان مبنایی برای سنجش عملکرد پرتفوی (سبد سهام) خود استفاده کرد. به این صورت که سرمایه‌گذاران می‌توانند بازده پرتفوی خود را با بازده شاخص مقایسه کنند و به نوعی عملکرد خود را در مدیریت سهم‌هایشان مورد ارزیابی قرار دهند.

شاخص‌های بازار وضعیت و عملکرد آتی کل اقتصاد را نیز نشان می‌دهند. همچنین برای پیش‌بینی حرکات آتی قیمت‌ها و تغییرات روند احتمالی، می‌توان به تغییرات شاخص در سال‌های پیش توجه کرد. در مطالعات مالی و اقتصادی مثالی برای شاخص کل بورس نیز افراد برای اندازه‌گیری نرخ‌های بازده بازار و مقایسه بازار بورس با سایر بازارها به مطالعه رفتار شاخص‌ها می‌پردازند.

افرادی که در بورس اوراق بهادار فعالیت می‌کنند معمولا از دو طریق بازده کسب می‌کنند.

1) بازده ناشی از تغییرات قیمت سهام

این بازده، همان بازدهی است که از نوسان قیمت سهام به‌دست می‌آید. این بازده تا زمانی که شما سهمی را دارید و اقدام به فروش آن نکردید، به‌صورتِ سود یا زیان تحقق نیافته در پرتفوی شما نشان داده می‌شود. اما به محض فروش سهم، سود یا زیان شما تحقق پیدا می‌کند.

2) بازده ناشی از سود نقدی دریافتی از شرکت‌ها

شرکت‌ها معمولا بعد از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه، همه و یا قسمتی از سود خود را بین سهامداران تقسیم می‌کنند که به آن سود تقسیمی یا DPS گفته می‌شود. شرکت‌ها در پی انتشار اخبار مربوط به توزیع سود نقدی، بانک‌هایی را معرفی می‌کنند تا سهامداران به بانک مشخص شده مراجعه کنند. افراد با در دست‌داشتن کد بورسی و کارت شناسایی خود، متناسب با تعداد سهمی که در زمان برگزاری مجمع داشتند، سود نقدی دریافت می‌کنند.

انواع شاخص

شاخص‌ها با توجه به مولفه‌هایی که اندازه‌گیری می‌کنند، نام‌گذاری می‌شوند. برای مثال شاخص قیمت، روند عمومی تغییرات قیمت شرکت‌های تاثیر‌‌گذار بر شاخص را نشان می‌دهد و شاخص بازده نقدی، نشانگر روند عمومی بازده نقدی پرداختی توسط شرکت‌های عضو شاخص است. در ادامه انواع مختف شاخص و مولفه‌های تاثیر‌گذار بر آن‌ها توضیح داده خواهد شد.

شاخص کل بورس چیست و نحوه محاسبه آن چگونه است؟

شاخص‌ها در هر زمینه کاری، معیار و میزانی برای سنجش ارزش پارامترهای مختلف نسبت به یک وضعیت ایده‌آل یا هر وضعیت قراردادی دیگر آن پارامتر – که توسط خودمان تعیین می‌شوند – می‌باشند. کاربرد و هدف این شاخص‌ها، تعیین وضعیت و ارزش پارامتر مورد نظر جهت انجام مطالعات و البته کمک به افراد برای تصمیم‌گیری در مورد فعالیت در آن زمینه کاری می‌باشد.

شاخص‌ها به خصوص در بازارهای مالی، ارزش قیمتی پارامترها را نسبت به وضعیت آن پارامتر در گذشته نشان می‌دهند. برای نمونه سنجش نسبت به دیروز، نسبت به تاریخ مبدأ، سال پایه و ….

بازار بورس نیز دارای شاخص‌های متعددی است که در این مقاله، به بیان شاخص کل بورس و نحوه محاسبه آن می‌پردازیم.

شاخص کل بورس چیست؟

بازار مثالی برای شاخص کل بورس سرمایه یا همان بورس، مانند هر بازار مالی دیگر، برای سنجش ارزش و قیمت روز کل بازار و سهام موجود در آن، شاخص‌هایی را دارد که مهم‌ترین و کاربردی‌ترین آن، شاخص کل است. علامت اختصاری شاخص کل که در واقع معنای دقیق آن شاخص کل قیمت (Tehran Exchange Price IndeX) است، TEPIX می‌باشد.

بازار بورس در ایران از سال ۱۳۶۹ فعالیت خود را آغاز کرد. بنابراین این سال را به عنوان سال پایه برای تعیین شاخص کل در نظر می‌گیرند. سال پایه سالی است که در آن نوسانات قیمتی نسبت به سایر سال‌ها کم‌تر باشد تا سنجش را نسبت به آن سال انجام دهیم.

نحوه محاسبه شاخص کل بورس

ابتدا فرمول محاسباتی شاخص کل را بیان کرده و سپس توضیحاتی راجع به آن ارائه می‌کنیم.

مقدار شاخص کل بورس = ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه/ ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبدأ × ۱۰۰

اما ارزش جاری بازار سهام، از حاصل ضرب تعداد سهام هر شرکت بورسی در آخرین قیمت سهم هر شرکت در زمان محاسبه به دست می‌آید. در واقع برای محاسبه شاخص کل کافی است برای هر شرکت، تعداد سهام در قیمت سهم آن شرکت ضرب شده و نتایج حاصل ضرب تمام شرکت‌ها با هم جمع شود. به این ترتیب میزان افزایش قیمتی کل بازار سهام به دست می‌آید.

حتی نمادهای متوقف نیز بر اساس آخرین قیمت قبل از توقف، در محاسبات شاخص کل وارد می‌شوند.

مثالی برای شاخص کل بورس

وقتی گفته می‌شود امروز شاخص کل، یک میلیون و پانصد هزار واحد است، یعنی بازار بورس در کل نسبت به سال پایه ۱۳۶۹، یک میلیون و پانصد هزار درصد رشد قیمتی داشته است. به بیان دیگر، بورس در کل نسبت به سال ۱۳۶۹، پانزده هزار برابر رشد و سودآوری داشته است.

منظور از سودآوری کلی بورس این است که اگر شخصی در سال ۱۳۶۹، با قیمت ۱۰۰۰۰ تومان، سهام تمامی شرکت‌های بورسی را خریداری کرده و تا به امروز که مثلاً شاخص کل ۱۵۰۰۰۰۰ است، آن‌ها را در پرتفوی خود حفظ کرده باشد، سرمایه او به میزان ۱۵۰۰۰ برابر افزایش پیدا کرده و ۱۰۰۰۰ تومان او اکنون ۱۵۰۰۰۰۰۰۰ تومان شده است.

رشد یا افت (صعودی یا نزولی بودن) شاخص کل

اما مورد دیگری که روزانه در کنار شاخص کل مطرح می‌شود، صعودی یا نزولی بودن شاخص کل است. اصطلاحاً مثبت یا منفی شدن بازار. صعودی یا نزولی بودن شاخص کل چگونه محاسبه و بیان می‌شود؟ وقتی گفته می‌شود امروز شاخص کل ۱۰۰۰۰ واحد رشد یا افت داشته است، یعنی شاخص کل نسبت به دیروز ۱۰۰۰۰ واحد افزایش یا کاهش داشته است. همچنین منظور از درصد افزایش یا کاهش شاخص کل بورس نیز برمبنای قیمت دیروز می‌باشد. برای نمونه هرگاه شاخص کل دیروز یک میلیون و پانصد هزار واحد بوده و شاخص کل امروز یک میلیون و پانصد و سی هزار واحد باشد، می‌گوییم شاخص کل سی هزار واحد و به میزان دو درصد رشد داشته است.

همان طور که بیان شد، شاخص کل بورس نشان‌دهنده وضعیت کلی بازار از نظر قیمتی می‌باشد. با توجه به این که شاخص کل بر اساس مجموع ارزش سهام تمام شرکت‌ها بیان می‌شود، پس شرکت‌های بزرگ با تعداد سهم و قیمت سهم بالا، اثرگذاری بیشتری روی شاخص کل خواهند داشت. یعنی ممکن است در روزی که شاخص کل صعودی و اصطلاحاً مثبت باشد، سهام بسیاری از شرکت‌ها نزولی یا منفی باشد. همچنین بلعکس ممکن است در روزی که اکثر نمادهای کوچک صعودی باشند، شاخص کل منفی باشد. دلیل آن نیز مشخص است؛ چرا که رشد شرکت‌های بزرگ با قیمت و سهام بیشتر، اثر کاهش قیمت سهام شرکت‌های کوچک‌تر را خنثی کرده و شاخص کل را صعودی می‌کند. همین طور کاهش قیمت سهام چند شرکت بزرگ با تعداد سهم زیاد، اثر افزایش قیمت سهام شرکت‌های کوچک زیادی را با تعداد سهم کم‌تر، خنثی کرده و شاخص کل را نزولی خواهد کرد.

نقطه ضعف شاخص کل بورس

می‌توان گفت عیبی که به شاخص کل وارد است این است که عملاً نشان‌دهنده وضعیت قیمتی سهام تمام شرکت‌های بورسی نبوده و شرکت‌های بزرگ با تعداد و قیمت سهام بالا که اصطلاحاً نمادهای شاخص‌ساز گفته می‌شوند، توانایی افزایش یا کاهش محسوس شاخص کل را داشته و بیشتر، نشان‌دهنده وضعیت قیمتی شرکت‌های یزرگ می‌باشد. اما برای رفع این نقیصه، شاخص دیگری به نام شاخص هم وزن وجود دارد که برای تمام شرکت‌های حاضر در بورس یک وزن ثابت و برابر تعریف می‌کند تا اثر تعداد سهام بالای شرکت‌های بزرگ را خنثی کرده و تمام نمادها، اثر یکسانی بر شاخص داشته باشند. در مقاله‌ای جداگانه به بیان شاخص هم وزن نیز پرداخته‌ایم.

تو دوره جامع نخبگان سرمایه گذاری، سرمایه گذاری ارز های دیجیتال، تحلیل تکنیکال، سرمایه گذاری در بورس، سرمایه گذاری در بازار طلا، ارکان بازارهای سرمایه و… رو بهت یاد می‌دیم.

شاخص بورس چیست؟

سرمایه گذاری در بازار بورس امروزه به عوان یکی از رایج ترین انواع روش های سرمایه گذاری شناخته مثالی برای شاخص کل بورس می شود. به عبارت کلی همه افراد جامعه با هر میزان سرمایه و حتی دانش می توانند وارد بازار بورس شده و از امکانات و سوددهی آن استفاده کنند. اما قطعا برای افراد تازه کار در شروع مسیر سوالات و ابهامات زیادی وجود دارد. بنابراین ما در بورس فردا با مقالات آموزشی بورس و اصطلاحات رایج آن در خدمت شما عزیزان هستیم. اما یکی از سوالات بسیار کاربردی این است که منظور از شاخص بورس چیست؟ شاخص کل بورس چیست و چگونه محاسبه می شود؟ در ادامه این مقاله برای آشنایی با مفهوم شاخص بورس و شاخص کل با ما همراه باشید.

شاخص بورس چیست؟

اگر اخبار روز را دنبال کرده باشید احتمال می دانید که شاخص کل بورس ایران از ابتدای سال 99 تا کنون با رشد 200 هزار واحدی رو به رو بوده است. یعنی رشدی برابر با 40 درصد! اما سوال اینجاست که شاخص بورس چیست و منظور از شاخص کل بورس چیست؟

به طور کلی منظور از شاخص بورس، معیار و یا عددی است که با توجه به آن عملکرد بازار بورس در مدت زمان مشخصی، سنجیده می شود. به عبارت دیگر افراد می توانند با مطالعه شاخص بورس به رشد و یا عدم رشد سهام شرکت ها پی ببرند. در شاخص بورس اطلاعات قابل توجهی نظیر تغییرات قیمتی نهاد ها و شرکت ها قابل بررسی و سنجش می باشد. البته ذکر این نکته لازم و ضروری است که معیار و یا شاخص های زیادی برای ارزیابی بازار سرمایه وجود دارد که سرمایه گذاران می توانند با توجه و مطالعه آن ها نسبت به حرید و فروش سهام در نماد های مختلف اقدام کنند. برای مثال:

• شاخص هم‌ وزن
• شاخص قیمت
• شاخص بازده نقدی
• شاخص صنعت
• شاخص مالی
• شاخص سهام آزاد شناور
• شاخص بازار اول
• شاخص بازار دوم
• شاخص ۵۰ شرکت برتر
• شاخص ۳۰ شرکت برتر
• شاخص بازده نقدی
• شاخص کل قیمت .

همانطور که مشاهده کردید، در بورس شاخص های متعددی وجود دارد. بدیهی است هر یک از این شاخص ها به عنوان معیاری برای سنجش موارد خاصی کاربرد دارد. به عبارت دیگر هر شاخص، در بردارنده اطلاعات خاصی می باشد. که مطالعه آن ها برای سهام داران خالی از لطف نیست.

شاخص کل بورس چیست؟

همانطور که مثالی برای شاخص کل بورس گفته شد منظور از شاخص بورس معیار و یا عددی است که با توجه به آن می توان عملکرد یک شرکت را در بازه زمانی مشخصی مورد ارزیابی قرار داد. برای مثال شاخص کل بورس از ابتدای سال 99 تا به حال با رشد 40 درصدی رو به رو بوده است. همچنین کارشناسان پیش بینی می کنند که شاخص کل بورس در روز های آتی با رشد بیشتری نیز رو به رو باشد. اما منظور از شاخص کل بورس چیست؟

در بورس شاخص های متعددی وجود دارد. یکی از مهم ترین این شاخص ها، شاخص کل بورس یا شاخص کل قیمت می باشد. در میان شاخص و معیار های سنجش در بورس، شاخص کل بورس از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به عبارت دیگر مهم ترین شاخصی که در بازار بورس مورد استفاده قرار گرفته و در اخبار پیگیری می شود، شاخص کل قیمت می باشد. شاخص کل شامل اطلاعات مهمی نظیر تغییرات قیمتی تمام شرکت‌ های فعال در بورس و شاخص صنعت شرکت ‌های تولید کننده می باشد. به همین دلیل مطالعه این شاخص برای سرمایه گذاران از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

شاخص کل بورس نشان ‌دهنده تغییرات کل قیمت نماد ها در بازار است و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام را در بازار مشخص می ‌کند. به عنوان مثال وقتی شاخص کل رشد دو درصد است، یعنی میانگین قیمت پایانی سهام شرکت ‌های بورسی با توجه به ارزش معاملات آن ها دو درصد افزایش یافته است. اما شاید برای شما سوال باشد که چرا مطالعه شاخص کل برای سرمایه گذاران اهمیت دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که شاخص کـل یا شاخص قيمت بيانگر سطح عمومی قيمت و سود سهام شرکت ‌های پذيرفته شده در بورس می باشد. بنابراین تغييرات شاخص کل در واقع بيانگر ميانگين بازدهی در بورس است

شاخص کل بورس چگونه محاسبه می شود؟

در پاسخ سوال شاخص بورس چیست؟ دریافتیم که منظور از شاخص معیاری برای سنجش میزان میانگین بازدهی نماد های بورس می باشد. اما این شاخص چگونه محاسبه می شود؟ برای پاسخ به این سوال لازم است تا به یک مثال توجه کنید: فرض کنید که شما به عنوان سرمایه گذار، سهام یک شرکت را با قیمت 150 تومان خریداری کرده اید. اگر در پایان سال معاملاتی، قیمت سهام شما به 180 تومان افزایش پیدا کند و همچنین شرکت نیز 15 تومان به عنوان سود نقدی برای سهام داران در نظر بگیرد، میزان سود شما مجموعا 45 تومان خواهد بود. بنابراین بازدهی شما بعد از گذشت یک سال معاملاتی برابر 30 درصد خواهد بود. زيرا سرمايه شما از 150 تومان به 195 تومان افزايش يافته است. اما این بازدهی تنها مربوط به شما است.

اما در شاخص کل بورس، می توان بازدهی و تغییرات قیمت کلیه نماد های فعال در بورس را مورد ارزیابی قرار داد. برای درک بهتر نحوه محاسبه شاخص کل بورس به این مثال توجه کنید: فرض کنید شاخص کل بورس در ابتدای سال، برابر با 20 هزار واحد و در پايان سال، با 10 هزار واحد افزايش، به 30 هزار واحد برسد. در این حالت ميانگين بازدهی بورس از محل افزايش قيمت سهام شرکت ‌ها و تقسيم سود نقدی بين سرمايه ‌گذاران در آن سال، 50 درصد می باشد.

آیا شاخص بورس ملاک مناسبی برای بررسی وضعیت بازار می باشد؟

در پاسخ به سوال شاخص بورس چیست؟ با مفهوم شاخص کل بورس و نحوه محاسبه شاخص کل قیمت آشنا شدیم. اما آیا واقعا شاخص بورس ملاک مناسبی برای بررسی وضعیت بازار می باشد؟ در پاسخ به این سوال باید اشاره کنیم که قطعا مطالعه شاخص کل بورس اطلاعات مفیدی در اختیار سهام داران قرار می دهد. اما برخی از کارشناسان مدعی هستند که شاخص کل بورس در عمل کاربرد چندانی ندارد. با توجه به نظر تحلیل گران بورس، تغییرات قیمت و رشد ارزش شرکت های بزرگ بورس مانند فولاد و غیره، تاثیر بیشتری بر میانگین شاخص کل دارد. به عبارت دیگر ممکن است که تغییر قیمت یک درصدی شرکت های بزرگ در بورس برابر با تاثیر 20 شرکت دیگر باشد. بنابراین بسیاری از کارشناسان معتقدند که شاخص کل قیمت، نمایانگر وضعیت کلی بازار بورس نیست و می‌ توان با معاملات دستکاری شده به اصطلاح شاخص‌ سازی کرد.

سخن آخر

همانطور که گفته شد در بعضی از مواقع ممکن است با دستکار در شاخص کل، شاخص سازی اتفاق بیفتد و به عبارت دیگر، شاخص کل تفاوت زیادی با واقعیت داشته باشد. بنابراین نکته حائز اهمیت برای سهامداران این است که افزایش شاخص کل همواره به معنای سود آوری تمامی نماد های بورسی نیست. به همین دلیل نمی توان تنها به رشد ارزش شاخص کل بورس دل بست. بلکه بهتر است برای کسب سود و بازدهی بیشتر همواره در حال کسب مهارت و آموزش باشید. از این که تا پایان مقاله شاخص بورس چیست؟ همراه ما بودید، از شما سپاس گزاریم.